Safnablaðið Kvistur - 01.09.2017, Síða 22

Pau talca einnig þátt í að þróa og endur-
skipuleggja ný rými innan safnsins
sem og viðskiptaáætlun þess. Verkefnið
notar samráðsferlið til að vekja athygli
á málefnum er varða andlega heilsu,
kynna lífstíl og listaverk fólks með geð-
sjúkdóma/raskanir, þróa ný námsverk-
efni, upplýsa um samfélagsþátttölcu og
þá viðburði og sýningar sem boðið er
upp á. Auk munnlegs samráðs verður
ferlið einnig sýnilegt inn á deildunum
með ljósmyndum og skapandi starf-
semi með sjúklingum ásamt notend-
um í dagsvirkni. Þetta er áhugaverð
nýbreytni á notkun safneignar til að
hvetja til meðferðar innan safna.11 Öll
þessi verkefni hafa skilað jákvæðum
niðurstöðum eins og t.d. auknu sjálfs-
trausti, aukinni færni, virkað róandi og
slalcandi, veitt aukna sjálfshvatningu,
skemmt, gefið sjálfstæði og nýja færni
sem og minna þunglyndi, streitu og
kvíða svo eitthvað sé nefnt.12
Ég gerði mjög óformlega könnun og
fann engin verkefni svipuð þessum
á íslandi. Árlega listahátíðin List án
Landamæra komst kannski næst því.
Hún er þó eklci sérstaklega hugsuð út
frá einstaklingum með geðfötlun.
Samantekt og lokaorð
Söfn takast á við félagslegar aðstæður
á tvo milcilvæga vegu: Sem umboðs-
menn þess að virkja lýðheilsu/heilsu
almennings og að þenja út umhverfi
heilbrigðisþjónustu. í tengslum við
virlcjun lýðheilsu þá eru söfn milcil-
vægar stofnanir til að velcja athygli
almennings á félagslegum málum er
varða heilsu ásamt því að stuðla að
forvarnarhegðun.13 Söfnum hefur verið
lýst sem efnilegu verlcfæri í meðferð
vegna þess með hvaða hætti þau ýta
undir samslcipti milli fólks.14 Samfélög
eru nú að talcast á við áður óþelckt
vandamál af félags- og hagrænum
toga. Óheilbrigðari lífstíll hefur í för
með sér aukningu á lífstílstengdum
sjúlcdómum. Fóllc lifir mun lengur
í dag sem hefur þá áhrif á t.d. heil-
brigðislcerfið. Nú hafa orðið miklar
breytingar í stefnumótun sveitarfélaga
og áherslan meiri á samfélagshópa.
Milcilvægt er að slcapa umhverfi sem
valdeflir nærsamfélög og einstalclinga
til að talca sameiginlega ábyrgð á
umhverfi sínu, samfélagi og þá einnig
lýðheilsu. Áherslan er á forvarnir sem
bíður upp á ný tækifæri fýrir söfn.15
Heilsusafnafræði má rekja til lista- og
heilsufræða.16 Rannsólcnir hafa leitt
í ljós að áhrif lista á einstalclinga fela
í sér t.d. minni streitu, þunglyndi,
lcvíða, hafa góð áhrif á blóðþrýsting
og minnlca þörf fýrir lyf.17 Það er elclci
svo stórt stölclc að átta sig á möguleilca
safna í að slcila svipuðum niðurstöðum
með þátttölcuvirlcni.18
Samkvæmt WHO er heilsa slcilgreind
sem ástand líkamlegrar, félagslegrar
og andlegrar vellíðunar og felur
í sér tilfinningu og virlcni sem er
óaðslciljanlegur hluti af heilsu.19 Söfn
stuðla að heilsu eftir að minnsta lcosti
fimm leiðum. í fýrsta lagi stuðla þau
að slökun með því að veita afdrep
sem er laust við lílcamlega spennu og
andlegan kvíða. í öðru lagi veita söfn
hvatningu til sjálfsskoðunar. í þriðja
lagi halda söfn utan um/sjá um fræðslu
um heilsu. Slílc fræðsla veitir einstalc-
lingum þau verlcfæri sem þeir þurfa til
að sjá um sig sjálfir. í fjórða og fimmta
lagi takast söfn á við víðtælcari félags-
legar aðstæður sem tengjast heilsu,
gegnum lýðheilsu og með því að efla
umhverfi heilbrigðisþjónustu.20
Söfn geta lagt sitt af mörkum fyrir
betri heilsu og velferð samfélaga.
