Morgunblaðið - 08.04.2017, Qupperneq 6

Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Hæstiréttur sýknaði Árna Ísaksson
og bardagafélagið Mjölni af skaða-
bótakröfu Lárusar Óskarssonar síð-
astliðinn fimmtudag. Hæstiréttur
sneri við dómi Héraðsdóms Reykja-
víkur, sem sagði Árna og Mjölni
bera óskipta skaðabótaábyrgð á lík-
amstjóni Lárusar. Atvikið átti sér
stað í steggjun Lárusar og sem hluti
af skemmtidagskránni var Lárus
settur í bardagabúr með Árna, sem
er reyndur bardagamaður. Árni
felldi Lárus, sem slasaðist við fallið.
Athygli vakti að Hæstiréttur vitn-
aði í konungsbók Grágásar, Víg-
slóða, 34. kafla, og 13. kafla Mann-
helgisbálks Jónsbókar máli sínu til
stuðnings. Báðir lagabálkar eru frá
miðri 13. öld. „Í íslenskum rétti hafa
lengi gilt reglur um áhættutöku en
þar falla undir tilvik sem tjónþola er
ljós sú áhætta sem hann tekur en
hann leggur eigi síður sig eða hags-
muni sína í hættu,“ segir í dómi
Hæstaréttar. Vitnar dómurinn næst
í konungsbók Grágásar. „Hvar þess
er maður gengi til fangs að vilja sín-
um eða leiks, og væri hann eigi leng-
ur að en hann vildi, þá skyldi hann
sjálfur sig ábyrgjast ef hinn vildi
honum eigi mein gera, nema hann
fengi örkuml eða bana, og mest þá
sem engi leikur væri.“
Textinn í dómi Hæstaréttar er nú-
tímaleg uppfærsla á upphaflega
texta Grágásar sem segir „skal hann
sjálfr sik ábyrgjast ef hinn vill hon-
um eigi mein gera“. Hæstiréttur
vitnar einnig í 13. kafla Mannhelgis-
bálks Jónsbókar. „Svipuð regla sem
enn er talin gildandi til laga hér og
segir þar að gangi maður til leiks,
fangs eða skinndráttar að vilja sín-
um, þá ábyrgist hann sig sjálfur að
öllu, þó að hann fá mein eða skaða
af,“ segir í dómnum. Jónsbók tók við
sem meginundirstaða íslensks réttar
af Járnsíðu árið 1281. Það eru því
736 ár síðan lögin tóku gildi sem
Hæstiréttur beitti í vikunni.
„Ef hinn vill
honum eigi mein“
 Hæstiréttur beitti konungsbók Grágásar og Jónsbók
Grágás hjá Árnastofnun
» Tók við handritinu 16. mars
1979.
» Handritið er skrifað á skinn
og tímasett um 1250.
» Á bandi bókarinnar er skjald-
armerki Danmerkur og fanga-
mark Kristjáns konungs VII.
» Vígslóði er sá kafli sem
fjallar um víg.
Ljósmynd/Stofnun Árna Magnússonar
Grágás Árnastofnun fletti upp 34. kafla um víg sem sést neðarlega til hægri.
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. APRÍL 2017
Martigny&LagoMaggiore
sp
ör
eh
f.
Sumar 13
Í þessari ferð munum við upplifa stórbrotna fjallafegurð á
leið okkar um svissnesku, frönsku og ítölsku Alpana.Við
heimsækjum m.a. skíðabæinn Chamonix, förum með útsýniskláf
á Aiguille du Midi, en þar gefur að líta stórkostlegt útsýni yfir á
Mont Blanc og Matterhorn, sem eru með hæstu fjöllum Evrópu.
Einnig verður farið í siglingu til eyjaperlunnar Isola Bella og
ævintýraferð með Centovalli – hundrað dala lestinni.
19. - 28. ágúst
Fararstjóri: Þóra Björk Valsteinsdóttir
Bókaðu núna á baendaferdir.is
Sími 570 2790 | bokun@baendaferdir.is | Síðumúla 2, 108 RVK
Verð: 224.400 kr. á mann í tvíbýli.
Mjög mikið innifalið!
spurningalista og viljastýrðum önd-
unarstoppum, og mæðin var metin
út frá því. Það kom í ljós að fólk með
astma andaði ekki endilega meira í
hvíld heldur voru öndunarstöðvar
þess næmari fyrir áreiti. Ef það
reynir á það, andlega eða líkamlega,
fer það að anda meira en fólk sem er
ekki með astma. Næmni öndunar-
stöðva minnkaði eftir aðferðina,“
segir Monique.
