Fréttablaðið - 22.09.2018, Blaðsíða 17

Við látum framtíðina rætast.
HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · Sími 590 5000 · hekla.is
Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · HEKLA Reykjanesbæ · BVA Egilsstöðum
www.volkswagen.is
Touareg Offroad.
3.0 TDI V6.
Verð 9.290.000 kr.
Tiguan Offroad.
Fjórhjóladrifinn og sjálfskiptur.
Verð 5.790.000 kr.
Tilboðsverð 4.990.000 kr.
T- Roc.
Fjórhjóladrifinn og sjálfskiptur.
Verð 4.590.00 kr.
Tiguan Allspace.
7 manna og rúmgóður.
Verð 7.635.000 kr.
Tilboðsverð 6.990.000 kr.
Vetrardekk, dráttarkrókur og
gúmmímotta í farangursrými
fylgir öllum nýjum jeppum
og jepplingum í september.
Vetrarpakki fylgir
með í september.
Fjórhjóladrifna fjölskyldan.
haft vegna örra þjóðfélagsbreytinga
eða umróts; áhyggjur til dæmis af
afkomu sinni, eignum og jafnvel
líkamlegu öryggi, í tengslum við
mikla fólksflutninga. Þessar áhyggjur
eru magnaðar upp í hugum fólks og
búin til mynd sem á sér enga stoð í
raunveruleikanum. Þegar búið er að
hræða úr því líftóruna með slíkum
aðferðum stilla popúlistarnir sér upp
sem einu vörninni gegn þessari ógn
og sem einu áskorendum innlendu
svikaranna sem hafi svikið fólkið,“
segir Eiríkur.
Tómarúm hjá gleymdri alþýðu
Hann segir nokkrar ástæður fyrir því
að popúlistar hafa náð til fólks með
samsæriskenningum. Í fyrsta lagi
hafi þeir í rauninni gengið inn í það
hlutverk að verða málsvarar alþýð-
unnar og taka þá stöðu sem sósíal-
demókratar höfðu áður. Því það sem
gerðist meðal sósíaldemókrata úti
um alla Evrópu og í Bandaríkjunum
var að þeir yfirgáfu margir alþýðu-
baráttuna sem til þess tíma hafði
verið rekin af verkalýðnum sjálfum.
Smám saman hafi hins vegar nýir
leiðtogar komið fram með breiðari
áhuga á stjórnmálum og viðfangs-
efnum eins og umhverfismálum,
jafnréttismálum, alþjóðasamvinnu
og þess háttar. Við þessa breytingu
hafi tengsl stjórnmálaforingjanna og
alþýðunnar trosnað og eyður orðið
til sem popúlistarnir stigu inn í. Við
það hafi bæst að meginstraums-
demókratar hafi líka hundsað hinn
lögmæta ótta fólks við breytingar og
ekki tekist á við hann.
Svo gerist það að uppgangur þess-
ara popúlista sem hefst upp úr 1970
magnast stöðugt og nær hámarki
sínu núna á síðustu árum með gjör-
breytingu í fjölmiðla umhverfinu,
fyrst með fréttastöðvum sem dæla
út efni allan sólarhringinn bæði í
Evruarabíukenningin
Ein helsta stóra samsæriskenning
okkar daga um að misindismenn í
Miðausturlöndum sitji um Evrópu
og ætli sér að leggja hana undir
sig með fjandsamlegri yfirtöku.
Þeim til aðstoðar séu svo inn-
lendir svikarar á Vesturlöndum
sem starfi að því sama. Af þessari
kenningu spretta svo margar aðrar
smærri samsæriskenningar sem
miða allar saman að þessu stóra
plani. Ein þeirra undarlegri er til að
mynda frétt sem birtist í Rússlandi
um að Margret Walström, utan-
ríkisráðherra Svíþjóðar, vildi láta
vana alla sænska karlmenn, í
því skyni að múslimar einir
myndu fjölga sér í Svíþjóð.
Antikristurinn Obama
Eiríkur rekur í bók sinni
áhugaverða þróun
samsæriskenninga
um Barack Obama.
Þær snerust í upp-
hafi eingöngu um
að Obama væri
ekki fæddur
í Banda-
ríkjunum og því ekki kjörgengur
til forseta. Þessi samsæriskenn-
ing varð svo almenn að meira
að segja Hillary Clinton daðraði
við hana meðan þau kepptu um
útnefningu demókrata. Kenn-
ingar um Obama þróuðust svo út
í að hann væri múslimi og með
áherslu á millinafnið Hussein
þróaðist hún upp í tengsl Obama
við heimsþekkt hryðjuverkasam-
tök. Þar með var kenningin komin
með snertiflöt við allsherjar-
samsæri múslima um yfirtöku á
Vestrinu. Meðal þeirra
allra klikkuðustu
var því jafnvel
dreift að Obama
væri Antikristur
sjálfur.
Kenningin um NAFTA
Donald Trump hefur ekki farið
leynt með andstyggð sína á NAFTA
en samtökin hafa verið vinsælt
skotmark samsæriskenningasmiða
þess efnis að elítur í Bandaríkj-
unum, Kanada og Mexíkó séu með
leynd að undirbúa sameiningu
þessara ríkja í eitt risa stórveldi.
