Morgunblaðið - 07.05.2018, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. MAÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fyrstu afleið-ingar þeirr-ar ákvörð-
unar Alþingis, með
stuðningi meiri-
hluta vinstri
manna í borginni,
að fjölga borgarfulltrúum úr 15
í 23 eru þegar komnar í ljós.
Um helgina rann út framboðs-
frestur vegna sveitarstjórn-
arkosninganna sem fram fara
eftir tæpar þrjár vikur og
framboðin til borgarstjórnar
eru sextán!
Þetta er eitt af því sem var
fyrirsjáanlegt við þessa fjölgun
fulltrúanna því að þröskuld-
urinn til að koma að manni hef-
ur lækkað verulega. Ýmsir
lukkuriddarar sjá því leik á
borði og telja sig eiga mögu-
leika á að fá kjörinn borgarfull-
trúa. Og vissulega er það svo
að þegar þröskuldurinn er
kominn undir fjögur prósent
eiga nánast allir möguleika.
Á næstu þremur vikum tæp-
um er svo hætt við að aðrar af-
leiðingar þessarar misráðnu
breytingar komi í ljós. Kosn-
ingabaráttan verður að lík-
indum mun ómarkvissari en
ella með öllum þessum fram-
boðum. Kjósendur eiga iðulega
erfitt með að greina á milli
flokka enda talsverð vinna að
kynna sér stefnu þeirra fjög-
urra til sex framboða sem yfir-
leitt eru í boði, þó að ekki bæt-
ist tugur eða tylft við. Og
hættan eykst á því að umræðan
fari út um víðan
völl og áhuginn
verði lítill. Það er
verulega óheppi-
legt því að í borg-
armálum er margt
sem brýnt er að fái
góða umræðu fyrir kosningar
og mikilvægt að framboðin
skýri stefnu sína og skerpi á
þeim mun sem væntanlega er á
milli ólíkra framboða.
Eftir kosningar fá borgar-
búar svo að kynnast enn einum
afleiðingunum af þessari út-
þenslu yfirstjórnar borg-
arinnar, því að þessu fylgir
kostnaður. Borgarfulltrúar
þurfa sitt, bæði í beinum laun-
um og ýmsu öðru sem þeim
fylgir óhjákvæmilega. Það
munar um minna að auka þann
kostnað um helming, ekki síst
þegar horft er til þess að skatt-
ar á borgarbúa eru þegar í há-
marki.
Af þessum sökum skiptir
máli að framboðin í Reykjavík
tali skýrt um það hvort þau
vilja viðhalda þessum mikla
fjölda borgarfulltrúa eftir að
næsta kjörtímabili lýkur, eða
hvort þau vilja skora á Alþingi
að veita borgarstjórn heimild
til að fækka borgarfulltrúum
aftur niður í þann hóflega
fjölda sem verið hefur. Afstaða
framboðanna til þessa segir
mikið um afstöðu þeirra til
þess hvort borgin eigi að leggja
aðaláherslu á þjónustu við
borgarbúa eða borgarfulltrúa.
Hvort á borgin
að þjóna borg-
arbúum eða borgar-
fulltrúum?}
Sextán framboð
Bandaríski flot-inn tilkynnti
um helgina að
hann hygðist setja
aftur á laggirnar
Atlantshafsflota
sinn, sem einnig er þekktur
sem 2. flotinn, en hann var
lagður niður vegna breyttra
áherslna í alþjóðamálum árið
2011. Ýmislegt hefur breyst
síðan þá og meðal annars hef-
ur þjóðaröryggisstefnu
Bandaríkjanna aftur verið
breytt í þá veru að samkeppni
við önnur stórveldi, einkum
Rússland og Kína, sé nú ein
helsta ógnin við öryggi Banda-
ríkjanna, líkt og í kalda stríð-
inu.
Með endurræsingu Atlants-
hafsflotans er stigið stórt
skref aftur til þess tíma, en á
meðal þess sem 2. flotinn hefur
á sinni könnu er að sinna eft-
irliti í Norður-Atlantshafi, þar
sem Rússar hafa stóraukið
umsvif sín að undanförnu. Á
sama tíma hyggst Atlantshafs-
bandalagið koma á fót sameig-
inlegri herstjórn fyrir sama
svæði.
Þessar ráðstaf-
anir eru einungis
nýjasti þátturinn í
hinum hríðversn-
andi samskiptum
Vesturveldanna og
Rússa, og raunar má segja að
þær séu ill nauðsyn. Gera má
ráð fyrir að með þessari til-
högun muni landfræðilegt
vægi Íslands aftur aukast til
muna, jafnvel þó það muni
ekki ná sömu hæðum og í
kalda stríðinu, enda Rússland í
dag fjarri því sama ógn og
Sovétríkin voru á sínum tíma.
