Fréttablaðið - 06.02.2018, Blaðsíða 9

Í dag er alþjóðlegi netöryggis-dagurinn. Frá árinu 2001 hafa Barnaheill – Save the Children
á Íslandi starfrækt ábendingalínu
fyrir ólöglegt og óviðeigandi efni á
neti, í samstarfi við Ríkislögreglu-
stjóra. Ábendingalínan er hluti af
SAFT-verkefninu, (Samfélag, fjöl-
skylda og tækni) og nýtur styrks frá
Evrópusambandinu og úr ríkissjóði.
Ábendingalína Barnaheilla er þátt-
takandi í samstarfi ábendingalína
á heimsvísu í gegnum alþjóðasam-
tökin Inhope. Með þessu samstarfi
er mögulegt að bregðast við þegar
tilkynningar um ofbeldi gegn börn-
um hvaðanæva úr heiminum berast
í gegnum ábendingalínuna.
Inni á heimasíðum Barnaheilla,
lögreglunnar, SAFT og víðar má
finna ábendingahnapp þar sem
hægt er að senda tilkynningar um
myndir eða myndbönd sem brjóta
gegn friðhelgi einkalífs barna, svo
sem myndir sem innihalda nekt
eða sem sýna börn á kynferðislegan
hátt.
Ábendingalínan og SAFT eiga gott
samstarf við Facebook, Youtube,
Instagram, Snapchat og Google og
geta beitt öruggum og fljótlegum
leiðum til að fá myndefni fjarlægt
af þeim miðlum. Því getur verið
gott að tilkynna myndefni þaðan í
gegnum ábendingalínuna.
Stafrænt kynferðisofbeldi gegn
börnum á sér stað þegar myndum
eða myndböndum sem sýna börn
á kynferðislegan hátt er dreift á
netinu. Stundum á það sér stað í
kjölfar þess sem í daglegu tali er
kallað „sexting“ og stundum á það
sér stað sem hrelliklám. Stundum
er það með ásetningi um að beita
yngri börn ofbeldi og dreifa því og
selja. Framleiðsla, skoðun, öflun og
dreifing á slíkum myndum er refsi-
verð samkvæmt hegningarlögum.
Að mati Barnaheilla ætti það þó
ekki að eiga við gagnvart börnum
sem taka slíkar myndir af sjálfum
sér til eignar eða til að senda öðrum.
Barn sem er yngra en 15 ára er ósak-
hæft vegna aldurs og yrði því ekki
ákært fyrir að taka nektarmynd af
sér og senda en hins vegar er engin
undanþága frá ólögmæti fram-
leiðslu og dreifingar nektarmynda
fyrir börn frá 15–18 ára og því væri
lögum samkvæmt hægt að ákæra
börn á þeim aldri fyrir slíkt.
Að mati Barnaheilla þarf að taka
af allan vafa um að börnum verði
ekki gerð refsing fyrir að taka af sér
nektarmynd og senda vini. Barn
sem náð hefur 15 ára aldri ætti að
hafa um það frelsi hvort það taki
mynd af eigin líkama og sýni jafn-
ingja með samþykki beggja. Vitan-
lega er þó mikilvægt að gæta að
mörkum annarra og virða.
Á dögunum var frumsýnd stutt-
myndin „Myndin af mér“, en hún
er fræðslu- og forvarnamynd um
stafrænt kynferðisofbeldi eftir
Brynhildi Björnsdóttur og Þórdísi
Elvu Þorvaldsdóttur. Börn eiga rétt
á vernd gegn öllu ofbeldi og því er
afar mikilvægt að börn og allir sem
hafa með uppeldi og þjónustu við
börn að gera séu vel upplýstir um
forvarnir og viðbrögð við ofbeldi
gegn börnum. Því hvetja Barnaheill
til þess að „Myndin af mér“ verði
nýtt í þeim tilgangi í skólum, félags-
miðstöðvum, af foreldrafélögum og
hvarvetna sem þörf er á.
Barnaheill hvetja samfélagið allt
til þátttöku í að vernda öll börn
gegn ofbeldi.
Netöryggi barna
Ekki aftur – ekki aftur, kveinaði gamla stjórnarskráin, þar sem hún lá lúin og þreytt eftir 144
ára stanslausa notkun. Enn á að
senda hana í sömu ferð, eftir gamla
troðningnum sem eftir rúmlega 70
ára umferð þingmanna er orðinn
svo djúpur að ekki sést lengur upp
úr honum. Líkist meir skotgröfum
en troðningi. Sannkallaðar graf-
götur.
