Safnablaðið Kvistur - 01.09.2017, Blaðsíða 31

SAFNGRIPIR OG HEILSA
Lyfjakassi Magnúsar
á Gilsbaklca
„Síðan ég í síðari hluta september
mán. kom hingað uppeftir, hafa
komið hingað hvað eftir annað
menn til þess að biðja mig um meðöl
og ráðleggingar við kvillum sín eða
sinna. Fyrst framan af afsakaði ég
mig með því, að ég svona nýkom-
inn hefði ekki tíma eða ástæður til
að fást neitt við lækningar, enda
heldur ekki meðöl til þess. En þegar
frá leið gat ég ekki lengur haft þá
viðbáru, einkum eftir að ég hafði
fengið hingað dálítið Húsapótek, er
ég keypti í sumar hjá Kruger lyfsala,
og ætlaði eingöngu fyrir mitt heim-
ili. Ég hef gjört það sem í mínu valdi
stendur til þess að koma mönnum af
því að vera að sækja hingað í þessum
efnum. Ýmist hef ég borið við með-
alaleysi, ýmist sagt að ég léti engan
mann fá meðöl fyrr en héraðslækni
hans hefði gefist kostur á að reyna
að lælcna hann... “
Pannig skrifar Magnús Andrésson
(1845-1922) prestur á Gilsbakka
í Hvítársíðu árið 1881. Lyfjalcassi
Magnúsar með homópatalyfjum er
varðveittur í Byggðasafni Borgaríjarð-
ar ásamt mörgu fleiru frá honum.
Magnús þótti efnisdrengur og fór
um tvítugt í nám hjá séra Helga
Hálfdánarsyni presti á Álftanesi. Að
sumrinu fór hann til kaupavinnu
norður að Grenjaðarstað til séra
Magnúsar Jónssonar sem þekktur var
um allt land fyrir smáskammtalækn-
ingar. Ungi maðurinn lærði af nafna
sínum og átti síðar eftir að verða
nafnkunnur fyrir slíkar lækningar.
Pótti hann m.a. hafa náð góðum ár-
angri í að lælcna lungnabólgu.
BB-9870
Guðrún Jónsdóttir, safnstjóri
www.safnahus.is.
Hjarta Jóns Gunnars
Jón Gunnar Árnason, Hjartað, 1968.
Stál, rafmótor, rofi, hljóðgjafi,
240 x 120 x 100 cm.
Keypt aflistamanninum 1987. LÍ 7238.
Árið 1967 urður tímamót í lælcnis-
fræðinni þegar fyrsta hjartígræðsla
í mann var framlcvæmd í Suður-
Afríku. Aðgerðin sem skurðlækn-
irinn John Bernard stýrði vakti
heimsathygli og varð m.a. kveikjan
að verkinu Hjartað sem Jón Gunnar
Árnason (1931-1989) gerði árið 1968.
Pað var ógeð en ekki hrifning sem
aðgerðin vakti með Jóni Gunnari og
í viðtali í Þjóðviljanum 11. júlí 1987
segir hann að hjartaflutningur sé
að hans mati misnotkun á hugviti
mannins, betra sé að nota hugvitið til
að fyrirbyggja sjúkdóma en til þess að
afskræma manneskuna.
Hjarta Jóns Gunnar er ríflega mann-
hæðar hár skúlptúr úr stáli með
rafmótor sem hristist og gefur frá
sér óþægilegt hljóð þegar hann er
gangsettur. Verkið hefur verið í safn-
eign Listasafns íslands frá 1987. Þrátt
fyrir grófan efnivið eins og púströr,
stuðara og brotajárn, gefur hjarta Jóns
Gunnars nokkuð nálcvæma mynd af
mannshjarta en áður en Jón Gunnar
hófst handa við gerð verksins kynnti
hann sér byggingu mannshjartans í
smáatriðum, m.a. með því að skoða
mannshjörtu í formalíni og teilcna
þau. Ólíkt mannshjartanu stendur
Hjartað eitt og óstutt, slétt og sldnandi
á fjórum fótum eins og sjálfstæð vera
sem er bæði heillandi og ógnandi í
senn. Stærðin, efniviðurinn og óhljóð-
in sem hjartað gefur frá sér má túlka
sem afskræmingu á einu mikilvæg-
asta líffæri okkar og minnir á flókið
samband manns og vélar á tækniöld.
Hjarta Jóns Gunnars Árnasonar snertir
við áhorfendum, fær þá jafnvel til að
hrökkva í kút og fyllast efasemdum.
Dagný Heiðdal, listfræðingur
og deildarstjóri listaverkadeildar
Listasafn íslands
31