Þegar kalda stríðinu lauk
var talið að óhætt væri að
draga úr þeim viðbúnaði sem
þá var til staðar. Það var eðli-
legt, en síðan hefur komið í
ljós að þar var fulllangt geng-
ið. Með stofnun Atlantshafs-
flotans nú eru Bandaríkja-
menn að bregðast við
breyttum tíma og viðurkenna
að þó að ástandið sé mun betra
en áður geta Bandaríkin og
Atlantshafsbandalagið ekki
leyft sér að horfa framhjá
hernaðarlegu mikilvægi Norð-
ur-Atlantshafsins.
Atlantshafsfloti
Bandaríkjanna
settur aftur á fót}
Brugðist við breyttum tíma
M
iklar félags- og efnahagslegar
framfarir hafa átt sér stað á
Norðurlöndum á liðinni öld.
Félagslegur hreyfanleiki þess-
ara samfélaga hefur verið
mikill meðal annars vegna góðs aðgengis að
menntun og heilbrigðisþjónustu óháð efna-
hagslegri stöðu. Samanlagt mynda Norður-
löndin tólfta stærsta efnahagskerfi veraldar og
framtíðarhorfurnar eru góðar. Mennta-
málaráðherrar Norðurlandanna funduðu ný-
verið um þau tækifæri og áskoranir sem eru
framundan í menntamálum. Fundurinn var
lærdómsríkur en það vakti sérstaka athygli
mína hvernig Noregur hefur annars vegar náð
að fjölga nýskráðum kennaranemum og hins
vegar hversu hátt hlutfall grunnskólanema inn-
ritast í verk-, iðn-, starfs- og tækninám þar í
landi. Þetta eru einmitt tvær stórar áskoranir sem ís-
lenskt samfélag glímir við og þarf að takast á við.
Umtalsverður kennaraskortur blasir við á Íslandi ef
ekki verður ráðist í róttækar aðgerðir. Þessa dagana er
unnið að tillögum sem miða að því að bæta þessa stöðu.
Þær snúa til dæmis að launuðu starfsnámi, námsstyrkj-
um, markvissri leiðsögn fyrir starfsnema og nýliða ásamt
þjóðarsátt um starfskjör kennara og skólastjórnenda. Í
Noregi hefur svipuð staða verið uppi en hins vegar eru já-
kvæð teikn á lofti þar í landi. Í ár hefur umsóknum í
grunnskólakennaranám fjölgað um 25% og um 15% í leik-
skólakennaranám. Þessi árangur hefur náðst með mikilli
samvinnu milli kennara og menntamála-
yfirvalda. Þess má geta að kennaranámið í
Noregi var nýverið lengt í fimm ár, samt sem
áður er aukin aðsókn í það.
Aðsókn á Íslandi í verk-, iðn-, starfs- og
tækninám endurspeglar ekki eftirspurnina eft-
ir slíkri menntun á vinnumarkaðnum. Ákveðin
verkþekking getur glatast ef ekki verður farið í
markvissar aðgerðir á næstu árum. Stað-
reyndin er sú að mun færri eru í starfsnámi á
Íslandi eða um 32 prósent meðan þetta hlutfall
er um 50 prósent í Noregi og öðrum ríkjum í
Evrópu. Íslenskt starfsmenntakerfi er öflugt
en það hefur skort hvatningu til að sækja nám-
ið, þrátt fyrir góðar atvinnuhorfur og tekju-
möguleika. Við erum að vinna að því að ein-
falda aðgengi að náminu, auka skilvirkni þess
og lækka kostnað nemenda við að sækja námið.
Atvinnulífið er fullt af tækifærum fyrir einstaklinga með
þessa menntun. Betur má ef duga skal í þessum efnum.
Allar þjóðir sem vilja vera leiðandi eru að fjárfesta í fjöl-
breyttri menntun, rannsóknum og þróun til að takast á við
þær áskoranir sem felast í tæknibyltingunni. Við Íslend-
ingar stöndum á ákveðnum tímamótum í menntamálum
og þurfum að auka samstöðu og samvinnu til að ná ár-
angri. Við verðum í auknum mæli að horfa til ríkja sem ná
árangri og leita lausna sem eru raunhæfar.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Gerum það sem virkar
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
liljaalf@gmail.com
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Íslendingar eru að koma afkrafti inn í netverslunar-umhverfið, samkvæmt upp-lýsingum íslenska fyrirtæk-
isins Smartmedia sem hefur sérhæft
sig í netverslun og umsýslu vefsíðna
fyrir íslensk fyrirtæki í tíu ár. Fyrir-
tækið spáir byltingu í netverslun á
Íslandi á næstu tveim til þrem árum
og býst við því að landslag í smásölu
muni breytast hratt á komandi ár-
um.
