Morgunblaðið - 28.03.2017, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. MARS 2017
undurinn hefur átt sínar andvöku-
nætur. „Ég á fjögur börn og veit al-
veg hvaða áhrif svefnleysi getur
haft,“ segir hún til skýringar og
nefnir þau helstu:
„Skert orka, einbeiting og
minni. Maður verður latari en ella og
fer að sækja í óholla fæðu eins og
sykur og einföld kolvetni í viðleitni
til að keyra upp orkuna. Ef svefn-
leysið er langvarandi er hætta á
ýmsum heilsufarslegum kvillum,
bæði líkamlegum og andlegum, til
dæmis kvíða og depurð. Bólguboð-
efni fara að hlaðast upp í líkamanum,
sem auka líkur á hjarta- og krans-
æðasjúkdómum, svo fátt eitt sé
talið.“
Er svefn fyrir aumingja?
Erla segir mikilvægt að fólk
geri sér grein fyrir að enginn geti
stytt sér leið, allir borgi sinn skatt ef
þeir klípi af svefninum. „Við þurfum
reglulegan svefn. Ef við ætlum að
fara í ræktina klukkan sex verðum
við að fara þeim mun fyrr að sofa.
Margir falla í þann pytt að sofa of lít-
ið á virkum dögum og ætla að bæta
sér það upp með því að sofa mikið
um helgar. Slíkt er bara ávísun á
svefnvandamál.“
Meðalsvefnþörf fullorðinna er
kringum sjö og hálf klukkustund. Al-
mennt virðast konur þurfa örlítið
meiri svefn og eiga frekar við svefn-
leysi að stríða en karlar. „Þar spila
inn í streituvaldandi þættir eins og
meðganga, brjóstagjöf, tíðir, tíða-
hvörf og hormónabreytingar. Ekki
má þó oftúlka niðurstöður rann-
Valgerður Þ. Jónsdóttir
vjon@mbl.is
Þegar Erla Björnsdóttir sál-fræðingur hóf að rannsakasvefn í doktorsnámi sínuvið Háskóla Íslands fyrir
átta árum undraðist hún að ekki var
til aðgengileg bók á íslensku um
þetta lífsnauðsynlega fyrirbæri. Á
sama tíma voru bækur um hinar
grunnstoðir góðrar heilsu; næringu
og hreyfingu, á hverju strái. Erlu
dreymdi um að gefa út bók um svefn.
„Mér fannst svefninn svo spennandi
viðfangsefni að ég var ákveðin í að
láta drauminn rætast einn góðan
veðurdag þegar ég vissi meira,“
segir hún. Sá dagur er runninn upp.
Umfjöllunarefnið er margbreytilegt
og flókið, bókartitilinn einfaldur;
Svefn.
Og, nei, Erla veit ekki allt um
svefn, slíkt telur hún enda ekki
mögulegt. Svefninn sé og verði trú-
lega alltaf að nokkru leyti ráðgáta.
„Ég veit samt býsna margt og læri
meira og meira á hverjum degi,“
segir hún.
Bókin skiptist í tíu kafla, sem
greinast í mismarga undirkafla, og
fjalla m.a. um svefnþörf, líkams-
klukku, svefntruflanir, langvarandi
svefnleysi og svefn barna, unglinga
og kvenna. Auk fróðleiks eru í henni
góð ráð við svefnvandamálum og
-truflunum af ýmsu tagi og mörgum
spurningum svarað sem efalítið
brenna á fólki á einhverjum tíma-
punkti. Fáir sofa eins og englar allt
sitt æviskeið og meira að segja höf-
sókna því þær byggjast á meðal-
tölum, allar konur sofa vitaskuld
ekki meira en allir karlar. Auk þess
er svefnmynstrið svolítið mismun-
andi, eldra fólk er oft meiri morgun-
hanar en þeir yngri frekar nátt-
hrafnar,“ segir Erla, sem er
algjörlega ósammála fleygum orðum
Margaret Thatcher um að svefn sé
fyrir aumingja.