Samkvæmt forsætisráðherra á
að senda stjórnarskrána í enn eina
ferðina í þessar grafgötur. Fyrri
ferðir sem hafa verið ófáar allt frá
stofnun lýðveldisins 1944 hafa
litlu sem engu skilað. Einstaka lag-
færingum til samræmis við alþjóða-
samninga. Þó var henni aldrei ætlað
langlífi þegar henni var í hasti breytt
til að aðlaga hana lýðveldinu. Aðal-
breytingin var að konungi var skipt
út fyrir forseta. Þannig hefur hún
samt tórt í þrjá aldarfjórðunga.
Gömul, illa skóuð og örþreytt hefur
hún arkað grafgöturnar nær linnu-
laust.
Fyrrverandi forsætisráðherra,
Jóhanna Sigurðardóttir, hafði
lengi borið þá gömlu fyrir brjósti
og margsinnis lagt til á Alþingi
að henni yrði bjargað úr grafgöt-
unum en alltaf talað fyrir daufum
eyrum. Bara skipuð ný nefnd!
Þegar Jóhanna, skömmu eftir hrun,
komst svo í aðstöðu til að gera eitt-
hvað í málunum, hófst hún handa.
Fyrst var boðað til þjóðfundar. Eitt
þúsund Íslendingar voru kallaðir til
starfa og skoðanaskipta, þar sem,
meðal annars, stjórnarskráin gamla
kom við sögu.
Næst var svo skipuð stjórnlaga-
nefnd. Fimm valinkunnar mann-
eskjur lágu yfir þeirri gömlu, veltu
öllum steinum og leituðu víða
kunnáttu og fanga. Niðurstöður
þjóðfundar voru hafðar til hliðsjón-
ar, því stjórnlaganefndin vissi sem
var að þjóðin er stjórnarskrárgjaf-
inn og því varð að gefa skoðunum
hennar gaum. Afrakstur þessarar
miklu vinnu voru tvær hnausþykkar
bækur og hvorki meira né minna en
tvær tillögur að nýrri stjórnarskrá.
Þá var boðað til almennra kosn-
inga til stjórnlagaþings. Stjórnar-
skrárgjafinn, þjóðin, kaus 25 full-
trúa til að leggja drög að nýrri
stjórnarskrá, eða bæta þá gömlu.
Það þarf ekki að rekja litlu rauna-
söguna þegar íhaldsöflin, sem alltaf
voru á vaktinni gegn breytingum,
kreistu út úr þremur hæstaréttar-
dómurum álit þess efnis að kosn-
ingarnar væru ólöglegar. Skilrúm
milli kjörklefa hefðu verið nokkrum
sentimetrum of lág. Nokkuð sem
hafði sannarlega engin áhrif á nið-
urstöðu kosninganna. En þáverandi
forsætisráðherra brást snaggaralega
við og skipaði þessa 25 sem þjóðin
hafði kosið til stjórnlagaþings í
stjórnlaga ráð. Skaut íhaldsöflunum
ref fyrir rass og stjórnlagaráð tók til
starfa.
Stjórnlagaráð tók við keflinu af
stjórnlaganefndinni. Hafði verk
hennar og niðurstöður þjóðfundar
að leiðarljósi. Ótal sérfræðingar í
ýmsum greinum voru kallaðir til,
lögfræðingar, stjórnmálafræðingar,
náttúruvísindamenn, læknar, kirkj-
unnar menn svo eitthvað sé talið –
auk embættismanna víða úr kerf-
inu. Erlendar stjórnarskrár lesnar,
kostir þeirra og gallar metnir allt
eftir því hvað þótti henta íslensku
samfélagi. Leitað ráða hjá inn-
lendum og erlendum stjórnarskrár-
fræðingum. Og – síðast en ekki síst,
var þjóðinni veittur aðgangur að
ferlinu öllu og hafði tillögurétt allan
tímann. Allir fundir stjórnlagaráðs
voru opnir, upplýsingar og tillögur
í mótun settar á vef stjórnlagaráðs
sem öllum var opinn, og þeim
breytt eftir því sem málum vatt
fram. Þannig varð smám saman til
nýtt frumvarp til stjórnarskrár. Það
var þó ekki frumlegra en svo að 80%
af þeirri 144 ára gömlu rötuðu inn í
þá nýju, þannig að ekki er um neina
byltingu að ræða. Þó nægar til þess
að sú gamla fengi hvíld. Um þessar
hófsömu tillögur náðist algjör sam-
staða í stjórnlagaráðinu og frum-
varpið var afhent hinu háa Alþingi.
