Læknablaðið - 01.10.2017, Qupperneq 42

442 LÆKNAblaðið 2017/103
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
að þeir sem eru með vísbendingar um
æðakölkun í hálsslagæðaskönnun eru að
fjórum árum liðnum með um 40% aukna
æðakölkun að meðaltali. Þeir sem voru á
blóðfitulækkandi lyfjum sýndu hins vegar
hægari aukningu. Það sem við erum að
reyna núna í samvinnu við heilsugæsluna
er að sjá hvort það má fara í fyrirbyggj-
andi aðgerðir til að lækka blóðfitu og hafa
áhrif á framgang æðakölkunar með virku
inngripi. Við erum líka að skoða árangur
af lífsstílsráðleggingum og -breytingum.
Þannig viljum við komast að því hvort
unnt er að hægja á sjúkdómnum. Erlendis
eru til rannsóknir sem beinast að fólki
með lága eða miðlungsáhættu, og það
hefur verið sýnt að með litlu inngripi er
hægt að bjarga mannslífum. Í þessum
rannsóknum er ekki endilega verið að
skoða æðakerfi þessa fólks. Þetta ætti að
vera hvatning til inngrips. Það sem vantar
í klínískar leiðbeiningar til lækna er að
sýna að það er ef til vill hægt að hafa áhrif
á framgang æðakölkunar. Nú er læknum í
samráði við sjúkling í sjálfsvald sett hvort
þeir kjósa að meðhöndla lítil einkenni
æðakölkunar.
Ef við skoðum niðurstöður úr áhættu-
þáttakönnuninni og uppreiknum á alla
þjóðina, þá sjáum við að í aldurshópnum
50 til 70 ára eru tíu til fimmtán þúsund
manns sem eru að kljást við afleiðingar
æðakölkunar og annar eins fjöldi hjá þeim
sem eru eldri. Þeir hafa fengið hjarta- eða
heilaáfall, þurft að fara í hjáveituaðgerð
eða blásningu, eða æðaútvíkkun með
stoðneti. Auðvitað eru þetta mikilvægar
aðgerðir en ef við næðum árangri í að
fyrirbyggja áföll í stað þess að meðhöndla
þau eingöngu væri mikið unnið. Það er
ekki nóg að skoða tölur um hve margir
eru lifandi eftir að fá hjarta- og heilaá-
föll. Langflestir lifa áföllin af en það eru
mismunandi lífslíkur eftir aldurshópum.
Það þarf að taka með í reikninginn þær
þjáningar sem þetta fólk þarf að líða og
kostnaðinn fyrir samfélagið. Fræðilega séð
er þetta allt saman fyrirbyggjanlegt. Nýja
áhættuþáttareikninum er sem sagt ætlað
að reyna að finna þetta fólk. Við erum að
tala um tugi þúsunda með dýra og þján-
ingafullar fyrirbyggjanlegar afleiðingar
sjúkdóms. Það er asnalegt að breyta þessu
ekki til betri vegar.
Það verður okkar aðalvinna á næstu
árum að taka þá þekkingu sem við höf-
um fengið í rannsóknum okkar og beita
henni í náinni samvinnu við heilsugæsl-
una. Þrjár heilsugæslustöðvar hafa þegar
unnið með okkur á þessum nótum. Við
höfum þekkinguna og nú er kominn tími
til að nýta hana. Með því að ná markvisst
til þess hóps með áhættureikni finnum
við þá sem ella myndu fljóta sofandi að
feigðarósi af því einkenni undirliggjandi
sjúkdóms eru svo ósýnileg.“
Velvild þjóðarinnar mikilvæg
,,Við höfum notið ótrúlegrar velvildar hjá
þjóðinni. Þátttaka í rannsóknum Hjarta-
verndar hefur aldrei verið undir 70% og
einn fimm þúsund manna hópur sem
boðið var að koma á fimm ára fresti var
með 90% heimtur þegar við fórum að
skoða hve margir höfðu einhvern tíma
komið. Við erum sannarlega ekki eftirbát-
ar annarra í þessum efnum. Sumir hlutar
rannsóknanna eru umfangsmiklir, í öldr-
unarrannsókninni voru til dæmis þrjár
stífar hálfs dags rannsóknir. Ég spurði
fólk stundum hvers vegna það vildi taka
þátt í slíkum rannsóknum og undantekn-
ingarlaust var fyrsta svarið að láta gott af
sér leiða. Það kom alltaf á undan því að
hafa persónulegan hag af því að taka þátt.
Sú rannsókn hefur gefið okkur gífurlega
Á myndinni er núverandi stjórn
Hjartaverndar. Í fremri röð frá
vinstri eru þau Arndís Ármann
Steinþórsdóttir hagfræðingur, Karl
Andersen prófessor og formaður
stjórnarinnar, Laufey Steingrímsdót-
tir prófessor, Gunnar Sigurðsson
prófessor, Hilmar Björnsson íþrót-
tafræðingur.