Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.2017, Blaðsíða 20

Helgarblað 24.–27. febrúar 201720 Umræða
O
g þá er bara að rita endur-
minningar sínar. Ég er
orðinn nógu karlægur og
andlega lamaður til þess
að einhver fái áhuga á
lífi mínu. Ég ætla að skrifa bókina:
Hvernig ég varð að andlegum og
líkamlegum aumingja án þess að
leggja nokkuð af mörkum til þess
að verða það. Kaupið metsölubók
Tómasar Jónssonar, sem verið er að
þýða á sjö erlend tungumál. Hann
lýsir af hreinskilni og teprulaust
andlegum þjáningum sínum, gam-
all, sjúkur og vinalaus í íbúð, sem
hann hefur verið rændur, karlægur.
Nærfærnisleg bók, rituð af hárfín-
um skilningi og þekkingu, samúð
með lítilmagnanum. Bókin er við-
vörun til okkar allra, sem ekki erum
komin í kör. Þetta er bók handa
allri fjölskyldunni. Djörf bók. Fyrir
lesendum vakna margar spurn-
ingar, sem höfundur lætur ósvarað-
ar. Er hann í raun og veru karlæg-
ur. Var hann með brögðum sviptur
íbúðinni. Er hann dadaisti. Nauðg-
aði hann tíu ára gamalli telpu inni
í þvottapotti. Er hann kynvillingur.
Er hann morðingi. Hver er Tómas.
Er hann við öll. Er hann tákn ís-
lenzku þjóðarinnar eins og hún er
í dag, andlega og líkamlega karlæg.
Um þessar og fleiri spurningar fáið
þið að brjóta heilann með því að
lesa jólabók okkar í ár: Hvernig ég
varð að andlegum og líkamlegum
aumingja, án þess að leggja nokk-
uð af mörkum til að verða það. Les-
ið bókina um manninn, sem skrif-
aði af sér kynfærin. Hún er jólabók
okkar í ár.“
Höfundurinn í útvarpinu
Þessi makalausa klausa hér fyrir
framan birtist skyndilega þegar
langt er liðið á skáldsöguna frægu
Tómas Jónsson metsölubók eft-
ir Guðberg Bergsson, eða á síðum
209 og 210 í þessu tæplega 350
síðna verki. Því er ástæða til þess
að rifja þetta upp að sagan verður
á komandi vikum eða mánuðum
kvöldsagan í Ríkisútvarpinu, flutt
af höfundinum sjálfum, og ekki
síður vegna þess að höfundurinn,
sem er sprækur og hress þótt hann
sé kominn á níræðisaldur, varð hér
á dögunum, einu sinni sem oftar,
umræðuefni tilfinningaþrunginna
skrifa á netinu og samfélagsmiðl-
um vegna viðtals sem Rás eitt átti
við hann af þessu tilefni. Og má
segja að margir í því spjalli hafi
dregið lítt af sér við að fara hin-
um óvirðulegustu orðum um höf-
undinn; hann var kallaður gamall
nöldrari og tuðari, hrokagikkur og
fordómabúnt og jafnframt fylgdu
glósur um að verk hans væru of-
metin eða í það minnsta með öllu
úrelt.
Örlar á smásálarskap
Skoðum þetta nánar. Í viðtalinu
rausaði hann vissulega og masaði,
og margt var þar gamalkunnugt,
með tilheyrandi pirringi út í rót-
tækar bókmenntakonur og annað
þannig fólk sem lengst og best hef-
ur staðið með honum og hans verk-
um. Auk þess sem hann sagði með-
al annars að það væru bara tvær
persónur til í gjörvöllum íslenskum
bókmenntum, Tómas Jónsson
og svo Bjartur í Sumarhúsum, og
gerði jafnframt einhvern furðu-
legan samanburð á sjálfum sér og
hinum höfundinum sem hefði lán-
ast að skapa persónu, það er að
segja Halldóri Laxness sem væri
„rithöfundur“ meðan hann sjálf-
ur væri „skáldsagnahöfundur“ –
og mátti skilja að það síðarnefnda
væri líklega töluvert merkilegra.
Einhver hefði nú kannski leyft að
minnsta kosti Agli Skallagríms-
syni að fljóta með í þessari upp-
talningu á bókmenntapersónum
íslenskum, en það var semsé ekki.
Reyndar verð ég að bæta því við að
mér hefur stundum fundist Guð-
bergur furðu spar á örlæti í garð
annarra íslenskra höfunda, svo að
jaðrar við smásálarskap. Þetta eru
ekki persónuleg klögumál, heldur
er ég að vísa til þess að jafnvel við
gefin tilefni eða aðspurður hefur
hann varla ekki nema eitthvað lítil-
lækkandi að segja um bæði byrj-
endur, hans samtímamenn og jafn-
vel okkar stærstu meistara, eins og
HKL og höfunda fornsagnanna.
En ég ætlaði ekki að tala um það –
það verður hver og einn að vega og
meta sína stórmennsku.
En það breytir ekki hinu:
Ég ætlaði í tilefni alls þessa að tala
um skáldsöguna umtöluðu, hina
hálfrar aldar gömlu Tómas Jónsson
metsölubók. Sérstaklega þar sem
ég hef séð í netskrifunum sem ég
gerði hér að umtalsefni, meðal
annars frá ungum upprennandi
höfundum og efnilegu bókmennta-
fólki sem lætur ummæli og sleggju-
dóma Guðbergs fara í taugarnar
á sér, þau sjónarmið viðruð, eins
og ég gat um, að nefndur höfund-
ur hafi svosem ekkert eða lítið sem
ekkert merkilegt skrifað sjálfur.
Og svo hafa fylgt upplýsingar um
að sá sem er að skrifa hverju sinni
hafi lítið sem ekkert lesið eftir Guð-
berg, fundist það litla leiðinlegt
sem borið hafi fyrir augu og að sá
sami muni ekki nenna að leggja á
sig að lesa meira. Og því er rétt að
rifja upp eitthvað af snilldarverkum
höfundarins grindvíska.
Ég nefndi, vegna ummæla Guð-
bergs í útvarpsviðtalinu, bókina
um Tómas Jónsson í samhengi við
Sjálfstætt fólk og Egils sögu. En það
merkilega er að bókin um Tómas
þolir alveg slíkan samanburð, sem
má teljast allnokkuð. Bókin um
Tómas er þvílík flugeldasýning af
húmor og stílgaldri, hreint eldgos í
persónusköpun og heimsmyndar-
gerð, svo eitthvað sé nefnt. Að formi
til er fylgt stílabókum sem gam-
all maður hefur skrifað með blý-
anti liggjandi í bælinu aleinn í sinni
kjallaraíbúð – undir lok bókar er
Hreinsun
á kjólum
1.600 kr.
Opið
Virka daga
08:30-18:00
laugardaga
11:00-13:00
Hringbraut 119 - Einnig móttaka á 3.hæð í Kringlunni
hjá Listasaum - Sími: 562 7740 - Erum á Facebook
Tómas Jónsson metsölubók,
og raus í gömlum köllum
Einar Kárason rithöfundur skrifar
Þér að segja
„Bókin um Tómas
er þvílík flug-
eldasýning af húmor
og stílgaldri, hreint eld-
gos í persónusköpun og
heimsmyndargerð, svo
eitthvað sé nefnt.