Smartmedia hefur frá stofnun
verið brautryðjandi í íslenskri net-
verslun og er fyrirtækið að sjá tæp-
lega tvöföldun á veltu hjá við-
skiptavinum. Fyrirtækið var
upphaflega stofnað sem margmiðl-
unarfyrirtæki en fyrsta netverslun
Smartmedia var Bödda biti, sem sel-
ur fisk í neytendaumbúðum í Vest-
mannaeyjum, árið 2008.
Í dag eru viðskiptavinir Smart-
media um 350 talsins þar af 200 net-
verslanir en meðal viðskiptavina eru
fyrirtæki á borði við A4, Lyfja og
Samsungsetrið. „Það er gríðarlegur
vöxtur í netverslun þessa dagana.
Þegar Smartmedia var stofnað
árið 2008 var rosalega lítið um net-
verslanir og nánast enginn sam-
keppni á greiðslumarkaði og í send-
ingarmöguleikum,“ segir Hjörvar
Hermannsson, sölu og markaðs-
stjóri Smartmedia.
„Í upphafi voru þetta mest fyr-
irtæki sem ráku þegar verslanir en
voru að opna netverslanir til að sýna
úrvalið í búðunum. Núna erum við
með kúnna hjá okkur sem hafa farið
öfuga leið eins og t.d Snúran.is sem
stofnaði netverslun hjá okkur nánast
úr bílskúrnum heima hjá sér og rek-
ur í dag glæsilega verslun í Ármúla,“
segir Hjörvar.
Snjalltæknin hefur áhrif
Upphaflega voru flestar net-
verslanir settar upp með borðtölvur
í huga en á síðustu tíu árum hefur
verslunarumhverfið breyst með til-
komu snjalltækninnar. Í dag er um
helmingur umferðar á vefi hjá við-
skiptavinum Smartmedia úr símum
og spjaldtölvum. Þá hafa alþjóðlegar
verslunarvenjur smitast heim til Ís-
lands.
„Veltuaukning viðskiptavina
okkar er í tugum prósenta milli ára
og það var gaman að sjá í haust hve
Black Friday og Cyber Monday
voru að koma sterkir inn.“
Spurður hverjar séu algengustu
vörurnar segir Hjörvar það erfitt að
segja. „Raftæki og tölvubúnaður eru
fyrirferðamikil í veltunni en fatn-
aður, íþróttavörur, húsbún-
aðarvörur, lyf og fæðubótarefni, og
hjálpartæki ástarlífsins eru alltaf
vinsæl.“
Um 40% Íslendinga keyptu
jólagjafir gegnum netverslun
Hjörvar segir nauðsynlegt að
fjárfesta í innviðum netverslunar á
næstu árum en að mati fyrirtækisins
vantar að bæta dreifingarkerfi flutn-
ingsaðila og svo koma tæknilegar
lausnir ekki nægjanlega hratt. Áhrif
netverslunar á íslenska verslun eru
einnig óljós, að mati fyrirtækisins.
Mörkin milli þess hvort fólk fer í
verslun og mátar föt en kaupir þau
svo á netinu eða kynnir sér raftæki á
netinu og kaupir þau svo í verslun er
erfitt að mæla. Smartmedia áætlar
hins vegar að um 40% Íslendinga
hafi keypt jólagjafir sínar á netinu
um síðustu jól. Fyrirtækið segir
einnig að netverslun fari vaxandi á
Norðurlöndunum. Velta netversl-
unar á Norðurlöndum var tæpir
2500 milljarðar í fyrra og um 60%
fólks á aldrinum 18-79 versla á net-
inu í hverjum mánuði. Vöxtur um 16-
18% á ári.
Netverslun á Íslandi
eykst með árunum
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Verslað Hjörvar Hermannsson, sölu og markaðsstjóri Smartmedia.
Um 200 fyrirtæki eru með netverslun hjá fyrirtækinu.
Samkvæmt skýrslu Rannsókn-
arseturs verslunarinnar sem
unnin var fyrir Samtök versl-
unar og þjónustu um netverslun
á Íslandi höfðu um 56% Íslend-
inga verslað á netinu á síðustu
tólf mánuðum árið 2013. Er
þetta hlutfall nánast óbreytt
samanborið við árin 2006 og
2007. Könnunin var fram-
kvæmd af Hagstofu Íslands. Ís-
land er í tíunda sæti Evrópuríkja
hvað varðar hlutfall ein-
staklinga sem hafa keypt í net-
verslun síðustu tólf mánuði. Ís-
land er í 16. sæti á meðal OECD
ríkja. Í þeim Evrópulöndum þar
sem hlutfallið er hæst hafa 70
til 75% fólks keypt á netinu síð-
ustu tólf mánuði fyrir könnun.
Áður voru íslenskir karlmenn
líklegri en konur til að kaupa í
netverslun en árin 2012 og 2013
var kynjamunur orðinn hverf-
andi.
56% nýttu
sér net-
verslun
ÍSLAND OG EVRÓPA