Astmi vaxandi vandamál
Astmi er algengasti langvinni
lungnasjúkdómurinn hjá börnum og
árið 2012 var áætlað að um 10%
barna á Íslandi hefðu greinst með
astma. „Þetta er fyrsta rannsóknin
sem kemur með lífeðlisfræðilegar
útskýringar á áhrifum þessarar önd-
unaraðferðar. Astmi er vaxandi
vandamál í heiminum og það er
áhyggjuefni að þrátt fyrir betri og
meiri lyf og greiningu hefur bæði al-
varleiki og dánartíðni sjúkdómsins
aukist á síðastliðnum tveimur ára-
tugum. Þörf er á verulegum breyt-
ingum á astmameðferðum, annars
fer dánartíðni vaxandi næstu 10 ár
samkvæmt Alþjóðaheilbrigðisstofn-
uninni,“ segir Monique.
endur, 22 astmasjúklingar og 20 í
heilbrigðum samanburðahópi.
Astmasjúklingarnir voru mældir
þrisvar sinnum með sex mánaða
millibili. Öndunaraðferðin, svokölluð
Buteyko-aðferð, var kennd eftir
fyrstu sex mánuðina, en í grófum
dráttum felur hún í sér að hægja
kerfisbundið á öndun.
Margvíslegur ávinningur
Hálfu ári eftir að hafa notað að-
ferðina var astmahópurinn mældur
aftur og kom þá í ljós að öndunar-
aðferðin hefði mikinn ábata í för með
sér, bæði fyrir sjúklinga og í víðari
skilningi. „Við astma eru oft notuð
bæði stuttvirkandi og langvirkandi
berkjuvíkkandi púst og sterapúst. Í
rannsókn okkar minnkaði notkun á
stuttverkandi pústum um 85% með
þessari aðferð og notkun langvirk-
andi og sterapústa minnkaði um
50%. Þannig að það er talsverður
ávinningur bæði fyrir lífsgæði fólks
og frá hagfræðilegu sjónarhorni,“
segir Monique.
Áhrif á lífsgæði fólust í því að ein-
kenni eins og mæði minnkuðu mark-
tækt eftir að hafa notað öndunar-
aðferðina. „Þetta var mælt með
Þorsteinn Friðrik Halldórsson
tfh@mbl.is
Með því að beita öndunaraðferð geta
astmasjúklingar aukið lífsgæði sín
svo um munar, bæði slegið á ein-
kenni eins og mæði og dregið úr
lyfjanotkun um 85%. Þetta eru
niðurstöður úr rannsókn Monique
van Oosten fyrir meistarapróf í lýð-
heilsuvísindum við Háskóla Íslands
undir leiðsögn Mörtu Guðjóns-
dóttur, lektors við læknadeildina.
„Rannsóknin er um hvíldaröndun
hjá astmasjúklingum og lífeðlis-
fræðileg áhrif öndunaraðferðar á
hana og stjórn astmasjúkdómsins.
Öndun er mismikil hjá misstórum
einstaklingum, því hún er háð efna-
skiptum. Stór karlmaður er með
meiri efnaskipti en lítil kona, og
hann andar því meira. Þessi önd-
unaraðferð sker sig úr að því leyti að
hún kennir fólki að anda miðað við
efnaskiptin, og í samræmi við hvað
það er að gera. Niðurstaðan er að
þegar fólk náði að koma jafnvægi
þar á milli jókst stjórnin, og ein-
kennin og lyfjanotkun minnkaði,“
segir Monique. Rannsóknin stóð yfir
í fimm ár og voru alls 42 þátttak-
Morgunblaðið/Eggert
Rannsókn Monique van Oosten sjúkraþjálfi útskrifaðist með meistarapróf í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands.
Astmasjúklingar geta
stórbætt lífsgæði sín
 Öndunaraðferð eykur stjórn og minnkar lyfjanotkun
Sumir af færustu vísindamönnum
heims á sviði eldfjallavísinda hafa
lagst á árar að safna allt að 100
milljónum dollara, jarðvirði um 11
milljarða króna, með það að mark-
miði að koma upp rannsóknamið-
stöð í eldfjallafræðum við Kröflu í
Mývatnssveit.
Stefna vísindamennirnir að því
að bora niður á bergkviku við
Kröflu, en verkefnið nefnist Krafla
Magma Testbed, eða KMT.
Sérfræðingar frá 27 rannsóknar-
stofnunum, háskólum og fyrir-
tækjum í níu löndum sameinast við
undirbúning verkefnisins. Í fyrsta
áfanga er stefnt að því að safna 50
milljónum dollara til að hefja bor-
anir og koma upp aðstöðu fyrir vís-
indamenn á árinu 2020. Áætlað er
að verkefnið og afleidd starfsemi
standi yfir í 30 ár.
Landsvirkjun, í samstarfi við ís-
lenska djúpborunarverkefnið
IDDP, boraði óvænt niður í kviku
við Kröflu árið 2009. Ætlunin var
að bora niður á 4-5 km dýpi en að-
eins var búið að bora 2,1 km þegar
komið var niður á kvikuna. Einn
fyrsti áfangi KMT-verkefnisins er
að bora aftur í kvikuna í Kröflu,
taka kjarnasýni og gera ýmsar
samhliða rannsóknir
Vísindamenn safna 11 milljörðum til að
koma upp rannsóknamiðstöð við Kröflu
Morgunblaðið/RAX
Krafla Viðamikið rannsóknarverkefni
er fram undan á svæðinu.