Fréttablaðið - 18.10.2018, Page 24

Við, konur á Íslandi, njótum þeirra forréttinda að hér á landi býðst okkur reglu-
bundin skimun fyrir legháls- og
brjóstakrabbameinum. Skimunin
hefur dregið mjög úr tilfellum leg-
hálskrabbameina hér á landi og á
einnig verulegan þátt í því að dreg-
ið hefur úr dánartíðni af völdum
brjóstakrabbameina.
Þátttaka kvenna í skimun fyrir
krabbameinum hefur því miður
farið minnkandi undanfarin ár.
Þessari þróun vill Krabbameins-
félagið snúa við. Niðurstöður
kannana sem félagið hefur gert
benda til þess að helsta ástæðan
fyrir minnkandi þátttöku í skimun
sé framtaksleysi eða frestun. Við-
brögð við nýlegri auglýsingaherferð
Leitarstöðvar Krabbameinsfélags-
ins og áminningu í Bleiku slaufunni
hafa þó verið mjög góð og bók-
unum í skimun hefur fjölgað mjög
mikið. En betur má ef duga skal og
finna þarf leiðir sem auka þátttöku
kvenna til langframa.
Krabbameinsfélagið vill, í sam-
vinnu við kvennahópa af hvaða tagi
sem er, um land allt, hvetja konur
til að mæta í skimun þegar þær
fá boð um það. Samstöðukraftur
kvenna er magnaður og reynslu-
sögur kvenna sem tóku þátt í ljós-
myndasýningu Bleiku slaufunnar
(og lesa má á bleika slaufan.is) vitna
um dýrmætan stuðning vinkvenna
við greiningu og í krabbameins-
meðferð. Í Bleiku slaufunni biðlar
Krabbameinsfélagið til kvenna-
hópanna og býður þeim að taka
saman höndum við félagið um að
auka þátttöku kvenna í skimun.
Hóparnir skrá sig á bleikaslaufan.
is og tvisvar til þrisvar á ári fær hver
hópur sendan tölvupóst frá félag-
inu með áminningu um að hvetja
sínar konur til að mæta í skimun
þegar þær fá boð. Einnig fylgir með
fræðsla um þætti í daglegu lífi sem
geta dregið úr líkum á að fá krabba-
mein.
Á Íslandi býðst konum á aldrin-
um 23-65 ára skimun fyrir krabba-
meini í leghálsi, á tveggja ára fresti
og á aldrinum 40-69 ára skimun
fyrir krabbameini í brjóstum, á
þriggja ára fresti. Frekari upplýs-
ingar um skimun má sjá á heima-
síðu félagsins, krabb.is.
Á Leitarstöð Krabbameinsfélags
Íslands taka sérþjálfaðar ljósmæður
öll leghálsstrok og kvengeislafræð-
ingar taka röntgenmyndir af brjóst-
um. Skoðanirnar taka stuttan tíma,
biðtími er mjög lítill og að jafnaði
líða einungis 10-15 mínútur frá því
að konur koma í hús þar til þær eru
farnar út aftur.
Ertu búin að skrá hópinn þinn?
Einn hópur verður dreginn út þann
22. október og fær veglegan glaðn-
ing.
Um þessar mundir erum við Íslendingar að ráðast í eina stærstu og mikilvægustu
framkvæmd er varðar uppbygg-
ingu heilbrigðiskerfis þjóðarinnar.
Skóflustungur að nýjum meðferðar-
kjarna voru teknar um liðna helgi.
Margt merkra kvenna og karla kom
þar að. Í nýlegum föstudagspistli for-
stjóra Landspítalans kom fram að
130 einstaklingar liggja á Landspítal-
anum sem hafa þegar fengið grein-
ingu og meðferð en bíða hjúkrunar-
heimilis eða annarra úrræða. Þetta er
auðvitað ástand sem við getum ekki
sætt okkur við og ástæðurnar eru æði
margar.
