Morgunblaðið - 27.02.2018, Blaðsíða 6

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Margt bendir til að uppsveiflunni í
íslensku efnahagslífi ljúki fyrr en tal-
ið var. Greiningaraðilar hafa lækkað
hagvaxtarspár sínar fyrir síðasta ár
og næstu ár.
Þetta segir Ásdís Kristjánsdóttir,
forstöðumaður efnahagssviðs Sam-
taka atvinnulífsins (SA).
Máli sínu til stuðnings nefnir hún
að Seðlabankinn hafi í maí í fyrra
spáð 6,3% hag-
vexti á árinu
2017. Bankinn
hafi svo lækkað
hagvaxtarspá
sína og geri í síð-
ustu Peningamál-
um (7. feb.) ráð
fyrir 3,4% hag-
vexti í fyrra.
„Viðsnúningur-
inn er hraðari en
spáð var. Til
dæmis er að hægja verulega hratt á
vexti ferðaþjónustunnar. Greinin
hefur vaxið um tugi prósenta milli
ára undanfarin ár. Nú er hins vegar
að hægja á vextinum. Hagvaxtar-
spár hafa breyst verulega vegna
breyttra forsenda og við teljum mik-
ilvægt að gefa því sérstakan gaum.
Allar spár gera nú ráð fyrir 2-3%
hagvexti á næstu árum sem er auð-
vitað ágætis vöxtur í alþjóðlegum
samanburði. Þær forsendur geta þó
breyst, og hafa verið að breytast,
samfara því sem nýjar vísbendingar
koma fram,“ segir Ásdís.
Kaupmátturinn jókst mikið
Ásdís segir aðspurð að því sé ekki
hægt að treysta á álíka vöxt kaup-
máttar og síðustu misseri. Óraun-
hæft sé að gera ráð fyrir að laun geti
hækkað margfalt meira en í helstu
viðskiptalöndum. Slíkt grafi undan
efnahagslegum stöðugleika, leiði til
aukinnar verðbólgu og versnandi
samkeppnisstöðu þjóðarbúsins.
„Við höfum upplifað fordæma-
lausa kaupmáttaraukningu á undan-
förnum árum. Laun hafa hækkað
verulega samtímis því sem ríkt hefur
verðstöðugleiki sem ekki var fyrir-
séð. Fyrir því eru þó ýmsar ástæður.
Í fyrsta lagi vorum við heppin með
þróun viðskiptakjara. Þau hafa verið
okkur hagstæð á undanförnum árum
sem hefur veitt aukið svigrúm til
launahækkana. Í öðru lagi styrktist
krónan verulega samfara miklum
vexti ferðaþjónustunnar. Það skilaði
sér í verðlækkun á innfluttum vörum
og þar með minni verðbólgu. Í þriðja
lagi kom til einskiptisaðgerða frá
ríkisstjórninni og t.d. voru gerðar
breytingar á tollum og vörugjöld-
um,“ segir Ásdís og bendir á að sú
aðgerð hafi skilað lægra vöruverði.
Óábyrgt að treysta á það sama
„Við getum ekki treyst á að allir
þessir þættir endurtaki sig. Fyrir
það fyrsta er óábyrgt að treysta
áfram á hagstæð viðskiptakjör. Við
sjáum nú þegar hvernig farið er að
hægja á vexti ferðaþjónustunnar.
Frekari gengisstyrking krónunnar
er því ólíkleg, a.m.k. ekki í líkingu við
það sem verið hefur. Þá getum við
auðvitað ekki endurtekið leikinn aft-
ur með breytingum á tollum og vöru-
gjöldum,“ segir Ásdís.
Hún segir aðspurð erfitt að spá
fyrir um þróun krónunnar á komandi
misserum. Hins vegar sé ljóst að
samsetning hagvaxtar sé að breyt-
ast. Því sé nú spáð að fjárfesting og
einkaneysla verði drifkraftar hag-
vaxtar á komandi árum en ekki út-
flutningur eins og verið hefur.
Standa enn undir neyslunni
„Aukin innlend eftirspurn helst
eðlilega í hendur við aukinn innflutn-
ing. Þrátt fyrir gífurlegan hagvöxt á
undanförnum árum er hins vegar af-
gangur á viðskiptum okkar við út-
lönd; útflutningstekjur okkar standa
enn undir innfluttri neyslu. Það get-
ur þó hæglega breyst ef innflutning-
ur eykst samtímis því sem sam-
keppnisstaða útflutningsgreina fer
versnandi. Það verður áskorun að
viðhalda jafnvægi síðustu ára.“
Raungengi krónu hefur sveiflast
mikið á öldinni (sjá graf). Raungengi
er annað en skráð nafngengi. Styrk-
ist raungengið er verðlag og/eða
launakostnaður að hækka hraðar
innanlands en erlendis, mælt í sömu
mynt. Hefur raungengi launa hækk-
að um tugi prósenta síðustu ár.
