Fréttablaðið - 01.09.2017, Qupperneq 18

Nú fer fram í samfélagi okkar mikil umræða um æruna og uppreist æru. Sam-
kvæmt málskilningi mínum ætti
uppreist æru að þýða að manni
sé aftur fengin eða gefin æran
sem tapaðist. Ég er ekki löglærð
og ef til vill skilur löggjafinn hug-
takið á annan hátt en ég. En á mig
sækir hugsunin hvort maður sem
nauðgar t.d. fimm ára barni eigi
einhverja æru.
Nefndarfundi í Alþingi var sjón-
varpað 30. ágúst sl. og var þar rætt
um uppreist æru og forsendur
gjörningsins. Ég heyrði ekki að
hugtakið æra væri skilgreint. Í
orðabókum og á Netinu eru til-
greind mörg dæmi um notkun
hugtaksins og mér virðist sem
orðin æra og traust séu yfirleitt
nefnd saman. Ég leyfi mér að til-
greina nokkur dæmi úr ýmsum
áttum.
Æruverðugur einstaklingur
nýtur trausts og virðingar vegna
frammistöðu sinnar og verka.
Hann nýtur trausts og virðingar
bæði meðal almennings og
nákominna sem þekkja hann best.
Æruverðugur einstaklingur
umgengst meðbræður sína með
virðingu og sjálfur á hann siðferð-
isstyrk sem ekki verður haggað.
Traustið og virðinguna ávinnur
einstaklingurinn sér, aðrir geta
ekki úthlutað þessum eiginleikum.
Andstæðan við ofantaldar lýs-
ingar er svo ærulaus maður.
Og enn spyr ég hvaða æru er
verið að veita barnaníðingum og
öðrum níðingum AFTUR? Áttu
þeir einhverja æru þegar þeir
voru að vinna óhæfuverkin? Spyr
sá sem ekki veit.
Dómsmálaráðherra talaði um
að ástæða væri til að endurskoða
núgildandi lög um það ferli sem
kallað er uppreist æru. Verði af því
vona ég að vandað verði til verka
við lagasetninguna.
Hvaða æru er
verið að reisa við?
Í september 1952 gekk Guð-mundur Thoroddsen, prófessor við Háskóla Íslands, á fund for-
seta Íslands, Ásgeirs Ásgeirssonar,
og afhenti áskorun um sakaruppgjöf
til handa þeim tuttugu mönnum
sem Hæstiréttur dæmdi til refsinga
vegna atburðanna 30. mars 1949.
Vísað var til 29. gr. stjórnarskrár
íslenska lýðveldisins:
„Forsetinn getur ákveðið, að sak-
sókn fyrir afbrot skuli niður falla, ef
ríkar ástæður eru til. Hann náðar
menn og veitir almenna uppgjöf
saka. Ráðherra getur hann þó eigi
leyst undan saksókn né refsingu,
sem landsdómur hefur dæmt, nema
með samþykki Alþingis.“
Forsetinn veitti áskoruninni við-
töku og „hafði góð orð um, að það
yrði tekið í ríkisráði“. Öll þessi
mál eru viðfangsefni í merkri B.A.
ritgerð Þorbjargar Ásgeirsdóttur
í sagnfræði við H.Í: „Pólitískt rétt-
læti og andóf – Réttarhöldin vegna
óeirðanna 30. mars 1949.“
Um langt árabil héldu ýmsir laga-
prófessorar við Háskóla því fram að
forseti Íslands hefði ekki stjórnar-
skrárvarinn rétt til að neita að sam-
þykkja lagafrumvörp og vísa þeim
til þjóðaratkvæðagreiðslu. Nú er
sagt á opinberum vettvangi að
forsetinn geti ekki neitað að sam-
þykkja tillögu dómsmálaráðherra
um náðun og uppgjöf saka. Jafnvel
að hægt sé að lögsækja forseta lýð-
veldisins undirriti hann ekki slíka
tillögu! Hvort tveggja stangast á við
skýr ákvæði stjórnarskrár og sögu-
leg fordæmi um virkt vald forseta
Íslands.
