Ljósmæðrablaðið - 01.06.2013, Side 10

10 Ljósmæðrablaðið - júní 2013
Fjórar mæður töldu sig hafa fengið
ómaklegar athugasemdir frá heilbrigðis-
starfsfólki vegna vandamála við brjósta-
gjöfina, eða vegna of stuttrar eða of
langrar brjóstagjafar. Þær höfðu vænst
þess að mæta skilningi í þjónustu sem væri
sérhönnuð fyrir nýbakaðar mæður. Einnig
var bent á að lítið hafi verið gert úr tilf-
inningum þeirra, og ein meðal annars sögð
vera „hádramatísk á hormónum.“ Mæður
útskýrðu reyndar sjálfar hegðun sína oft
með hormónum, þær væru viðkvæmari en
ella af þeim sökum og fannst að heilbrigð-
isstarfsfólk ætti að vera meðvitað um það.
Mæður sem byrjuðu að gefa barni sínu
þurrmjólkurábót töldu sig hafa mætt vand-
lætingu og skömmum brjóstagjafaráðgjafa
sem þóttu stundum kuldalegir og jafnvel
hrokafullir. „Já ertu búin að gefa barninu
pela, já þá er brjóstagjöfin ónýt,“ fékk
ein móðirin að heyra. Önnur var gagn-
rýnd fyrir að reyna ekki nægilega mikið
og „fyrir að vera ekki nógu góð mamma.“
Þó voru einnig jákvæðar umsagnir og
ein móðirin dáðist að framkomu ráðgjafa
sem „var alltaf með, einhvern veginn,
virðingu alveg á hreinu. Það var ótrúlega
hressandi.“ Tvær mæður höfðu tilheyrt
hópum mjólkandi mæðra utan heilbrigð-
iskerfisins en á vegum brjóstagjafaráð-
gjafa sem þeim fannst mjög svo gagnlegir.
Mæður með börn á brjósti hittust þar til
að ræða um brjóstagjöf og til að veita
hver annarri stuðning. Andrúmsloftið var
afslappað og þegar ein var í vanda hjálp-
uðust allar að við að finna lausn.
Á meðal mæðranna voru skiptar skoð-
anir um hversu mikla fræðslu ætti að
veita. Mæðurnar töldu flestar, óháð eigin
reynslu af brjóstagjöf, að rangt væri
að þrýsta um of á brjóstagjöfina. Þegar
mæðrum fyndist brjóstagjöfin óþægileg,
þær ættu í erfiðleikum eða ýmis ráð hefðu
verið reynd án árangurs ætti frekar að
styðja mæður til að hætta brjóstagjöfinni.
Mæður ættu að hugsa um eigin líðan,
andlega og líkamlega, og kom það fram
að þær töldu mikilvægt að styrkja sjálfs-
öryggi mæðra. Nokkrar mæður töluðu um
að of mikill þrýstingur til að gefa brjóst
gæti valdið streitu þannig að það hamlaði
myndun brjóstamjólkur. Slíkt gæti komið
í veg fyrir að mæður nytu brjóstagjaf-
arinnar sem skyldi. „Viltu að hún léttist
bara of mikið og fari inn á Vöku?“ var til
dæmis sagt við móður sem mjólkaði ekki
nógu vel í byrjun.
Sex mæður töldu sig hafa mætt góðum
skilningi og fengið góða ráðgjöf í erfið-
leikum sínum, þar af fjórar í heima-
þjónustunni, ein hjá eigin ljósmóður í
samfelldri þjónustu og ein hjá hjúkr-
unarfræðingum í heilsugæslunni. Þrjár
mæður töldu sig hafa fengið ágætar
ráðleggingar frá brjóstagjafaráðgjafa.
Mæðurnar nefndu ráð um stellingar og
aðferðir við brjóstagjöf auk fræðslu um
mjólkurframleiðslu og líffræðilega virkni
brjósta. Að mati mæðranna einkenndist
góð fræðsla af yfirvegun án vandlætingar
í garð þeirra sem af einhverjum ástæðum
gáfu brjóst í styttri eða lengri tíma en
viðkomandi heilbrigðisstarfsmanni þótti
ásættanlegt. Einnig töldu þær mikilvægt
að fræðslan væri fjölbreytt og að greint
væri frá hugsanlegum vandamálum til að
vera undirbúnar ef erfiðleikar kæmu upp.
Gagnrýni og ágreiningur
Þó mæðurnar hefðu talið brjóstagjöf
vera náttúrulegt ferli voru þær sammála
um að fræðsla og ráðgjöf væru mikilvæg
fyrir framvindu hennar. Þær voru þó ekki
alltaf allskostar sáttar með ráðin sem
þær fengu og níu mæður af fjórtán töldu
ofuráherslu á brjóstagjöf ekki vera rétt-
lætanlega.
Misræmi í áherslu á mikilvægi brjósta-
gjafar og ráðleggingum um hvernig hún
yrði best heppnuð var mæðrum ofarlega
í huga. Það átti bæði við um misræmi
á innihaldi upplýsinga milli einstakra
starfsmanna en líka milli faghópa.