Í fyrsta lagi eru þessir sjúklingar
kynslóðin sem fæddist á millistríðs-
árunum og kom okkur áfram og
byggði þetta land upp í þeirri mynd
sem það er í dag. Með því að liggja á
bráðadeild sjúkrahúss í stað þess að
njóta endurhæfingar og hjúkrunar
við hæfi eru þessir einstaklingar alls
ekki að fá þá heilbrigðisþjónustu
sem þeim ber. Þau eiga mun betra
skilið.
Í öðru lagi er um háskólasjúkrahús
að ræða þar sem kennsla heilbrigðis-
stétta fer fram og vísindastarf á að
blómstra en ekki hjúkrunarheimili.
Í þriðja lagi er vandinn skortur
á hjúkrunarfræðingum og að inn-
lagnarplássum er fækkað því ekki
finnst fólk til að starfa á deildum
sjúkrahússins. Fréttir af fyrirhugaðri
lokun hjartagáttar þann 1. des. nk.
bera vitni um það.
Mönnunarvandinn
Það er mikilvægt að velta því fyrir
sér af hverju þessi mikli mönnunar-
vandi er til kominn. Þegar ég var
læknanemi fyrir þremur áratugum
voru fréttir fluttar af því að tekist
hefði að stytta biðtíma á slysadeild
Borgarspítalans niður í 55 mínútur
og í sömu frétt var talað um að allar
stöður hjúkrunarfræðinga á sjúkra-
húsinu væru mannaðar og sumar
deildir jafnvel yfirmannaðar. Nú er
tíðin önnur.
Hvers vegna hafa hjúkrunarfræð-
ingar valið að leita í önnur störf sem
eru betur greidd, álagið minna og
vinnutíminn styttri? Þessari þróun
verður að snúa við. Tryggja þarf að
þeir sem hafa menntað sig til þess
að sinna hjúkrun hafi löngun til að
starfa á stærsta vinnustað landsins.
Í raun ætti það að vera eftirsóknar-
vert að fá að starfa á slíkum stað.
Allt frá hruni hefur starfsfólkið
á gólfinu verið látið hlaupa hraðar
og álagið aukist jafnt og þétt með
auknum samdrætti. Þá leitar fólk
auðvitað í önnur störf. Einnig hafa
kærumál fælt fólk frá því að vinna
við þessi ábyrgðarmiklu störf.
Stjórnvöld verða að átta sig á þess-
ari þróun og gera allt sem þau geta
til að hlúa að þeim dýrmæta mann-
auði sem í heilbrigðiskerfinu starfar.
Til að leita lausna og losa um þá
stíflu sem stöðugt er fjallað um í
fréttum gætum við tekið upp skand-
inavískar aðferðir. Þar tíðkast víða
að þegar sjúklingur er útskriftarfær
þá ber sveitarfélagi viðkomandi að
veita honum þjónustu. Ef það er
ekki gert þá koma til dagsektir. Auð-
vitað þarf þá að tryggja sveitarfélög-
um fjármagn til að byggja hjúkrun-
arheimili og tryggja mönnun þeirra.
Foreldrar okkar eiga það sannarlega
skilið að þeirra umönnun sé fyrsta
flokks.
Íslenska heilbrigðiskerfið þarf á
öllum íslenskum hjúkrunarfræð-
ingum að halda. Til að fá þá hátt í
þúsund hjúkrunarfræðinga sem í
dag sinna öðrum störfum aftur til
starfa þarf að minnka vinnuálag,
styðja við þá sem í áföllum lenda í
sínu starfi en ekki bregðast við með
ásökunum og ákærum. Hækka þarf
launin í samræmi við almennan
vinnumarkað en þar sefur fólk oft-
ast heima hjá sér og á frí á rauðum
dögum en við sem störfum í heil-
brigðiskerfinu gerum það ekki.
