Safnablaðið Kvistur - 01.09.2017, Blaðsíða 8

SAFNARÝNI / Lilja Árnadóttir, sviðsstjóri munasafns í Pjóðminjasafni
Ég var
aldrei barn
lcvenréttindadaginn 19. júní
var opnuð sýningin Ég var
aldrei bam í Byggðasafni
Vestfjarða á ísafirði. Heiti hennar
kveikir samstundis áhuga á að skoða
hvað er á seyði í safninu vestra.
í frásögn á heimasíðu safnsins lcem-
ur fram að sýningin skyldi fjalla um
vinnslu og verlcun fisks. Við handrits-
gerð bentu sérfræðingar slcjala- og
bókasafnsins í bænum á varðveittar
heimildir um líf og störf Karítasar
Skarphéðinsdóttur sem fædd var 1890
í Æðey. Karítas var hversdagshetja
sem ýmsa ijöruna saup á merlcri ævi
en á ísafirði bjó hún 1922-1938. Saga
hennar hentaði sem grundvöllur
sýningarhugmyndar og var ákveðið
að hún fengi hlutverk þess, sem segði
sögu fiskverkunarinnar í landi.
Með þeirri nálgun er sleginn nýstár-
legur tónn í sýningagerð, sem ekki
hefur verið mikið notaður hér á landi
við uppsetningu sýninga um ákveðið
umfjöllunarefni. Það er eklci vanda-
laust að færa sér í nyt sögu einnar
manneskju, sem margir þekkja til og
persónugera þannig frásögnina.
Upplýsingar um hetjulegt lífshlaup
Karítasar og baráttu eru aðgengilegar
og kjörið að nota það efni til þess að
greina frá aðstæðum fislcverkakvenna
fyrir miðja síðustu öld.
Viðfangsefni sýningarinnar Ég var
aldrei bam er slcýrt en í íslensku
samfélagi þar sem persónusaga lifir
rótgrónu lífi þarf að minna safngest-
inn markvisst á hvert viðfangsefnið
er: líf, aðstæður og kjör alþýðukvenna
á fyrri hluta 20. aldar, sem höfðu fyrir
heimili að sjá. Þeirra hlutskipti var
að afla nauðsynlegra tekna með þrot-
lausri vinnu við erfiðar aðstæður. Þær
sem höfðu fyrir stórum barnahópi að
sjá unnu myrlcranna á milli á stakk-
stæðunum og sóttu sér vinnu hvar
sem hana var að finna. Þegar heim var
lcomið þurfti að leysa af hendi heimil-
isverlcin, sem voru fólgin í því að elda
mat, framreiða hann, þrífa heimilið,
þvo þvotta, sauma fatnað og prjóna
plöggin á heimilisfólkið. Karítas tók
þar fyrir utan mikinn þátt í félagslegri
stéttarbaráttu og marlcaði með eigin-
leilcum sínum spor sem gerð er grein
fýrir í síðasta sýningarþættinum.
Sýningunni er skipt upp í þrjú rými.
Hið fyrsta veitir hugmynd um heim-
ili Karítasar á ísafirði. Afmarkaður er
bás jafnstór þeim kjallara sem hún
bjó í með viðeigandi húsbúnaði, sem
eru gripir úr safninu. Þá tekur við
„vinnustaðurinn", aðstæðurnar
á stakkstæðinu. Loks er hið opinbera
rými, salurinn þar sem haldnir voru
fundir í stéttarfélaginu Baldri þar
sem Karítas lét að sér lcveða og hafði
þýðingu í réttindabaráttu verkalýðs
á öndverðri 20. öld.
Rannsóknir og birtar greinar liggja að
baki sýningargerðinni.
Góður safnkostur Byggðasafnsins
tengir söguþráð og frásögn saman
enda þótt safngripir séu fæstir ef
nolckrir frá Karítas sjálfri komnir þá
eru þeir góðir fulltrúar þeirrar sögu
sem sögð er.
Rödd Karítasar af vefnum ismus.
is hljómar þegar stigið er inn í sýn-
inguna, sama texta er varpað á tjald
sem slcilur sýningarbásana í sundur.
Þetta fyrirkomulag verður til þess að
gestir staldra frekar við en ella.
Kvikmyndaefni er nýtt til að veita inn-
sýn í tímann og viðfangsefnið. Klippt
stikla úr kvilcmynd úr varðveittu efni
á Kvilcmyndasafni íslands er sýnd í
rými sem helgað er vinnuaðstæðum
og skýrir aðstæður allar. Að síðustu er
lifandi efni varpað upp með viðeigandi
hljóðupptökum úr stéttabaráttunni.
Á þeim stað eru og sértækir félags-
sögulegir gripir til sýnis.
Sýningarrit í smælckuðu dagblaða-
broti, myndslcreytt með fjölda „frétta“
á fjórum tungumálum fýlgir sýn-
ingunni.
Sérsaminn leilcþáttur var slcrifaður út
frá efni sýningarinnar og er boðið upp
á að sýna hann við valin tælcifæri inni
í rýminu.
8