Freyr - 01.08.2005, Qupperneq 4

SAUÐFJÁRRÆKT
Ær á hálmi
Við tilraunabú Landbúnaðarháskóla íslands að Hesti hafa um nokkurt
skeið verið stundaðar athuganir á mismunandi aðbúnaði sauðfjár á inni-
stöðu. Meðal annars hefur verið skoðað hvernig hálmur nýtist sem undir-
lag fyrir sauðfé í óeinangraðri hlöðu.
IEftir Sigurð Þór
Guðmundsson,
Landbúnaðarháskóla
íslands.
YFIRLIT
Það var útbúin stía I hlöðunni við fjárhúsin
sem var 4,5 x 9,0 m eða 40,5 m2 að stærð
(sjá mynd 1). Innan stíunnar var gjafagrind
fyrir stórbagga sem var 1,0 x 2,1 m að
stærð. I þessari stíu voru 38 lembdar ær
frá 20. desember og fram að burði um 10.
maí. Hver ær hafði því um 1 m2 í legupláss
og er það I samræmi við norskar ráðlegg-
ingar (Boe, K. E., 2002). Einnig hafði hver
ær um 16 cm í jötupláss, en yfirleitt er
miðað við að ær hafi 12-15 cm í jötupláss
þegar þær hafa stöðugan aðgang að heyi
(Jóhannes Sveinbjörnsson, 1997). Ærnar
voru rúnar þegar þær komu á hús um
miðjan nóvember, þeim var haldið um
miðjan desember og snoð var tekið í byrj-
un mars. Nánar hefur verið sagt frá þess-
um athugunum á Ráðunautafundi 2003
og Fræðaþingi 2005.
Mynd 1.
Útvcggur
1.0 m
HÁLMSTÍAN
Stían var útbúin með grindum (mynd 2)
sem raðað var út frá einum langvegg hlöð-
unnar. Grindurnar voru þétt klæddar á
neðstu 45 cm til að halda við hálminn. (
botn stíunnar var síðan dreift úr tveim
hálmrúllum (230 kg) þannig að það mynd-
aðist um 30 cm þykk dýna. Það skiptir miklu
máli að setja þykkt lag í botninn þannig að
það náist upp hiti í dýnunni og til þess að
hún geti tekið við raka án þess að verða of
blaut. En hún þarf að vera nokkuð loftuð til
að hitamyndun getir orðið. Heimasmíðað
brynningarker (mynd 3) með gegnum-
rennsli var sett á eina hlið stíunnar. Hélst
það frostfrítt allan veturinn.
Mynd 2.
Grindur utan með hálmstíunni.
Gjafagrindin, sem sett var inn í hélmstíuna,
var einföld að gerð (mynd 4) og ærnar
slæddu talsverðu heyi úr henni. Leiddi það
til þess að ekki þurfti að bera undir ærnar
fyrr en eftir rúning í mars. Lauslega áætlað
þá var heytap vegna slæðings á milli 20-
25% sem er talsvert meira en ásættanlegt
er. Til þess að vinna á móti þessu heytapi
hefði þurft gjafagrind með stillanlegum
jötustokk þannig að hann væri alltaf 10-20
cm hærri heldur en heyið.
Um mánaðamótin feb-mars, í tengslum
við snoðrúning, var farið að gefa ánum
betra hey og þá juku þær nokkuð átið,
hættu að slæða, en þá fór að blotna undir
þeim. Á tímabilinu 13.-26. mars var einni
rúllu (105 kg) bætt undir þær og aftur var
einni rúllu (96 kg) bætt undir 6. apríl.
Mynd 3.
Brynningarker með flotholti og gegnum-
rennsli.
HITAMÆLINGAR í HÁLMINUM
Það er æskilegt að ná upp sem mestum hita
í hálminn, helst upp í 30-40°C, til að yfir-
borðið haldist þurrt og hlýtt sem getur skipt
sköpum á köldum dögum. Eins verður nýt-
ing hálmsins betri. Til þess að þetta takist er
gott að hálmi sé dreift sjaldnar en meira
magni í einu. Við þessar aðstæður, 40 ær
og þurr hálmur (-80% þ.e.), þá var hæfi-
legt að bæta við einni rúllu (100 kg) í hvert
skipti. Þá ösluðu ærnar hálminn í kvið og
dugði það i um tvær vikur. Hitastig, loftraki
og fóðurástand hefur þó talsverð áhrif á
hve oft þarf að bera undir.
Bæði lofthiti við hálmstíuna og hiti í
hálminum var mældur. Lofthitinn var mæld-
ur í 100 cm hæð yfir stíunni. Hiti í hálmin-
um var annars vegar mældur á þremur
stöðum 15 cm upp af hlöðugólfinu og aft-
ur á sex stöðum á 10 cm dýpt í dýnunni.
Það var ekki afgerandi munur á hitastigi á
þessum stöðum en niðurstöður mælinga
má sjá á mynd 5. Lofthitinn var á bilinu
-10 til 8°C en hálmhitinn var á bilinu 12
til 25°C. Það er talsvert minni hiti heldur en
Eiríkur Blöndal (2000) greindi frá í fjósinu á
Kanastöðum þar sem hann mældi hita frá
27- 47°C.
SNOÐRÚNINGUR OG KULDAKAFLI
Snoð var tekið af ánum 3. mars, var hita-
stig nokkuð hagstætt á þeim tíma og veð-
urspá góð fyrir vikuna á eftir (4-6°C). Viku
seinna, 11. mars, kom síðan kuldakafli og
var þá ákveðið að tjalda yfir um 2/5 hluta
Afstöðumynd af hálmstíu
í hlöðunni á Hesti.
GJAFAGRIND OG SLÆÐINGUR
FREYR 08 2005