Kenningarnar um valdleysi for-
seta Íslands eru nefnilega fyrst
og fremst hugarburður, jafnvel
óskhyggja byggð á lélegri fræði-
mennsku.
27.364 Íslendingar
undirrita áskorun til
forseta um sakaruppgjöf
Svanur
Kristjánsson
prófessor emer-
itus í stjórn-
málafræði við
Háskóla Íslands
Bryndís
Víglundsdóttir
fv. skólastjóri
Þroskaþjálfa-
skólans
Félags- og jafnréttismálaráð-herra hefur svarað fyrirspurn á Alþingi um áætlaðan kostnað
við að afnema „krónu á móti krónu“
skerðingar á greiðslum Trygginga-
stofnunar (TR) til örorku- og endur-
hæfingarlífeyrisþega.
Hvað er átt við með „krónu á
móti krónu“ skerðingum? Hvers
vegna mikilvægt að afnema þessar
100% skerðingar? Hver eru áhrif
þeirra á kjör þessara hópa?
„Krónu á móti krónu“ skerð-
ingar
Í september 2008 var framfærslu-
uppbót innleidd. Henni var ætlað
að tryggja lífeyrisþegum ákveðna
lágmarksframfærslu á mánuði. Ef
allar skattskyldar tekjur lífeyris-
þega, að meðtöldum tekjum frá
TR, eru undir ákveðinni upphæð,
sem nefnd var framfærsluviðmið,
fær lífeyrisþegi mismuninn greidd-
an sem uppbót til framfærslu. Í
byrjun janúar 2017 voru „krónu á
móti krónu“ skerðingar afnumdar
af ellilífeyri frá TR. Stjórnvöld hafa
hins vegar þráast við að afnema
þessar 100% skerðingar af örorku-
og endurhæfingarlífeyri nema sam-
hliða innleiðingu svonefnds starfs-
getumats. Mjög óljóst er hvað átt er
við með hugtakinu „starfsgetumat“
og er það efni í aðra grein.
Allar staðgreiðsluskyldar tekjur
fyrir skatt skerða framfærsluupp-
bótina, krónu á móti krónu. Því eru
allir þeir sem fá einhverjar tekjur
annars staðar frá í raun að greiða
niður almannatryggingar með
tekjum sínum. Lítum á dæmi:
Dæmi: Atvinnutekjur
Sunna er 30 ára örorkulífeyrisþegi.
Hún hefur mjög litla starfsgetu
en nær að vinna sér inn 20.000 kr.
á mánuði (fyrir skatt og iðgjöld).
Þrátt fyrir atvinnutekjurnar hækka
samanlagðar ráðstöfunartekjur ekk-
ert, hún fær áfram útborgað 196.610
kr. á mánuði. Atvinnutekjur hennar
lækka greiðslur TR til hennar um
20.000 kr. (krónu á móti krónu) á
mánuði. Hvatinn til vinnu er eng-
inn.
Dæmi: Lífeyrissjóðstekjur
Árni er 50 ára örorkulífeyrisþegi.
Eftir að hann fékk greiðslur frá líf-
eyrissjóði sínum, 40.000 kr. á mán-
uði (fyrir skatt) lækkuðu greiðslur
Tryggingastofnunar til hans um
sömu upphæð. Samanlagðar tekjur
hans eru 196.610 kr. eftir skatt, með
og án lífeyrissjóðstekna. Það bætir
því engu við lífskjör hans að hafa
greitt í lífeyrissjóð og áunnið sér
rétt þar.
