Morgunblaðið - 19.02.2018, Side 16

Fjármálalæsi er grunnfærni
F
jármálalæsi er grunnfærni sem
er mikilvæg samfélagi okkar.
Ljóst er að gott fjármálalæsi
skilar sér í betri ákvarðanatöku
einstaklinga í fjármálum og
stuðlar að fjármálastöðugleika. Markmiðið
er að efla fjármálalæsi til þess að einstak-
lingar séu í betri aðstöðu að meta fjárhags-
legastöðu sína og taka upplýstar ákvarðanir
í kjölfarið. Lífsgæði verða meiri og því er
mikilvægt að auka veg fjármálalæsis í ís-
lenska menntakerfinu.
Nýverið tók ég því þá ákvörðun að Íslandi
yrði með í valkvæðum hluta PISA-könnunar-
innar árið 2021 sem snýr að fjármálalæsi.
PISA er umfangsmikil alþjóðleg langtíma-
rannsókn á vegum Efnahags- og fram-
færastofnunarinnar á hæfni og getu 15 ára
nemenda í lesskilningi, læsi á náttúrufræði og læsi á
stærðfræði. Auk þessara kjarnagreina geta löndin valið
um að taka þátt í nokkrum viðbótarkönnunum sem eru
annaðhvort í formi spurningalista eða prófs. Fjármála-
læsi er eitt af þessum valkvæðu sviðum og hefur verið
í boði síðan árið 2012. 15-18 lönd hafa tekið þátt í þeim
hluta PISA-könnunarinnar. Tilgangur þessa hluta
PISA er að meta hæfni nemenda til að beita fjármála-
legri þekkingu sinni og leikni í raunverulegum að-
stæðum, þar með talið að taka fjármálalegar ákvarð-
anir. Það er mikilvægt að búa börnin okkar undir
þátttöku í sífellt flóknari heimi, þar sem örar tækni-
breytingar og breytileg neyslumynstur eru
hluti af daglegi lífi fólks. Við höfum séð
hraða þróun í verslun og fjármálaþjónustu
þar sem neytendum býðst að greiða fyrir
vörur og þjónustu á fjölbreyttari máta en
áður hefur þekkst. Með nokkrum aðgerðum
í snjallsímanum geta neytendur til dæmis
hækkað yfirdráttarheimildina, skipt
greiðslukortareikningnum og keypt varning
með mismunandi greiðslumiðlunum. Það
eru óneitanlega margvísleg þægindi sem
fylgja þjónustu sem þessum en áskoran-
irnar eru sömuleiðis af ýmsum toga. Þæg-
indin geta verið skammvin ef greitt aðgengi
að lánsfé verður til þess að fólk steypir sér í
óhóflegar skuldir umfram greiðslugetu.
Ungt fólk þarf að læra að stjórna áhættu,
vera í stakk búið til að gera áætlanir til
framtíðar, geta greint mismunandi valkosti í fjár-
málum. Skynsamlegar ákvarðanir í fjármálum á fyrri
árum æviskeiðsins geta skilað sér margfalt til baka inn
í efri árin. Það er þess vegna sem ég legg jafn ríka
áherslu á að prófa fjármálalæsi ungs fólks með jafn
viðamiklum hætti og PISA-prófin eru. Þannig fáum við
líka samanburð á hvar æska okkar stendur í fjármála-
læsi miðað við önnur ríki. Fjármálalæsi er mikilvæg
grunnfærni í hverju þjóðfélagi og við ætlum okkur að
efla þá grunnfærni.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. FEBRÚAR 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Svisslendingarganga aðkjörborðinu
fjórða næsta mán-
aðar og taka af-
stöðu til þess hvort
leggja eigi af það
gjald sem íbúarnir greiða til að
halda uppi svissneska ríkis-
útvarpinu og -sjónvarpinu,
SRG, en gjaldið stendur undir
3⁄4 rekstrarkostnaðarins. Þessi
systurstofnun Ríkisútvarpsins
íslenska hefur sætt harðri
gagnrýni á liðnum árum, meðal
annars fyrir aukin umsvif og
fyrir að draga taum þeirra sem
eru vinstra megin við miðju
stjórnmálanna. Þessi gagnrýni
kemur Íslendingum ekki á
óvart, enda á hún einnig við hér
og hið sama á raunar við víðar
þar sem ríkið stundar um-
fangsmikinn útvarps- og sjón-
varpsrekstur.
Erfitt hefur þó reynst að
hreyfa við þessum stofnunum
og stjórnmálamenn hafa óttast
að ræða um það sem aflaga hef-
ur farið hjá ríkisútvörpum,
enda eiga þeir mikið undir því
að verða ekki fyrir reiði þess-
ara miðla sem víðar en hér á
landi hika ekki við að misbeita
áhrifum sínum.
