Fréttablaðið - 06.02.2019, Qupperneq 8

Frá degi til dags
Halldór
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Einar Þór Sverrisson FORSTJÓRI: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir ÚTGEFANDI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
RITSTJÓRAR: Kjartan Hreinn Njálssson kjartanh@frettabladid.is, Ólöf Skaftadóttir olof@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 85.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is
MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is

Með þessum
aðferðum, og
eflaust
fleirum, má
bjarga manns­
lífum

Stór hluti
kostnaðar
heilbrigðis­
kerfisins í
dag er vegna
mikillar
aukningar á
lífsstíls­
tengdum
sjúkdómum.
Við hreyfum
okkur ekki
nóg.
Ólöf
Skaftadóttir
olof@frettabladid.is
Við verjum nærri 250 milljörðum til heilbrigðiskerf-isins okkar árlega að viðbættum beinum útgjöld-um heimilanna til heilbrigðistengdrar þjónustu.
Þess utan má leiða líkur að því að árleg útgjöld okkar til
heilbrigðismála væru í það minnsta 50 milljörðum króna
hærri á ári hverju ef meðalaldur þjóðarinnar væri á pari
við hin Norðurlöndin. Því til viðbótar bætist síðan krafa
okkar um sífellt betri þjónustu og fjölbreyttari úrræði
eftir því sem læknavísindunum fleygir fram.
Stór hluti kostnaðar heilbrigðiskerfisins í dag er vegna
mikillar aukningar á lífsstílstengdum sjúkdómum. Við
hreyfum okkur ekki nóg. Streita og álag er of mikið.
Við borðum of mikið eða ekki nægilega holla fæðu og
svo mætti áfram telja. Við þekkjum afleiðingarnar allt
of vel. Aukin tíðni æða- og hjartasjúkdóma, sykursýki,
krabbamein, þunglyndi og aðrir geðsjúkdómar. Oft er
heilsubresturinn varanlegur og við glímum samhliða
þessu við stóraukna tíðni örorku. Við verjum í dag um
70 milljörðum á ári til greiðslu örorkulífeyris og ef tíðni
örorku þróast áfram með sama hætti og verið hefur mun
árlegur kostnaður okkar hafa aukist um 40-60 milljarða
króna árið 2030.
Til að bregðast við þessari þróun verðum við að
stórauka fjárframlög til heilsutengdrar fræðslu og for-
varna. Við þurfum að auka framlög til geðheilbrigðis-
mála og meðhöndla geðræn vandamál til jafns við aðra
heilsutengda kvilla. Fyrsta skrefið gæti þar verið að fella
þjónustu sálfræðinga og geðheilbrigðisstarfsfólks undir
greiðsluþátttöku sjúkratrygginga og auka þannig aðgengi
almennings að slíkri þjónustu óháð efnahag. Sú stað-
reynd að þetta hefur ekki enn verið gert endurspeglar
fordóma sem því miður eru enn ríkjandi gagnvart
geðsjúkdómum. Það horfir þó vonandi til breytinga því
þingmenn Viðreisnar hafa, ásamt 21 öðrum þingmanni,
lagt fram frumvarp þessa efnis á Alþingi. Það væri risa-
stórt skref ef frumvarpið nær fram að ganga.
Við getum gert miklu betur. Við vitum að aukin
áhersla á geðheilbrigði, hreyfingu og heilsusamlegt líf-
erni skilar sér margfalt í bættri heilsu og lífsgæðum og á
endanum í lægri útgjöldum til heilbrigðismála og örorku
en ella. Fjárfestum í heilsu!
Fjárfestum í heilsu
Þorsteinn
Víglundsson
varaformaður
ViðreisnarVarmadælur &
loftkæling
Verð frá aðeins
kr. 145.000 m.vsk
Midea KMB-E09
Max 3,4 kW
2,65 kW við -7° úti og
20° inni hita (COP 2,85)
f. íbúð ca 40m2.
• Kyndir húsið á veturna
og kælir á sumrin
• Fyrir norðlægar slóðir
• Fjarstýring fylgir
• Virkar niður í -30°C
Uppsetningaaðilar og umboðsmenn um allt land
Wifi búnaður
fylgir með
öllum
varmadælum
meðan birgðir
endast
Umhverfisvænn
kælimiðill
Marta frá Hriflu
Kosið var um fjóra varaforseta
í borgarstjórn í gær. Athygli
vakti að við kjör 2. varaforseta
hlaut Eyþór Arnalds sem hafði
verið tilnefndur 22 atkvæði
en Marta Guðjónsdóttir eitt.
Af því tilefni má rifja upp kjör
Sveins Björnssonar í embætti
ríkisstjóra árið 1941 en það var
nokkurs konar forveri forseta-
embættisins. Það voru alþingis-
menn sem höfðu atkvæðisrétt-
inn og kusu 37 þeirra Svein en
sex skiluðu auðu. Eitt atkvæði