„Flest þekkjum við sögur af
fólki sem nær langt í lífinu og stærir
sig af að þurfa sáralítinn svefn. Fólk
ætti frekar að vera stolt af ná fullum
svefni. Frásagnir af lítilli svefnþörf
eru oft orðum auknar. Þótt Winston
Churchill svæfi lítið á nóttunni var
vitað að hann lagði sig eftir hádegi
og sofnaði í tíma og ótíma. Raunin er
sú að afar fáir komast af með fárra
klukkutíma svefn á sólarhring.“
Svefnvenjur landans eru hins
Draumurinn
um svefn
„Segja má að við fæðumst með tvöfaldan ríkisborg-
ararétt, í landi svefns og landi vöku. Hvort sem okkur
líkar betur eða verr dveljum við flest um það bil helm-
ing æskuáranna og þriðjung fullorðinsáranna í landi
svefnsins og ekki að ástæðulausu,“ skrifar dr. Erla
Björnsdóttir í formála nýútkominnar bókar sinnar,
Svefn. Sjálf er hún vakin og sofin í báðum löndum.
Getty Images/iStockphoto
Sjö og hálf Meðalsvefnþörf fullorðinna er um sjö og hálf klukkustund.
Guðni Elísson,
prófessor í bók-
menntum við Há-
skóla Íslands,
fjallar um fjöl-
miðla og lofts-
lagsmál í fyrra
heimspekispjalli
þessa misseris í
Hannesarholti kl.
20 í kvöld, þriðju-
daginn 28. mars.
Guðni hefur haldið fyrirlestra um
ýmis atriði tengd loftslagsmálum,
oftast í háskólasamfélögum og á
ýmsum fundum. Hann er stofnandi
alþjóðlegrar upplýsingaveitu um
loftslagsmál, Earth 101,
www.earth101.is
Heimspekispjallið er ókeypis í
anda Páls Skúlasonar og öllum opið.
Heimspekispjall
Fjölmiðlar og
loftslagsmál
Guðni
Elísson
Árið 1949 komu um 300 Þjóðverjar til
Íslands til að vinna við landbúnaðar-
störf. Um helmingur þeirra, aðallega
konur, settist hér að, giftist og stofn-
aði fjölskyldu. Nína Rós Ísberg mann-
fræðingur flytur erindi um þessar
þýsku konur og minningar þeirra um
að setjast að á Íslandi og stofna fjöl-
skyldu kl. 12 í dag, þriðjudag 28.
mars, í fyrirlestrarsal Þjóðminja-
safnsins.
Yfirskrift fyrirlestursins er Heimili
í nýju landi: Þýskar konur á Íslandi og
er byggður á doktorsritgerð Nínu
Rósar í mannfræði við University of
London. Koma þýsku kvennanna
tengist aðstæðum í Evrópu eftir
seinna stríð og miklum breytingum í
íslensku samfélagi. Ákvörðun þeirra
um að setjast hér að vekur upp
spurningar um hvernig útlendingar
verða hluti af íslensku samfélagi.
Reynsla þeirra segir okkur töluvert
um hugmyndir Íslendinga um sjálfa
sig og hvað það er að vera íslenskur.
Fyrirlesturinn er fimmti í röð há-
degisfyrirlestra Þjóðminjasafnsins
og er skipulagður í tengslum við sýn-
inguna Ísland í heiminum, heimurinn
í Íslandi.
Ísland í heiminum, heimurinn í Íslandi
Þýsku konurnar sem settust að
á Íslandi og stofnuðu fjölskyldu
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Árið 1949 Nokkrir Þjóðverjar sem komu til að starfa á Íslandi 9. júní 1949.
Ungverski klarín-
ettuleikarinn
Zsolt Szatmári
heldur opnar
kennslustundir –
masterklassa –
með nemendum
þriggja tónlistar-
skóla höfuð-
borgarinnar í
Sölvhóli, sal
Listaháskóla Ís-
lands, kl. 16-19 í dag, þriðjudag 28.
mars, og kl. 14-17 á morgun, mið-
vikudag 29. mars.
Með honum koma tveir nemenda
hans, sem halda stutta tónleika og
kynna ungverska klarínettumúsík í
lok seinni masterklassans.
Zsolt Szatmári er prófessor í
klarínettuleik við Franz Liszt Aka-
demíuna í Búdapest. Hann hefur
unnið til margra verðlauna og viður-
kenninga og leikið einleik og kamm-
ertónlist víða í Evrópu auk þess að
halda masterklassa. Hann leiðir
klarínettudeildina í Þjóðar-
fílharmóníuhljómsveitinni í Búda-
pest og er félagi í Blásarasveit
Búdapest.
Zsolt Szatmári
Opnar kennslu-
stundir
Zsolt
Szatmár
alvöru grillaður kjúklingur
Grensásvegi 5 I Reykjavík I Sími 588 8585
Opið alla daga kl. 11-22