Tekjur örorkulífeyrisþega
nýttar til að spara fyrir ríkissjóð
Fjöldi örorkulífeyrisþega hefur
lítinn eða engan ávinning af því
að hafa greitt af tekjum sínum í
lífeyrissjóð vegna „krónu á móti
krónu“ skerðinga. Réttindi þeirra
af lögþvinguðum sparnaði eru þess
í stað nýtt til að lækka greiðslur frá
TR um allt að sömu fjárhæðir og
þeir fá greiddar úr lífeyrissjóði fyrir
skatt, þ.e. til að spara fyrir ríkissjóð.
Tekjuskattur leggst í raun við 100%
skerðingar.
Er raunverulegur
sparnaður af fátæktargildru?
Af svari félags- og jafnréttismálaráð-
herra má ljóst vera að ríkissjóður
„sparar“ tæpa 11,5 milljarða kr.
árlega á kostnað örorku- og endur-
hæfingarlífeyrisþega með „krónu á
móti krónu“ skerðingum og eru þá
aðrar skerðingar í almannatrygg-
ingakerfinu og víðar í „velferðar-
kerfinu“ ekki meðtaldar. Það verður
að teljast mjög hæpinn sparnaður
af grimmum tekjuskerðingum sem
tryggja að fólki sé haldið í fátæktar-
gildru. Það er hægt að útrýma
fátækt ef vilji er fyrir hendi. Fátækt
er heilsuspillandi og dýr, bæði fyrir
þá sem lifa í fátækt og samfélagið í
heild. Kostnaður ríkissjóðs af tekju-
skerðingunum kemur því fram í
auknum útgjöldum ríkissjóðs ann-
ars staðar.
Um 37% uppgefins „kostnaðar“
renna til baka til ríkissjóðs
Í svari sínu segir félags- og jafnréttis-
málaráðherra að áætlaður „kostn-
aður“ ríkissjóðs, sem er í raun ekki
kostnaður, af því að afnema „krónu
á móti krónu“ skerðingar án þess
að gera aðrar breytingar á kerfinu,
myndi nema 11,5 milljörðum kr. á
ári. Í því sambandi er minnt á að
framfærsluuppbótin, eins og flestar
aðrar greiðslur TR til örorku- og
endurhæfingarlífeyrisþega, er tekju-
skattskyld. Um 37% tekjuskattur af
fjárhæðunum, sem gefnar eru upp
sem kostnaður ríkissjóðs, rennur til
baka til ríkissjóðs í formi opinberra
gjalda (tekjuskatts og útsvars). Áætl-
aður „kostnaður“ er því nær því að
vera rúmir sjö milljarðar króna.
Ríkið nýtir tekjur
örorkulífeyrisþega sér til tekna
Það er hægt að útrýma
fátækt ef vilji er fyrir hendi.
Fátækt er heilsuspillandi og
dýr, bæði fyrir þá sem lifa í
fátækt og samfélagið í heild.
María
Óskarsdóttir
formaður mál-
efnahóps ÖBÍ um
kjaramál
Ráðagerðir um að breyta Land-símahúsinu í hótel hafa lengi verið í mótun og eigendur
hússins hafa lagt sig fram um að
haga málum þannig að fram-
kvæmdin verði eins arðbær og
kostur er. Í því efni hafa þeir fengið
dyggan stuðning skipulagsyfirvalda
í Reykjavík.
En jafnframt hafa báðir þessir
aðilar, húseigandinn og skipulags-
yfirvöld, reynt að forðast hatrömm
átök við þá sem hafa mótmælt
ýmsum þáttum ráðagerðarinnar.
Eindregin mótmæli gegn eyðingu
gamalla, merkra húsa við Ingólfs-
torg og Thorvaldsensstræti báru
til dæmis þann árangur að þeim
verður líklega hlíft. Ef það gerist
þá verður það ekki vegna þess að
Reykjavíkurborg hafi gætt hags-
muna okkar, heldur þrátt fyrir að
hún gerði það ekki.