Sjá fyrir endann á uppsveiflunni
 Samtök atvinnulífsins telja vísbendingar um að uppsveiflunni í efnahagslífinu ljúki fyrr en spáð var
 Það sé ekki sjálfgefið að útflutningsgreinar muni áfram standa undir innfluttri neyslu þjóðarinnar
Hagvaxtarspá Seðlabankans fyrir 2017
Prósent af vergri landsframleiðslu (VLF), spá birt í Peningamálum Seðlabankans
7%
6%
5%
4%
3%
2%
1%
0%
Peningamál 2017/2
17. maí 2017
Peningamál 2017/3
23. ágúst 2017
Peningamál 2017/4
15. nóvember 2017
Peningamál 2018/1
7. febrúar 2018
6,3%
5,2%
3,7% 3,4%
Hlutfallsleg fjölgun ferðamanna milli ára
75%
50%
25%
0%
Heimild: Samtök
atvinnulífsins
75%
9%
47% 45%
62%
18% 19%
15%
18% 16% 15%
10% 8%
2017 2018
jan. feb. mars apríl maí júní júlí ágúst sept. okt. nóv. des.
Raungengi íslensku krónunnar frá jan. 2000
120
100
80
60
40
’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17
Heimild: Seðlabanki Íslands
Jan. 2018: 98
Nóv. 2005: 106,7
Jan. 2000: 88,2
Nóv. 2008: 58,4
2005 = 100
Morgunblaðið/Golli
Í miðborginni Vöxtur ferðaþjónustunnar hefur staðið undir hagvexti.
Ásdís
Kristjánsdóttir
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 2018
Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins, segir hefð fyrir því að van-
meta bæði upp- og niðursveiflur í efnahagslífinu.
Sagan sé nú að endurtaka sig.
Hann fjallar um það í grein á miðopnu Morgun-
blaðsins í dag að hagvöxtur síðasta og þessa árs
hafi verið töluvert ofmetinn.
Spurður hvort líka sé tilefni til að endurmeta
verðbólguspár segir Halldór Benjamín tvennt geta
kynt undir verðbólgu. Annars vegar launahækkanir í
kjarasamningum og hins vegar „svikalognið“ í hag-
kerfinu. Vísar hann þar til versnandi samkeppnis-
stöðu útflutningsgreina. „Þ.e.a.s. þegar rekstraraðstæður útflutnings-
greina eru orðnar ósjálfbærar vegna launakostnaðar og hás gengis
krónunnar. Ég myndi ætla að þessir þættir leiði til aukinnar verðbólgu
næstu misserin. Seðlabankinn hefur enda dregið fram að einn stærsti
óvissuþátturinn í verðbólgunni sé kjarasamningar sem geti losnað,“
segir Halldór.
Hann segir íslensk fyrirtæki farin að laga sig að breyttum veruleika.
„Það eru ekki stórfelldar uppsagnir starfsfólks í kortunum. Myndin
skýrist í sumar þegar við sjáum hvernig ferðaþjónustunni reiðir af.
Mín tilfinning er sú að fyrirtækin séu í auknum mæli að hagræða,
meðal annars vegna sívaxandi launakostnaðar,“ segir Halldór Benja-
mín.
Hagræðingin hafin
SA TELJA ÓVISSU UM VERÐBÓLGUÞRÓUN
Halldór Benjamín
Þorbergsson
Umhverfisviðurkenning
umhverfis- og auðlindaráðuneytisins
Úthlutunarnefnd á vegum umhverfis- og auðlindaráðuneytisins óskar eftir
tilnefningum um fyrirtæki eða stofnun, sem vegna verka sinna og athafna á
síðasta ári er þess verðugt að hljóta umhverfisviðurkenninguna Kuðunginn
fyrir árið 2017. Óskað er eftir því að stutt greinargerð fylgi með tilnefningunni.
Fyrirtæki og stofnanir geta bæði tilnefnt sig sjálf eða verið tilnefnd af öðrum.
Tillögur skulu berast umhverfis- og auðlindaráðuneytinu eigi síðar en
25. mars nk. merktar „Kuðungurinn“ á netfangið postur@uar.is eða með
pósti í umhverfis- og auðlindaráðuneytið, Skuggasundi 1, 101 Reykjavík.
Nánari upplýsingar er að finna á www.stjornarradid.is/kudungurinn
Kuðungurinn 2017UMHVE
RF
ISV
I‹URKENNIN
G
2016
umhverfis- og
auðlindaráðuneytið
Listaverkið Þúfan, sem stendur við vinnslustöð HB-
Granda í Örfirisey í Reykjavík, er stórskemmt eftir
rigningu síðustu daga. Vatnssósa jarðvegurinn rann
fram, svo nú vantar bókstaflega austurhliðina í lista-
verkið sem er eftir Ólöfu Nordal myndlistarmann, en
það var reist árið 2013.
Þúfan á Grandanum lak niður í rigningunni
Morgunblaðið/Eggert