Sumir segja jafnvel að söfnum beri
skylda til þess. Söfn geta virlcað sem
hvati fyrir félagslega endurnýjun,
stuðlað að meira jafnræði og styrkt
álcveðin samfélög. Það væri hægt að
nýta söfnin mun betur og fjölga safn-
gestum, svo elclci sé minnst á fjár-
hagslegan ávinning af því að létta á
heilbrigðis- og félagslcerfinu með því
að nýta þau sem meðferðarúrræði.
Eins og Pop-Up Geðheilsa sýnir fram
á þarf verlcefnið eklci að vera dýrt eða
flólcið, heldur þarf aðeins áhuga, vilja
og tíma. Samfélagslegi ávinningur-
inn er of mikill til að hægt sé að líta
fram hjá möguleilca safna sem með-
ferðarúrræðis.
Heimildaskrá
Birna María Ásgeirsdóttir. (2016). Söfn, heilsa og velferð:
Pop-Up Geðheilsa (MA-ritgerð). Háskóli íslands. Félag- og
mannvísindadeild.
Chatterjee, H. og Noble, G. (2013). Museums, Health
and Well-Being. England: Ashgate Publishing Limited.
DelCarlo, M. (e.d.). About. Sótt 15.nóvember 2015 af
www.popupmuseum.blogspot.is/p/testing.html.
Kristinn Heiðar Fjölnisson. (2015, október). Virðing í
verki. Sótt 20. janúar 2015 af www.hugarafl.is/virding-
-i-verki/.
List án Landamæra. (e.d.). Um hátíðina. Sótt 20. janúar
2016 af www.listin.is/um-hatidina/.
Sigurjón B. Hafsteinsson. (2014, mars). Fötlun og safna-
starf. Erindi á málþinginu Fötlun og Menning. Sótt 15.
nóvember af www.academia.edu/6571121/Fotlun_og_
safnastarf_erindi_á_málþinginu_Fötlun_og_Menn-
ing_28._mars_2014_.
Silverman, H. L. (2002). The therapeutic potential of
museums as pathways to inclusion. í R. Sandell (Ritstj.),
Museums, society, inequality (bls. 69-82). London/New
York: Routledge.
Silverman, H. L. (2010). The Social Work of Museums.
USA/Canada: Routledge.
United Nations. (2007). From exclusion to equality:
Realizing the rights of persons with disabilities. Hand-
book for parliamentarians on the Convention on the
rights of persons with disabilities and its Optional
protocol. Geneva: United Nations.
1 Chatterjee og Noble (2013)
2 United Nations (2007:1-2)
3 Kristinn Heiðar Fjölnisson (2015)
4 Sigurjón B. Hafsteinsson (2014)
5 DelCarlo (e.d.)
6 Chatterjee og Noble (2013:57)
7 Chatterjee og Noble (2013:58)
8 Chatterjee og Noble (2013:33)
9 Chatterjee og Noble (2013:58-59)
10 Chatterjee og Noble (2013:59)
11 Chatterjee og Noble (2013:59-60)
12 Chatterjee og Noble (2013:58-59,38-39)
13 Silverman (2010:47)
14 Silverman (2002:70)
15 Chatterjee og Noble (2013:1)
16 Chatterjee og Noble (2013:15)
17 Chatterjee og Noble (2013:21)
18 Chatterjee og Noble (2013:24)
19 Silverman (2010:43)
20 Silverman (2010:43)
Birna María Ásgeirsdóttir,
safnafræðingur
22