Nú hefði annars mátt ætla að
í þessum slag ætti Reykjavíkur-
borg að vera gæsluaðili hagsmuna
hins almenna borgara og tryggja
að byggingaráformin gangi ekki
á umhverfisgæði borgarinnar. En
því miður verður ekki séð að það sé
raunin. Áhugamenn um varðveislu
menningarminja og umhverfis-
gæða hafa þurft að berjast fyrir því
að þessum þáttum verði ekki varpað
fyrir borð. Á meðan barist var gegn
niðurrifi húsanna við Ingólfstorg
og Thorvaldsensstræti, heimilaði
Reykjavíkurborg húseigandanum
að hækka Landsímahúsið með því
að setja kvisti á risið þótt það gangi
í berhögg við hagsmuni almennings.
Betra væri að húsið yrði áfram eins
og það er og hækki ekki.
Hvers vegna gengur Reykjavíkur-
borg gegn hagsmunum almennings
– hvaða hag hefur Reykjavíkurborg
af því að leyfa stækkun á þessu húsi
sem er of stórt fyrir?
Skipulagsyfirvöld vilja nú heimila
að ný viðbygging rísi við suðurgafl
Landsímahússins í stað þeirrar sem
þar er nú og nýja byggingin á að
teygja sig að Kirkjustræti og leggja
undir sig væna sneið af gamla kirkju-
garðinum. Þessu hefur verið kröftug-
lega mótmælt í mörgum blaðagrein-
um á undanförnum vikum, en flest
bendir til að ekki verði tekið tillit til
mótmælanna. Þeir sem mæla þessu
bót gera það með fullyrðingu um að
miklu hafi verið raskað í kirkjugarð-
inum og því megi nota þessa sneið
hans í fjáraflaskyni. Vissulega hefur
staðnum verið sýnd vanvirðing um
nokkurra áratuga skeið, en í þúsund
ár sýndu Reykvíkingar garðinum
sóma og í meira en heila öld eftir að
hætt var að grafa í honum var gengið
um hann með tilhlýðilegri virðingu.
Raskið sem þarna hefur átt sér stað
á undanförnum áratugum ætti að
verða hvatning til að snúa við blað-
inu en ekki réttlæting fyrir frekari
spjöllum.
Ákvörðunin um að byggja í kirkju-
garðinum vekur enn meiri furðu en
heimildin til að hækka húsið. Hvaða
hagsmunir knýja borgaryfirvöld til
að fórna hluta af elsta kirkjugarði
borgarinnar? Enginn hefur hag af
þessu. Vera kann að húseigandinn
telji að þetta sé heppilegra fyrir
hann, en þegar til lengdar lætur tapa
allir, hann líka.
Það sem gerir Reykjavík að áhuga-
verðum stað lætur undan skref fyrir
skref.
Hækkun á Landsímahúsinu rýrir
gildi Austurvallar og viðbyggingin
sem nú er áformuð veldur spjöllum
á einum merkasta minjastað borgar-
innar, Víkurkirkjugarði.
Þetta gengur ekki. Við eigum að
leggja alúð við minjastaði borgar-
innar og fegra stræti og torg eins
og kostur er þótt það falli ekki að
stundarhagsmunum einstaklinga.
Hagsmunagæsla í miðbænum.
Hver á Víkurgarð?
Hjörleifur
Stefánsson
arkitekt
IS.WIDEX.COM
Hlustaðu nú!
Nánari upplýsingar
á vefsíðunni
1 . s e p t e m b e r 2 0 1 7 F Ö s t U D A G U r18 s k o ð U n ∙ F r É t t A b L A ð i ð
0
1
-0
9
-2
0
1
7

0
4
:3
4
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
A
3
-5
2
7
C
1
D
A
3
-5
1
4
0
1
D
A
3
-5
0
0
4
1
D
A
3
-4
E
C
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B

F
B
0
5
6
s
_
3
1
_
8
_
2
0
1
7
C
M
Y
K