Fréttablaðið - 02.02.2019, Qupperneq 32

Síðustu ár hefur orðið vakning hvað varðar heilsuspillandi og skað-leg efni í snyrtivörum. Sumar þeirra innihalda efni sem fara í blóðrásina
og teljast til krabbameinsvaldandi
efna en síðustu ár hefur efnum sem
eru bönnuð í snyrtivörum fjölgað
og snyrtivörufyrirtæki laga sig að
nýjum tímum. Neytendur eru kröfu-
harðari en áður.
Ný reglugerð nr. 577/2013 um
snyrtivörur tók gildi 11. júlí 2013
en með henni var reglugerð Evr-
ópusambandsins nr. 1223/2009
innleidd hér á landi. Með henni er
meðal annars komið á samræmdu
tilkynningarferli og gagnagrunni
yfir allar snyrtivörur á markaði
innan Evrópska efnahagssvæðisins.
Reglugerðin gerir auknar kröfur
til framleiðenda og innflytjenda
um að sýna fram á öryggi snyrti-
vara og tilkynna um óæskileg áhrif
af völdum þeirra. Nafngreindur
ábyrgðaraðili á Evrópska efnahags-
svæðinu skal uppfylla skyldur fram-
leiðanda eða innflytjanda.
Neytandinn þarf að vara sig
Með breytingunum er ætlunin að
stuðla að öruggari snyrtivörum á
markaði, auka rekjanleika þeirra
og einfalda stjórnsýslu.
Umhverfisstofnun fer með fram-
kvæmd snyrtivörureglugerðar hér
á landi. „Neytandinn þarf samt sem
áður að vara sig,“ segir Kristín Linda
Árnadóttir, forstjóri Umhverfis-
stofnunar, um innihald snyrtivara.
„Við þurfum að nota minna af
efnum. Nota bara það nauðsynleg-
asta. Við mælum með umhverfis- og
ofnæmismerktum vörum sem upp-
fylla strangari kröfur um efnainni-
hald og lágmörkun á notkun hættu-
legra efna. Við bendum sérstaklega
á ofnæmisvaldandi ilmefni. Svo
höfum við einnig lagt ríka áherslu
á að vara fólk við fölsuðum vörum.
Þegar þú kaupir falsaða vöru þá
veistu ekki hvað þú ert að kaupa
og nota á líkamann,“ segir Kristín
Linda um stefnu Umhverfisstofn-
unar þegar kemur að snyrtivörum.
„Varðandi eftirlit með snyrti-
vörum þá erum við í samevrópsku
kerfi sem gengur út á það að þegar
varan er komin á markað í Evrópu
þá geti hún farið frjálst á milli. Það
er gerð krafa um að varan sé rétt
merkt og með ábyrgðaraðila í Evr-
ópu. Efnastofnun Evrópu er í sífellu
að fara yfir efni og hættulega eigin-
leika þeirra. En það er ekki nóg,“
segir Kristín Linda sem segir sam-
spil efna geta orðið varasamt. „Það
er ástæðan fyrir því að við segjum
við fólk að það sé best að nota
minna. Færri efni með stuttar inni-
haldslýsingar. Því hvað þýðir það
þegar innihaldslisti snyrtivöru er
með meira en 20 mismunandi inni-
haldsefni? Það geta orðið svokölluð
kokteiláhrif. Og svo er það þannig
að það sem þú notar það endar ein-
hvers staðar. Því er þessi gullna regla
góð neytendum. Nota minna.“
Eru leikreglurnar að breytast með
meiri kröfum og vitneskju um skað-
leg áhrif?
„Já, það er mikil þróun og neyt-
endur hafa meiri völd en áður. Það
Snyrtivörumarkaðurinn
eins og villta vestrið
Frá því að við vöknum á morgnana þar til við leggjumst á koddann á kvöldin notum
við flest mikið magn af snyrtivörum. Tannkrem, sturtusápu, svitalyktareyði, sjampó
og hárnæringu, baðsölt, ilmvatn og rakspíra, krem og alls kyns aðrar snyrtivörur.
er minna framleitt af vörum með
örplasti. Hormónaverkandi efni,
neytandinn forðast þær vörur. Þess
vegna er mikil þróunarvinna og
snyrtivöruframleiðendur búa til ný
efni sem það er svo verkefni evr-
ópsku stofnananna að kanna.
Ef við horfum á alþjóðavett-
vang þá er evrópska kerfið
hvað strangast, en að því
sögðu þá er meginreglan
samt að neytendur þurfa
að vara sig. Vera skynsamir
og nota minna,“ segir Kristín
Linda.
Hvaða brjálæði er í gangi?
„Íslenskir snyrtivöruframleið-
endur eru greinilega að stíla
inn á kröfuharða neytendur og
hafa lagt áherslu á hreinleika
og nota efni úr íslenskri nátt-
úru,“ segir Kristín Linda.
Fjölmörg ný frumkvöðla-
fyrirtæki hafa haslað sér
völl og hafa þróað lífrænar
snyrtivörur úr náttúr-
legum innihaldsefnum.