Íhalds- og tregðuöflin tóku aftur
til óspilltra málanna og því þótti
ráðlegt að kalla til þjóðina einu
sinni enn til að reyna að hafa vit
fyrir þinginu. Efnt var til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um helstu tillögur
í stjórnarskrárfrumvarpinu, svo
sem þjóðareign á auðlindum, per-
sónukjör og jafnt vægi atkvæða,
en þó fyrst og fremst um hvort ný
stjórnarskrá ætti að byggja á til-
lögum stjórnlagaráðs. Tveir þriðju
kjósenda svöruðu játandi. Þessi
þjóðaratkvæðagreiðsla er kannski
mikilvægasti áfanginn í ferlinu því
vert er að hafa í huga að stjórnar-
skrá er ekki fyrir þingmenn, ráð-
herra, stjórnmálaflokka eða hags-
munahópa, heldur þjóðina. Réttindi
hennar og skyldur, auk þess að vera
hugsanleg vörn hennar gegn yfir-
gangi stjórnvalda.
Þetta hlaut að duga. En – nei,
enn var þrjóskast við og grafgöt-
urnar troðnar. Gamla stjórnarskráin
mátti enn velkjast þar og veðrast.
Allir stjórnmálaflokkar, utan einn,
sögðust vilja hjálpa þeirri gömlu
upp úr grafgötunum og aflétta
áþján förukonunnar, en eitthvað
fór úrskeiðis. Líklega var hún alltaf
látin í vöruskiptum, eða þótti ekki
nógu merkileg, fremur en kerlingar
yfirleitt, til að vera í fararbroddi.
En nú dregur til tíðinda. For-
sætisráðherra boðar enn nýja
endurskoðun! Sú á meðal annars
að byggja á tillögum stjórnlaga-
nefndar og stjórnlagaráðs. Einfalt
mál – þær liggja þegar fyrir og hafa
gert árum saman. Þjóðin, stjórnar-
skrárgjafinn, hefur samþykkt þær.
Hvað er þá að vanbúnaði? For-
sætisráðherra lætur alveg hjá líða
að víkja einu orði að því hverju þarf
að breyta frá fyrirliggjandi tillögum
og af hverju. Einungis sagt að skipuð
verði þingnefnd. Einu sinni enn!
Hvern er verið að reyna að friða?
Rúmlega sjötíu ára reynsla ætti að
hafa kennt að það að setja aumingja
gömlu förukonuna aftur í þingnefnd
leiðir ekki til nokkurs annars en
þess að enn á ný er farið í grafgötur
og þær dýpkaðar. Er það furða að
sú gamla kveini: „Kæra Katrín, ekki
aftur – ekki aftur!”
Farið í grafgötur
Þórhildur
Þorleifsdóttir
leikstjóri, átti
sæti í stjórn-
lagaráði Forsætisráðherra boðar enn
nýja endurskoðun! Sú á
meðal annars að byggja á til-
lögum stjórnlaganefndar og
stjórnlagaráðs. Einfalt mál –
þær liggja þegar fyrir og hafa
gert árum saman. Þjóðin,
stjórnarskrárgjafinn, hefur
samþykkt þær. Hvað er þá að
vanbúnaði?
Inni á heimasíðum Barna-
heilla, lögreglunnar, SAFT
og víðar má finna ábend-
ingahnapp þar sem hægt er
að senda tilkynningar um
myndir eða myndbönd sem
brjóta gegn friðhelgi einka-
lífs barna.
Þóra Jónsdóttir
lögfræðingur og
verkefnastjóri hjá
Barnaheillum –
Save the Children
á Íslandi
Mikilvægt samband
við umheiminn
Fyrirtækjalausnir
Vodafone
„Í okkar alþjóðlega umhverfi er mikilvægt
að vera í öflugu síma- og netsambandi.
Þar höfum við reitt okkur á þjónustu
Vodafone með góðum árangri.“
Gunnar Már Sigurfinnsson
framkvæmdastjóri Icelandair Cargo
Nánar á: vodafone.is/fyrirtaeki
S k o ð u n ∙ F R É T T A B L A ð i ð 9Þ R i ð J u D A G u R 6 . F e B R ú A R 2 0 1 8
0
6
-0
2
-2
0
1
8
0
4
:2
6
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
E
7
-1
9
8
8
1
E
E
7
-1
8
4
C
1
E
E
7
-1
7
1
0
1
E
E
7
-1
5
D
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
4
0
s
_
5
_
2
_
2
0
1
8
C
M
Y
K