hlaut þó Jónas frá Hriflu. Var
það haft á orði að einhver and-
stæðingur Jónasar hefði gert
honum þennan grikk til að það
liti út fyrir að Jónas hefði kosið
sjálfan sig.
Næstum því Sovét
Það kann að vera önnur skýring
á þessu eina atkvæði Mörtu
en að einhver hafi viljað stríða
henni svolítið. Mögulega kaus
hún sjálfa sig því hún vildi verða
2. varaforseti en ekki 4. varafor-
seti eins og hún var kjörin stuttu
síðar. Við þá atkvæðagreiðslu
skiluðu hins vegar tveir borgar-
fulltrúar auðu. Hvort Líf Magn-
eudóttir hafi þar aftur ullað
á Mörtu er óljóst. Fulltrúar
meirihlutans sem voru í kjöri
hlutu báðir fullt hús atkvæða.
Marta getur þó ágætlega við
unað. Rúmt 91 prósent atkvæða
er glæsilegur árangur þótt það
nái ekki alveg sovéskum mæli-
kvörðum. sighvatur@frettabladid.is
Fólk sem fast er í viðjum fíknar stendur frammi fyrir bráðum lífsháska á degi hverjum. Ekki auðnast öllum sem það reyna að losna úr fjötrunum. Það sanna dæmin. Margir sem standa í þeim sporum falla fyrir fíkninni fyrir aldur
fram.
Úr þeim hópi sem glímir við fíkn standa þeir
sem sprauta vímuefnum í æð höllustum fæti. Ef
marka má BS-ritgerð Eddu Rúnar Kjartansdóttur
og Þórunnar Hönnu Ragnarsdóttur við hjúkrunar-
fræðideild Háskóla Íslands frá 2017 eru einstakl-
ingar undir 30 ára aldri sem sprauta vímuefnum
í æð í um 30 sinnum meiri hættu á ótímabærum
dauðdaga en jafnaldrar þeirra. Þeir eru líkamlega
og andlega veikari en þeir sem glíma við annars
konar fíkn. Um 12-13 einstaklingar deyja af þessum
sökum ár hvert.
Margar kenningar eru um hvernig samfélagið
skuli nálgast vandann. Ein kenning nefnist skaða-
minnkun og hefur notið vaxandi hylli undanfarna
áratugi. Skaðaminnkun snýst um að draga úr þeim
heilsufarslegu og félagslegu ógnum sem notkun
vímuefna kallar yfir fólk, án þess að draga endilega
úr vímuefnanotkuninni sjálfri. Áherslan er á að
fyrirbyggja skaðann sem af vímuefnanotkuninni
hlýst, fremur en neysluna sjálfa.
Hér á landi komu úrræði sem teljast skaðaminnk-
andi fyrst til sögunnar árið 2009, þegar sérinn-
réttaður bíll hóf að aka um höfuðborgarsvæðið á
kvöldin og veita þessum hóp heilbrigðisaðstoð.
Bjóða upp á hreinar nálar, sprautur og annað sem
þarf til að draga úr líkum á smiti á sjúkdómum eins
og HIV og lifrarbólgu C. Síðan hafa fleiri úrræði litið
dagsins ljós. Konukot, Gistiskýlið á Lindargötu, við-
haldsmeðferð hjá SÁÁ og móttökudeild fíknimeð-
ferðar á Landspítalanum, svo nokkur séu nefnd.
Á síðasta ári tilkynnti heilbrigðisráðherra að til
stæði að opna svokölluð neyslurými í borginni á
þessu ári, þar sem þeim sem sprauta vímuefnum í
æð er skapað öruggt umhverfi til að neyta vímu-
efnanna. Þeim verði tryggður aðgangur að hreinum
nálum og gjaldfrjálsri grunnheilbrigðisþjónustu.
Fíklar hafa nefnilega ekki fyrirgert mannréttindum
sínum. Þeir eiga rétt á að lifa við bestu mögulegu
heilsu miðað við aðstæður.
Í ráðuneytinu hljóta menn að vera að velta fleiru
fyrir sér. Til dæmis hvort hið opinbera ætti hrein-
lega að útvega fíklum efnin. Margoft hefur verið
sýnt fram á ofbeldið og mannúðarleysið sem þrífst í
undirheimum. Slíkt gæti fækkað afbrotum, ofbeldi
og útrýmt að mestu svörtum markaði með lyfseðils-
skyld lyf.
Önnur hugmynd væri að gefa fíklum endurgjalds-
laust lyfið Naloxon, sem notað er til að endurlífga
fólk sem hefur tekið of stóran skammt, sem það
gengi með á sér. Þegar fólk deyr af sökum ofneyslu
er það oftast annað fólk í neyslu sem er fyrst á vett-
vang.
Með þessum aðferðum, og eflaust fleirum, má
bjarga mannslífum.
Lífsháski
6 . F E B R Ú A R 2 0 1 9 M I Ð V I K U D A G U R8 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN
0
6
-0
2
-2
0
1
9

0
4
:3
5
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
2
3
F
-B
D
D
4
2
2
3
F
-B
C
9
8
2
2
3
F
-B
B
5
C
2
2
3
F
-B
A
2
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
A

F
B
0
4
8
s
_
5
_
2
_
2
0
1
9
C
M
Y
K