Skilaboð sem mæður fengu á fæðinga-
deild reyndust oft háð því hver var á
vakt hverju sinni. Nokkrar konur höfðu
reynslu af brjóstagjöf frá því þær höfðu
búið erlendis eða utan höfuðborgar-
svæðisins og höfðu þær orð á því að
„sannleikur“ um brjóstagjöf virtist vera
mismunandi eftir staðsetningu. Mæður
skynjuðu einnig ágreining hjá mismun-
andi faghópum um gæði brjóstamjólkur
í samanburði við þurrmjólk. Hjúkrunar-
fræðingar og ljósmæður virtust leggja
meiri áherslu á brjóstagjöfina, þó mikill
munur væri á viðhorfum innan þessara
faghópa, á meðan læknar töldu ásættan-
legt að gefa þurrmjólk fyrr og þegar það
drægist að mjólkin kæmi.
Fræðsla ljósmæðra var í nokkrum
tilvikum talin síður áreiðanleg en
annarra heilbrigðisstarfsmanna. Í máli
átta mæðra, óháð lengd brjóstagjafar
þeirra, komu fram efasemdir um áreiðan-
leika þess sem ljósmæður staðhæfðu um
einhliða mikilvægi brjóstagjafar. Þrjár
mæður sögðust ekki hafa verið upplýstar
um vandamál við brjóstagjöf á meðgöngu
en sögðu að tekið hefði verið fram að
engin kona ætti að þurfa að nota þurr-
mjólk. Staðreyndin væri að sumar konur
gætu ekki gefið brjóst og þessar konur
ættu að gefa þurrmjólk. Eins var misræmi
í upplýsingum talið vera vísbending
um skort á áreiðanlegri þekkingu. Ein
móðir taldi fullyrðingar um að tengsla-
myndun móður og barns væri betri og
að börn yrðu gáfaðri og sjaldnar veik ef
þau væru á brjósti vera rangar. Brjósta-
mjólk væri ekki endilega betri en þurr-
mjólk. Níu mæður töldu þurrmjólk vera
góða fæðu fyrir ungbörn og tvær af þeim
héldu fram að þurrmjólk og brjósta-
mjólk væru jafngóðar. Rannsóknir sem
sýndu fram á einhliða mikilvægi brjósta-
gjafar voru dregnar í efa og því haldið
fram að fræðsla um gæði brjóstamjólkur
einkenndist af heilaþvotti og áróðri. Til
staðar væri „brjóstamjólkurfasismi“ ljós-
mæðra sem og mæðra sem legðu allt í
sölurnar fyrir brjóstagjöfina. Augljóst
væri að börn þrifust vel á þurrmjólk. „Ég
meina, þau eiga alveg jafn mikinn séns
á að verða heiðursdoktorar,“ sagði ein
móðirin. Tvær mæður, sem báðar voru
með barn á brjósti lengur en 12 mánuði,
véfengdu gæði þurrmjólkur.
Mæður sem efuðust ekki um gæði
brjóstamjólkur töldu að ekki mætti
afneita þurrmjólkinni alfarið, sérstaklega
ekki þegar mæður væru byrjaðar að gefa
börnum sínum hana. Tvær mæður töldu
að upplýsingar um notkun þurrmjólkur
ættu að vera aðgengilegar á meðgöngu, ef
hennar yrði þörf síðar. Þær voru ósáttar
við að hafa ekki fengið aðstoð við notkun
og blöndun þurrmjólkur þegar þær töldu
hana bestu lausnina fyrir sig. Brjósta-
gjafaráðgjafar og hjúkrunarfræðingar í
heimavitjunum sem þessar tvær konur
leituðu til höfðu neitað að leiðbeina þeim
og sagt að þær yrðu að finna út úr þurr-
mjólkurnotkun sjálfar. Ein móðir sagði
frá heimsókn til brjóstagjafaráðgjafa sem
var alfarið á móti þurrmjólkurábót en
hún hafði fengið ráðleggingar um notkun
hennar frá öðrum fagaðila. Ekki voru
allar mæður sammála þeirri staðhæfingu
að ábót myndi skaða brjóstagjöfina. Tvær
mæður, með reynslu af brjóstagjöf lengur
en ár, töldu einhliða áherslu á brjóstagjöf
varhugaverða vegna vanlíðanar mæðra
sem af einhverjum ástæðum gætu ekki
eða vildu ekki gefa brjóst. Þurrmjólk-
urgjöf gæti nýst sem hjálpartæki með
brjóstagjöf. Þrjár mæður höfðu notað
þurrmjólkurábót með brjóstagjöfinni af
og til en aldrei til lengri tíma.
Mæður sem höfðu átt í vanda með
brjóstagjöf frumburðarins fannst þær
ekki alltaf fá hjálp sem skyldi við
brjóstagjöf annarra barna þar sem litið
væri svo á að þær þyrftu ekki fræðslu
vegna fyrri reynslu sinnar af brjóstagjöf.
Eins var haft á orði að ungar frumbyrjur
væru afgreiddar sem ókunnandi og kæru-
lausar. Að auki fannst mæðrum sem
höfðu börn sín lengi á brjósti að skilaboð
um heppilega lengd brjóstagjafar væru
óljós og misvísandi. Konur með eldri en
hálfs árs gömul börn á brjósti sem vildu
halda brjóstagjöf áfram fannst sem þær
hefðu verið óbeint hvattar til að hætta
vegna aldurs barnsins. Eins fengu mæður
sem höfðu börn á brjósti til lengri tíma
ábendingar um að nú væri nóg komið,
nokkuð sem þeim fannst óásættanlegt.
UMRÆÐUR
Margar af niðurstöðum þessarar rann-