Nú þegar farið verður að höggva
í klöppina við Hringbraut og byggja
meðferðarkjarnann er það einlæg
von mín að þeir sem til okkar leita
komist þangað greiðlega. Einnig að
ónæði af framkvæmdunum trufli
ekki meðferð og líðan sjúklinga. Síð-
ast en ekki síst er mikilvægt að þeir
sem vinna á gólfinu fái nákvæmar
upplýsingar um hvað í vændum sé
og hvenær truflun og hávaði verði,
því annars leitar fólk í önnur störf,
það höfum við áður séð. Megi okkur
auðnast að komast í gegnum þessar
framkvæmdir án skaða. Megi hjúkr-
unarheimilið LSH verða háskóla-
sjúkrahús þar sem fólk fær greiða
þjónustu en bíður ekki á bráðadeild
eftir betri úrræðum.
Hjúkrunarheimilið LSH
Ebba Margrét
Magnúsdóttir
formaður lækna-
ráðs Landspítala
Virkjum vináttuna! Ertu
búin að skrá hópinn þinn?
Halla
Þorvaldsdóttir
framkvæmda-
stjóri Krabba-
meinsfélags
Íslands
Ákominn heilaskaði er algengasta fötlun ungs fólks á Íslandi í dag. Af þeim
1.000-1.500 einstaklingum sem
hljóta heilaáverka á hverju ári hér
á landi eru um 350 einstaklingar
sem glíma við langvarandi afleið-
ingar og jafnvel fötlun vegna þessa.
Ákominn heilaskaði er flokkaður
sérstaklega einkum vegna orsaka
og alvarleika hans, því eru ekki til-
vik heilablóðfalla og heilabilana
með í þessum tölum svo fjöldinn
er mun meiri ef þau eru tekin inn
í reikninginn. Meirihluti þessara
einstaklinga sem hljóta ákominn
heilaskaða sitja eftir án greiningar,
meðferðar og eftirfylgni á þessari
ósýnilegu fötlun sinni. Heilaskaði
Ljóta orðið, heilaskaði
Stefán John
Stefánsson
verkefnastjóri
Hugarfars
er oft nefndur „hinn þögli faraldur“
því um dulda fötlun er að ræða þar
sem hún sést ekki utan á fólki. Þess
vegna er heilaskaði vangreindur og
fjöldi fólks er að glíma við afleið-
ingar heilaskaðans sem má rekja
til slyss, falls, umferðar óhapps eða
margvíslegra sjúkdóma.
Þeir einstaklingar sem fá grein-
ingu sitja uppi með þetta ljóta orð
yfir fötlun sína, „heilaskaði“. Fötlun
sem er jú annað ljótt orð sem ein-
staklingar með heilaskaða upplifa í
mótsögn við eigin spegilmynd sem
er oft óbreytt, hvergi er plástra að
sjá né gifs, engar slöngur sýnilegar
og enn kunna þessir einstaklingar
að telja upp á 10 aftur á bak.
En síðan er allt hitt, allt sem ekki
sést utan á fólki með heilaskaða:
verkir, þol-þróttleysi, minnistap,
einbeitingarskortur, persónuleika-
breytingar, skapbreytingar og þessi
mikla þreyta sem bugar marga ein-
staklinga með ákominn heilaskaða.
Heilaskaði er stórt og mikið orð
yfir mjög víðtæka fötlun, allt frá
vægum heilaáverkum í alvarlegan
heilaskaða sem hefur þau áhrif að
einstaklingar geta ekki búið sjálf-
stætt.
Það á við um heilaskaða líkt og
aðra falda sjúkdóma að það er ekki
fyrr en einstaklingurinn játar veik-
leika sína sem hann getur eflt og
gert þá að styrkleikum sínum.
Til að leita lausna og losa
um þá stíflu sem stöðugt er
fjallað um í fréttum gætum
við tekið upp skandinav­
ískar aðferðir. Þar tíðkast
víða að þegar sjúklingur er
útskriftarfær þá ber sveitar­
félagi viðkomandi að veita
honum þjónustu. Ef það er
ekki gert þá koma til dag­
sektir.
Krabbameinsfélagið vill, í
samvinnu við kvennahópa
af hvaða tagi sem er, um land
allt, hvetja konur til að mæta
í skimun þegar þær fá boð
um það.