Þrátt fyrir þetta hefur Sviss-
lendingum tekist að koma því á
dagskrá hvort landsmenn skuli
neyddir til að greiða fyrir þjón-
ustu ríkismiðils hvort sem þeir
nota hann eða ekki og jafnvel
þrátt fyrir að vera ósáttir við
það hvernig honum er beitt.
Þýska dagblaðið Frankfurter
Allgemeine fjallaði í gær um
væntanlega kosningu og sagði
að skoðanakannanir bentu til
að ríkismiðillinn héldi velli, en
jafnframt að ljóst væri að ekki
yrði haldið áfram eins og ekk-
ert hefði í skorist. Eitt af því
sem skipti máli í því sambandi
væri að nú væri
þegar í undirbún-
ingi að setja í þjóð-
aratkvæði tillögu
um að lækka út-
varpsgjaldið um
helming ef hin nær
ekki fram að ganga. Ætla má
að sú tillaga eigi mun meiri
möguleika, enda hefur sú sem
nú liggur fyrir verið gagnrýnd
fyrir það meðal annars að
ganga of langt, en síður fyrir að
engu megi breyta.
Yfirmaður SRG virðist átta
sig á að fólk er ósátt við að
þurfa að greiða útvarpsgjaldið,
ekki síst ungt fólk sem nýtir
þjónustuna lítið sem ekkert, og
segir að framundan séu um-
bætur hjá ríkismiðlinum. Þar
verði öllum steinum velt við.
Meðal þess sem útlit er fyrir að
verði endurskoðað er sá fjöldi
rása sem SRG býður upp á og
auk þess er útlit fyrir að ríkis-
miðillinn muni stilla sig um að
bjóða upp á auglýsingar á net-
inu og muni ekki nota netið til
annars en að birta þætti úr út-
varpinu og sjónvarpinu. Með
þessu mun SRG til dæmis
ganga skemur en Ríkisútvarp-
ið, sem hefur gengið æ lengra í
fréttaflutningi á netinu í sam-
keppni við einkarekna miðla
sem þar eru fyrir og geta ekki
farið óboðnir í vasa almenn-
ings.
Hver sem niðurstaðan verð-
ur í þjóðaratkvæðagreiðslunni
í Sviss eftir tæpar tvær vikur
verður athyglisvert að fylgjast
með þróuninni þar í landi. Og
það verður líka fróðlegt að sjá
hvort Ríkisútvarpið horfir til
þess sem á sér stað í Sviss, ekki
síst viðhorfs ríkismiðilsins til
þeirrar gagnrýni sem fram hef-
ur komið, eða hvort gagnrýn-
inni verður áfram mætt með af-
neitun og yfirlæti.
Svisslendingar
kjósa bráðlega um
framtíð ríkisútvarps
og -sjónvarps}
Mikilvæg kosning
Ítalir, Þjóð-verjar, Bretar
og Frakkar áttu
hliðarfund með
Írönum á al-
þjóðlegu örygg-
isráðstefnunni í
München um helgina. Ástæðan
er sú að Íranar hafa verið að
færa sig upp á skaftið í Mið-
Austurlöndum eftir að gerður
var við þá kjarnorkusamningur
og losað um viðskiptabann og
eignir þeirra erlendis.
Þessar eignir, sem voru
gríðarlegar, hafa verið notaðar
til að fjármagna Hezbollah og
aðra hryðjuverkastarfsemi, en
Íranar hafa beitt slíkum hópum
fyrir sig líkt og málaliða-
sveitum til að hafa áhrif á gang
mála, einkum í Sýrlandi og
Jemen.
Íran er mikið og
vaxandi vandamál
og fátt bendir til að
úr því muni draga á
næstunni. Fundur
Evrópuríkjanna
fjögurra með Íran
er liður í því að reyna að knýja
fram breytingar og fá með því
Trump, forseta Bandaríkjanna,
til að kasta ekki kjarnorku-
samningnum, sem hann hefur
bent á að hafi verið ógæfuspor.
Ef takast á að koma í veg
fyrir að Íran valdi meiri vanda í
Mið-Austurlöndum er nauð-
synlegt að Evrópuþjóðirnar
sendi skýr skilaboð um að
breyting verði að verða á fram-
göngu íranskra stjórnvalda.
Gerist það ekki verða Banda-
ríkin að standa vaktina ein,
sem er mun lakari kostur.
Það verður engin
breyting hjá Írönum
nema þeim séu send
skýr skilaboð}
Vaxandi vandamál
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Íslenskir landshlutar komamjög vel út í samanburði áefnahagslegri og félagslegristöðu og horfum fyrir ein-
staka landshluta. Höfuðborgar-
svæðið lendir í fjórða sæti og Vest-
firðir fikra sig upp um 17 sæti.
