Læknablaðið - 01.10.2017, Side 44

444 LÆKNAblaðið 2017/103
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
þarf til að geta unnið það og hvað þarf til
að hrinda því í framkvæmd. Við spyrj-
um okkur hvað við höfum og hvað við
þurfum að sækja út fyrir landsteinana.
Við þurfum að gera enn betur í að nýta
sérfræðiþekkingu úr heilsugæslunni til að
ýta ákveðnum þáttum starfsins áfram. Við
gerum okkur vel grein fyrir að í fámennu
samfélagi eins og Íslandi er ekki hægt að
finna alla þá sérfræðiþekkingu sem þörf
er á og auk þess erum við að glíma við al-
þjóðlegt vandamál, sem er samkeppni um
sérfræðinga.
Mikið þrek og orka fer í fjármögn-
un verkefna, en mest hefur komið úr
samkeppnissjóðum erlendis frá. Það er líkt
og annars staðar í háskólasamfélaginu.
Við höfum vissulega fengið umstalsvert
fjármagn frá NIA (National Institute of
Aging) í Bandaríkjunum, aðallega vegna
AGES-rannsóknarinnar (Age, Gene/En-
vironment Susceptibility- Reykjavík Stu-
dy). Evrópusambandið hefur líka lagt fé til
rannsókna hjá okkur, svo og Rannís. Auk
þess höfum við haft samvinnu við lyfja-
fyrirtæki um ákveðnar rannsóknir. Þegar
umsvifin voru mest hjá okkur í kringum
2004 unnu yfir hundrað manns hjá okkur
og það gefur auga leið að það krafðist mik-
ils fjármagns.
Við þurfum alltaf að hafa allar klær úti
til að ná árangri. Þess vegna er mikilvægt
að forgangsraða eftir bestu getu. Ég hef
sérstakan áhuga á að efla ákveðna tegund
rannsókna á hjartasjúkdómum sem miða
að því að öðlast betri skilning á ógreind-
um vísbendingum um undirliggjandi
sjúkdóma. Þögult hjartadrep er gott dæmi,
við erum að reyna að finna betri leið til að
greina það. Fyrir hvert eitt greint hjarta-
drep eru tvö ógreind og um það höfum
við meðal annars skrifað í JAMA (2012).
Við höfum útbúið tól sem nýtir sjálf-
virkni í úrvinnslu á myndgreiningu í
rannsóknarskyni. Eins erum við farin að
huga að þeim möguleikum sem gervi-
greind býður upp á í mati á áhættu á sjúk-
dómum og áföllum en það mál er skammt
á veg komið.
Við höfum auðvitað sinnt erfðafræði-
rannsóknum talsvert, en erfðafræðin er
frekar flókin og oft þarf að finna sam-
starfsaðila og stækka hópana sem eru
rannsakaðir til að fá marktækar niður-
stöður. Við höfum verið að vinna að rann-
sóknum á arfbundnum sjúkdómum, meðal
annars arfbundinni kólesterrólhækkun.
Stökkbreyting í LDL-viðtakanda, það er
því geni sem vinnur kólesterról úr blóði,
orsakar að úrvinnslan raskast. Þetta veld-
ur því að kólesteról safnast upp í blóði og
það finnst við skimun. Hættan á hjarta-
áfalli eykst hjá því fólki sem höndlar ekki
kólesterrólmetabólismann rétt. Yngsta
barn sem ég veit um að dó úr hjartaáfalli
af þessum sökum var aðeins átján mánaða.
En þetta er mjög sjaldgæft.“
Samvinna við aðra vísindamenn lykilatriði
,,Það má færa mörg rök fyrir því hvers
vegna mikilvægt er að vinna með vísinda-
mönnum annars staðar frá. Ég hef nefnt
fámennið og að það þarf oft að leita út
fyrir landsteinana til að stækka rannsókn-
arhópinn eða finna ákveðna sérfræðiþekk-
ingu. Þetta varðar allt okkar hagsmuni.
En það má líka nefna að víða erlendis hafa
vísindamenn aðeins aðgang að dýrarann-
sóknum og frumurannsóknum en hafa
ekki haft tækifæri til að vinna með gögn
frá lifandi fólki. Lífssýnasafn Hjartavernd-
ar geymir margar milljónir dulkóðaðra
lífssýna úr um sjötíu þúsund einstakling-
um. Það er mikilvægt að þessi sjóður sé
aðgengilegur öllum sem geta nýtt sér hann
og það þarf að tryggja að engin mikilvæg
gögn séu lokuð niðri í skúffu. Þetta safn
eflir íslenskar rannsóknir og styrkir há-
skólaumhverfið í landinu og við reynum
að skila því til baka til þjóðarinnar sem
við finnum í okkar rannsóknum.“ Ekki
þarf að fjölyrða um gildi þess fyrir alþjóð-
legar rannsóknir að stækka þann hóp sem
nýtir gögnin.
Að hafa sýn til framtíðar
,,Þegar svona mikið safn upplýsinga,
gagna og lífssýna er innan seilingar er
mikilvægt að missa ekki sjónar á forgangs-
röðinni. Þetta er eins og að ganga langan
gang og á báðar hendur eru dyr á meters
fresti sem liggja að mörgum spennandi
viðfangsefnum. Þá er alltaf hætta á að
maður festist í herbergi númer eitt. Þess
vegna er svo mikilvægt að hafa sýn, vision,
og vita hvað þarf til þess að börnin okkar
og barnabörnin geti búið við gott heil-
brigðiskerfi, því um það snýst málið.
Það er svo mikil endurgjöf í hjarta- og
æðasjúkdómarannsóknum að það ætti
ekki að vera í boði að fá hjarta- eða æða-
sjúkdóma ef þú ert fædd(ur) á seinustu
þrjátíu árum. Þegar við bjuggum til
áhættuþáttareikninn fyrir tíu árum voru
ekki allir sannfærðir um að hann myndi
skila árangri, en við höfðum sýn, héldum
ótrauð áfram þrátt fyrir að við vissum ekki
alveg hvernig leiðin yrði eða hvað yrði
á vegi okkar. Allt þetta er hluti af því að
skila til þjóðarinnar því sem þjóðin hefur
tekið þátt í að gera mögulegt.“
Sú leið sem Vilmundur lýsir hefur
reynst farsæl og framundan eru fleiri
mikilvæg ár þar sem skýr sýn og góður
grunnur síðustu fimmtíu ára opna enn
nýja möguleika.
Næsi fundur Öldungadeildar verður miðvikudaginn 4.október kl. 16
að Hlíðarsmára 8 4.hæð
Á fundinum flytur Birna Jónsdóttir læknir erindi sem hún nefnir „Múmíur“
Fundir Öldungadeildar eru fyrsta miðvikudag hvers mánaðar og
hefjast kl 16, en á undan fundi,
Kl. 15.30 er boðið upp á kaffi og vínarbrauð.