Sjúkdómar og lyf
Samsæriskenningar um sjúkdóma,
lyf og bólusetningar hafa einnig
verið lífseigar. Ein þeirra vinsæl-
ustu er sú að lækning við krabba-
meini sé löngu fundin en stjórn-
völd haldi því leyndu. Einnig var
lengi lífseig sú samsæriskenning
að HIV-veiran hefði verið búin
til í bandarískum tilraunastofum
í þeim tilgangi að útrýma
svarta kynstofninum.
Sú samsæriskenn-
ing er vel þekkt að
vísindamenn og
stjórnmálamenn
haldi því leyndu að
efni sem notað er til
bólusetninga valdi
einhverfu.
útvarpi og sjónvarpi og svo á inter-
netinu. Sú bylting veldur því að
hliðvarsla hinna hefðbundnu fjöl-
miðla, sem gat vinsað út rugl frá
réttum upplýsingum, heldur engu
lengur og vitleysan flýtur út um allt.
Ábyrgð stjórnmálamanna
Eiríkur segir þessa orðræðu mjög
hættulega enda hafi menn beinlínis
drepið og verið drepnir eða fangels-
aðir vegna hennar. Og þótt auðvitað
sé ekki hægt að gera stjórnmálamenn
ábyrga fyrir aðgerðum fólks sem ekki
gengur heilt til skógar og grípur til
aðgerða vegna falsfrétta af samsæris-
kenningum, þá verði stjórnmála-
menn sem vilja láta taka sig alvarlega,
að hafa þetta í huga. „Skilaboð eru oft
móttekin með öðrum hætti en þeim
er ætlað,“ segir Eiríkur og bendir á
að staðan sé þannig í dag að mjög
valdamiklum stjórnmálamönnum
og jafnvel þjóðarleiðtogum virðist
alveg sama. Þeir gangi nánast fyrir
samsæriskenningum og ali á ótta og
sundrungu. „Það er beinlínis orðinn
grundvöllurinn í þeirra pólitík.“
Af hverju eru þessi öfl svona sterk á
Norðurlöndunum?
Eiríkur segir þá þróun hafa átt sér
stað á nokkrum áratugum og að hún
hafi verið keyrð áfram af stjórnmála-
mönnum.
„Í Danmörku eru þetta Danski
þjóðarflokkurinn, áður Framfara-
flokkurinn. Þessir flokkar voru
algjörlega á jaðri danskra stjórnmála
og þóttu alls ekki í húsum hæfir.
Síðan tókst þessum öflum að breyta
umræðunni í Danmörku. Orðræða
þeirra er talin fullkomlega eðlileg og
lögmæt. Það er ekki þannig að mál-
flutningur þeirra hafi mildast í takt
við umræðuna heldur hefur þeim
tekist að breyta umræðunni í sína
átt.“ Eiríkur segir þessu öfugt farið í
Noregi þar sem Framfaraflokkurinn
hefur mildast mjög og færst í áttina
að meginstraumnum. „Svíar eru
hins vegar með hörðustu þjóðernis-
popúlista sem hafa náð árangri á
Vesturlöndum með flokk sem hefur
nokkuð skýrar rætur í nýnasisma.“
Af hverju hafa þjóðernispopúlistar
ekki náð viðlíka árangri á Íslandi?
„Fyrir því eru þrjár ástæður. Þjóð-
ernishyggja hefur ekki verið útskúf-
uð hugmynd á Íslandi eins og víðast
annars staðar. Það þarf ekki að skora
meginstraumskerfið á hólm á þjóð-
ernispopúlískum grundvelli hér því
þessar hugmyndir hafa lifað góðu
lífi innan meginstraumsflokkanna.
Íslenskur stjórnmálamaður getur
alveg sagt „ég er þjóðernissinni“ og
það er allt í lagi. Það getur þýskur
stjórnmálamaður ekki gert og ekki
heldur norskur eða danskur. Ekki
fyrr en núna.“
Í öðru lagi hafi árangur popúlista
í þessari bylgju náðst í andstöðu við
múslimska innflytjendur. „Hér eru
til dæmis engin múslimsk hverfi eins
og í löndunum í kringum okkur. Og
þótt ekkert sé útilokað þá getur verið
frekar erfitt að vera fyrst og fremst á
móti einhverju sem er ekki til.“
Að lokum hafi þessir flokkar fyrst
og fremst náð árangri þegar fram
hafa komið kraftmiklir karismatískir
leiðtogar. „Þannig að jarðvegurinn
er alveg til hér eins og annars staðar.
Hins vegar hafa popúlískir rasistar
hér á landi ekki verið sérstaklega
heppnir með talsmenn hingað til,“
segir Eiríkur en útilokar ekki að
Íslendingar eignist harðskeytta þjóð-
ernispopúlista, komi fram nægilega
efnilegur leiðtogi.
✿ Nokkrar lífseigar samsæriskenningar sem stjórnmálamenn hafa gælt við
f r é t t i r ∙ f r é t t A B L A ð i ð 17L A U G A r D A G U r 2 2 . s e p t e m B e r 2 0 1 8
2
2
-0
9
-2
0
1
8
0
4
:1
3
F
B
1
2
8
s
_
P
1
1
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
9
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
0
E
4
-7
6
7
0
2
0
E
4
-7
5
3
4
2
0
E
4
-7
3
F
8
2
0
E
4
-7
2
B
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
2
8
s
_
2
1
_
9
_
2
0
1
8
C
M
Y
K