Þetta eru m.a. niðurstöður skýrslu
rannsóknarstofnunarinnar Nord-
Regio um stöðu Norðurlandanna
undir yfirskriftinni State of the
Nordic Region 2018. Var hún gefin
út á vegum Norrænu ráðherra-
nefndarinnar í síðustu viku.
Horft til tveggja ára breytinga
Samkvæmt skýrslunni eru lands-
hlutarnir á Norðurlöndum 74, þar
af 8 á Íslandi. Færeyjar og Græn-
land eru flokkuð sem einn lands-
hluti. Við samanburðinn á stöðu
norrænu landshlutanna er horft til
breytinga sem orðið hafa á síðustu
tveimur árum hvað varðar þróun
íbúafjölda og samsetningu, atvinnu-
stig og þátttöku á vinnumarkaði og
þróun hagvaxtar. Níu þættir eru
mældir sem fá ákveðið vægi við út-
reikninga sem samanburðurinn
byggist á.
Vestfirðir, sem mælast lægst ís-
lenskra landshluta, eru í 24. sæti.
Staða Vestfjarða hefur þó breyst
talsvert frá síðustu mælingu, en
svæðið hækkar um 17 sæti sem set-
ur það efst af fimm hástökkvurum
milli mælinga ásamt Vesturlandi,
sem hækkar um 21 sæti og Norður-
landi vestra, sem hækkar um 18
sæti. Í skýrslunni er tekið fram að
Vesturland hafi bætt við sig stigum
á öllum þeim þáttum sem mældir
eru og var sérstaklega sterkt þegar
kemur að atvinnuþátttöku og hag-
rænum atriðum. Það er þó sam-
merkt með öllum íslensku svæð-
unum að þau hafa hækkað talsvert
frá fyrri mælingu.
Höfuðborgarsvæði norrænu
ríkjanna mælast öll í efstu sæt-
unum, Stokkhólmur vermir for-
ystusætið en Kainuu-svæðið í Finn-
landi rekur lestina.
Hagvöxtur mestur á Íslandi
„Ferðaþjónustan hefur vissulega
haft jákvæð áhrif á lífskjör á Ís-
landi, en ekki má hins vegar líta
framhjá því að í rótgrónum undir-
stöðuatvinnugreinum eru umsvif
sjávarútvegsins mikil sem og í
orku,“ er haft eftir Sigurði Inga Jó-
hannssyni, samgöngu- og sveitar-
stjórnarráðherra, á vef ráðuneytis-
ins þar sem skýrslan er kynnt.
Hann er jafnframt samstarfsráð-
herra Norðurlandanna og tók þátt í
fundi ráðherranna í síðustu viku.
Í skýrslunni er að auki að finna
yfirgripsmiklar upplýsingar um at-
vinnulíf, menningu og mannlíf á
Norðurlöndunum, auk umfjöllunar
um lífhagkerfið, menningu og staf-
ræna væðingu velferðarkerfis. Sér-
staka athygli vakti hve íslenskir
landshlutar koma vel út í norræn-
um og evrópskum samanburði um
núverandi og mögulega framþróun
og vöxt.
Íslendingar sækja mest í bíó
Meðal þess sem fram kemur er
að Íslendingar sækja kvikmynda-
hús meira en aðrir Norðurlanda-
búar en Finnar og Svíar sækja
mest bókasöfn og opinber söfn.
Hagvöxtur, þ.m.t. vöxtur kaup-
máttar, hefur verið mestur á Ís-
landi á Norðurlöndum á síðustu ár-
um. Þá er atvinnuþátttaka, bæði
almennt og sérstaklega kvenna
mest á Íslandi á Norðurlöndum og
mun meiri en að meðaltali í
Evrópu.
Koma vel út í nor-
rænum samanburði
Ljósmynd/Af vef samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytisins.
Norrænt Samstarfsráðherrar Norðurlanda funduðu í Stokkhólmi. Á næsta
ári tekur Ísland við formennsku í Norrænu ráðherranefndinni.
Margot Wallström, utanríkis-
ráðherra Svíþjóðar, sem jafnframt
er norrænn samstarfsráðherra,
stýrði fundi norrænu samstarfs-
ráðherranna í Stokkhólmi. Rætt
var meðal annars um fjárveitingar
til norræns samstarfs á næsta ári,
um nýja norræna samstarfs-
áætlun um málefni norðurskauts-
ins fyrir árin 2018 til 2021, og um
sameiginlegt kynningarstarf
Norðurlandaríkjanna á sviði
menningar, matvæla, loftslags-
mála og fleiri mála þar sem nor-
rænu ríkin hafa sameiginlega
margt fram að færa.
Ræddu
fjárveitingar
NORRÆNT SAMSTARF
Samstarf Fjölmörg mál voru
rædd á fundinum í Stokkhólmi.