Einn af þeim frumkvöðl-
um sem hafa náð langt er
Guðrún Marteinsdóttir,
prófessor í líffræði, sem
hefur þróað snyrtivörulínu
úr þörungum, línan kallast
Taramar.
„Ef þú getur ekki borðað það,
þá ættir þú ekki að setja það á þig,“
segir Guðrún um kveikjuna að
því að hún hóf þróunarvinnu við
snyrtivörurnar sem eru unnar úr
þörungum.
Guðrún vann í áratug á Hafrann-
sóknastofnun og velti þá fyrir sér
hvernig mætti nýta sjávarfangið
betur.
EF ÞÚ GETUR EKKI
BORÐAÐ ÞAÐ, ÞÁ ÆTTIR ÞÚ
EKKI AÐ SETJA ÞAÐ Á ÞIG.
Guðrún Marteinsdóttir
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjana@frettabladid.is
Skaðleg efni í snyrtivörum
Musk-xylene
Musk-xylene er notað til að gefa lykt og notað
í ilmvötnum og sápum sem annar valkostur
við náttúrleg ilmefni. Musk-xylene er á lista
Evrópusambandsins yfir efni sem verða
bönnuð.
Í hvað er efnið notað?
n Notað í snyrtivörur og ilmkerti.
Paraben
Flokkur efna sem eru notuð sem rotvarnarefni
í snyrtivörum fyrir bæði börn og fullorðna.
Parben fer auðveldlega í gegnum húð.
Rannsóknir hafa sýnt að paraben raskar horm-
ónastarfsemi og geta mögulega stuðlað að
brjóstakrabbameini.
Leyfilegur hámarksstyrkur parabena í snyrti-
vörum er háður takmörkunum og var lækk-
aður árið 2014 eftir skoðun vísindanefndar
Evrópusambandsins um neytendavörur. Þetta
á við um eftirtaldar fjórar gerðir parabena:
metýlparaben, etýlparaben, própýlparaben
og bútýlparaben.
Fimm aðrar gerðir parabena voru bannaðar
í framleiðslu á snyrtivörum 30. október 2014
og frá og með 30. júlí 2015 mátti ekki selja
snyrtivörur sem framleiddar voru fyrir þann
tíma og innihalda eitt eða fleiri af þeim para-
benum. Um er að ræða isóprópýlparaben,
ísóbútýlparaben, fenýlparaben, benzýlpara-
ben og pentýlparaben.
Ef neytandinn vill forðast snyrtivörur sem
innihalda paraben þá eru vörur án parabena
til á markaði. Snyrtivörur með umhverfis-
merkinu Svaninum innihalda ekki paraben og
hægt er að nálgast þær meðal annars í ýmsum
apótekum og heilsubúðum.
Í hvað er efnið notað?
n Paraben eru notuð í snyrtivörur, svo sem
ýmis krem, áburð, hárvörur, sólarvarnarefni og
andlitsfarða.
Siloksan
D5 er efnasamband í efnahópnum Siloksan
sem telur mörg ólík efni. D5 er notað t.d. í
sjampó, krem og þess háttar og gefur þessum
vörum þá eiginleika að það verður auðveldara
að „smyrja þeim á sig“ og nota. Efnið er einnig
notað til lengja endingartíma málningar sem
þarf að standast álag vinds og veðurs. Auk
þess er það notað í raftækjum.
Af hverju er það hættulegt?
Notkun efnisins er umfangsmikil í alls konar
vörum og efnið því í miklu magni í umhverf-
inu. Efnið brotnar hægt niður og safnast því
fyrir í lífríkinu. Ekki er mikið vitað um langtíma-
verkun efnisins.
Í hvað er efnið notað?
n Snyrtivörur og vörur fyrir umhirðu líkamans.
Tríklósan
(Triclosan (TSC) og triclocarban (TCC))
Tríklósan er efni með bakteríudrepandi áhrif.
Af hverju er það hættulegt?
Tríklósan er mjög eitrað lífverum í vatni
og notkun þess er talin geta valdið því að
bakteríur verði ónæmar fyrir sýklalyfjum. Slíkt
getur leitt til þess að smávægilegar sýkingar
sem við getum í dag unnið gegn með sýkla-
lyfjum, verði hættulegar þegar sýklalyfin virka
ekki lengur á bakteríuna. Tríklósan hefur fund-
ist í líkama manna úti um allan heim.
Í hvað er efnið notað?
n Tannkrem
n Svitalyktareyði
n Snyrtivörur
n Textílvörur (t.d. æfingafatnað)
*Upplýsingar frá Umhverfisstofnun.
2 . F E B R Ú A R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R32 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
0
2
-0
2
-2
0
1
9

0
4
:2
2
F
B
1
1
2
s
_
P
0
9
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
8
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
2
3
8
-9
9
B
8
2
2
3
8
-9
8
7
C
2
2
3
8
-9
7
4
0
2
2
3
8
-9
6
0
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
1
2
s
_
1
_
2
_
2
0
1
9
C
M
Y
K