Heilaskaði er oft nefndur
„hinn þögli faraldur“ því
um dulda fötlun er að ræða
þar sem hún sést ekki utan
á fólki. Þess vegna er heila­
skaði vangreindur og fjöldi
fólks er að glíma við afleið­
ingar heilaskaðans sem má
rekja til slyss, falls, umferðar­
óhapps eða margvíslegra
sjúkdóma.
Íslendingar búa við einstakar aðstæður. Við búum á einangr-aðri eyju í miðju Atlantshafi,
langt er í næstu lönd og við höfum
ekki hefð fyrir því að senda unga
fólkið okkar í stríð. Við gætum nýtt
þær einstöku aðstæður til að verða
öðrum samfélögum fyrirmynd í
friðarmálum, hafna því að taka
þátt í nokkru hernaðarbrölti og
verða viti friðsamlegra samskipta í
heimi þar sem rökkur virðist vera
að bresta á í ýmsum milliríkjasam-
skiptum. Því miður erum við aðilar
að hernaðarbandalaginu Nató og nú
hefur sú staðreynd kallað yfir okkur
heræfingar. Hóp tindáta sem munu
fara um náttúru Íslands á æfingum
við að verða betri hermenn. Betri í
að drepa annað fólk.
Heræfingar eiga ekki heima á
Íslandi almennt, landi sem af og til
stærir sig af herleysi. Heræfingar
eiga hins vegar alls ekki heima í
íslenskri náttúru, viðkvæm sem hún
er og æ ásetnari af fjölda gesta sem
sækja landið heim í friðsamlegum
tilgangi.
Um helgina munu fara fram her-
æfingar í Þjórsárdal. Mörg hundruð
hermenn munu fara þar um og æfa
sig. Mikið hefur verið gert úr því að
þetta sé nú varla æfing, eiginlega
bara sveitaferð fyrir hermennina.
Bússubúðir (bootcamp) sem séu
ósköp saklausar. En það er ekkert
saklaust við heri.
Herir eru gangandi mengunar-
slys, fyrir utan allt annað slæmt sem
þeim fylgir, og það er óásættanlegt
að þeim sé vísað á svæði eins og
Þjórsárdal. Mikil uppræktun hefur
átt sér þar stað, enda veitir ekki af
þar sem Hekla hefur reglulega dreift
ösku og vikri yfir stór landsvæði.
Svo rammt hefur að því kveðið að
byggðin lagðist í eyði árið 1104 og
hefur aldrei náð sér á sama strik
síðan.
Hundruð hermanna að þramma
þar um í hóp er ekki það sem nátt-
úran þarf á að halda. Hermenn í tin-
dátaleik að ímynda sér að bak við
næstu blöðku liggi óvinur í leyni, að
við Rauðukamba sé Rússa að finna,
það þurfi að ná Stöng á sitt vald eða
jafnvel verja leiðina að Háafossi.
Það hlýtur að vera skýlaus krafa
að hermennirnir fari ekki um við-
kvæm svæði, stundi engan utan-
vegaakstur og haldi sig á göngu-
stígum. Og ef svo verður gert, þá má
velta því fyrir sér hvað þeir eru að
gera á þessu svæði, hvaða þjálfun er
í því fólgin og hvort þeir ættu ekki
bara að halda sig heima hjá sér?
Tindátaleikur
Kolbeinn Ótt­
arsson Proppé
þingmaður
Vinstri grænna
Hermenn í tindátaleik að
ímynda sér að bak við næstu
blöðku liggi óvinur í leyni,
að við Rauðukamba sé Rússa
að finna, það þurfi að ná
Stöng á sitt vald eða jafnvel
verja leiðina að Háafossi.
1 8 . o k t ó b e r 2 0 1 8 F I M M t U D A G U r24 s k o ð U n ∙ F r É t t A b L A ð I ð
1
8
-1
0
-2
0
1
8

0
4
:4
4
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
1
B
-6
D
1
4
2
1
1
B
-6
B
D
8
2
1
1
B
-6
A
9
C
2
1
1
B
-6
9
6
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
B

F
B
0
6
4
s
_
1
7
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K