Fréttablaðið - 02.02.2019, Qupperneq 34

„Ég vann þá mikið úti á sjó. Sat
stundum á kvöldin og ræddi við sjó-
menn um hvernig þeir voru að nýta
sjávarfangið. Ég hafði alltaf þennan
áhuga á að nýta eiginleika sjávar-
fangs með einhverjum hætti. Árið
2005 lenti ég svo í miklum í vand-
ræðum með húðina á mér. Ég fór að
skoða innihaldsefni í snyrtivörum
sem ég var að nota með augum
vísindamannsins og fékk áfall. Ég
hugsaði með mér: Hvaða brjálæði
er eiginlega í gangi?
Neytendur eru smám saman að
vakna til meðvitundar. Það eru þeir
sem hafa þrýst mörgum skaðlegum
efnum út af markaði. Það eru þeir
sem neituðu að kaupa vörur með
parabeni. Það er ekki af því að eftir-
litsstofnanir bönnuðu efnin. Þeir
hafa leyft þau í öll þessi ár. Leyft
þessu að viðgangast,“ segir Guðrún
sem segir að framleiðendur þrói ný
efni sem erfitt sé að fylgjast með.
„Nýlega var gerð rannsókn á einu
af þessum nýju rotvarnarefnum
sem mátti aðeins nota í 1% af inni-
haldi snyrtivöru. Magnið var mælt
og það kom í ljós að í meirihluta
þeirra vara sem voru rannsakaðar
var innihaldið 8%,“ segir Guðrún.
„Neytandinn verður því miður að
reikna með því að eftirlitið sé lítið
sem ekkert. Það eru til vörur með
parabenefnum sem eru ætluð ung-
börnum og snyrtivörur sem inni-
halda sömu efni og húsamálning.
Þetta bara gengur ekki,“ segir Guð-
rún.
„Hugmyndin varð til út frá því
hvað ég þoldi sjálf að setja á húð-
ina. Árið 2010 var Taramar skráð
á markað og til ársins 2104 vorum
við í þróunarvinnu. Snyrtivörurnar
komu svo á markað árið 2015 og
hefur verið tekið vel af neytendum,“
segir Guðrún frá.
„Við fengum fyrsta rannsóknar-
styrkinn okkar inn í félagið árið
2012, þá dró ég inn í þróunar-
vinnuna eiginmann minn, Krist-
berg Kristbergsson, prófessor í
matvælafræði, og nemendur hans.
Þetta er ein ástæðan fyrir því að
Taramar snyrtivörurnar eru líkari
matvælum en húðvörum. Hefð-
bundnar snyrtivörur eru vanalega
þróaðar af lyfjafræðingum. Þró-
unin tók langan tíma, og það tók
tvö ár að þróa aðferðir til að að ná
hámarks hreinleika í formúlunum,“
segir Guðrún.
Engin eiginleg eða manngerð rot-
varnarefni eru notuð í vörunum.
„Auðveldasta leiðin til að búa
til krem er að nota mikið af
efnum sem auka stöðug-
leika og til að ná fram
skemmtilegri áferð.
Því miður eru þetta
efnin sem við þurf-
um að forðast og
erfitt getur verið
að finna vörur
án þessara efna á
markaði. Við lögð-
um því mikla vinnu
í þennan þátt þró-
unarinnar. Það borg-
aði sig. Neytendur
gera síaukna kröfu um
gæði. Það er gefandi
að reka fyrirtæki sem
er með sterkan tilgang
og neytendur eru þakk-
látir fyrir. Þetta er ástríða
og því fylgir gleði að sjá
fólk nota snyrtivörurnar.
Fólk sem hefur kannski ekki
getað notað snyrtivörur
í langan tíma án þess
að verða fyrir vand-
ræ ð u m , “ s e g i r
Guðrún.
er ilmur, að það sé úr ilm-
kjarnaolíum (essential
oils). Ég sneiði hjá öllum
parabenefnum sem eru
talin hormónatruflandi,
sodium lauryl sulfate vil
ég ekki en það er það sem
lætur sápur og annað
freyða. Ég forðast formalde-
hýð og ég held að þetta séu
allt nöfn yfir það:
n DMDM hydantoin
n Imidazolidinyl urea
n Diazolidinyl urea
n Quaternium-15
n Bronopol (2-bromo-2-nit-
ropropane-1,3-diol )
n 5-Bromo-5-nitro-1,3-
dioxane
n Hydroxymethylglycinate
Formaldehýð getur
valdið ertingu í augum
og húð, ofnæmi og jafn-
vel krabbameini. Það er
algeng ástæða snertiof-
næmis sem getur orðið
langvinnt.
Haldgóð öpp neytenda
En einfaldast finnst mér að
kaupa ekki snyrtivörur með
svona skrítnum nöfnum og
núorðið veit ég alveg
hvaða merkjum ég get
treyst,“ segir Ebba Guðný
o g m æ l i r m e ð
öppum fyrir þá
Eiturefni í snyrtivörum
Einar Oddsson, sérfræðingur hjá
Umhverfisstofnun, röltir með
blaðamanni í matvöruverslun á
höfuðborgarsvæðinu og lítur yfir
úrval snyrtivara og merkingar á
þeim.
„Í Evrópu búum við við eina
ströngustu löggjöf varðandi snyrti-
vörur í heiminum. Neytandinn
ætti að líta á það hvort séu til
staðar upplýsingar um evrópskan
ábyrgðaraðila á umbúðum snyrti-
vara. Það er vísbending um að
varan hafi farið í gegnum öryggis-
mat hjá ábyrgðaraðila. Þetta ör-
yggismat á að vera gert af til þess
hæfum aðila,“ segir Einar og tekur
upp húðkrem og fer yfir innihalds-
lýsinguna. Neðst eftir langa runu
efna kemur fram ábyrgðaraðili
vörunnar í Írlandi. „Það er gott að
neytendur séu meðvitaðir um
þetta. Utan EES eru gjarnan aðrar
reglur og í þeim vörum gætu jafn-
vel verið efni sem eru bönnuð
hér,“ segir Einar.
Hann bendir á að þó að
ábyrgðar aðili sé gefinn upp, sé það
ekki endilega fullkomin trygging
fyrir því að varan hafi verið rétt
öryggismetin.
Í því samhengi. Hvað eru kok-
teiláhrif?
„Efnin geta verið örugg hvert
fyrir sig, en svo þegar þau koma
saman geta orðið kokteiláhrif.
Það er átt við þau samverkandi
áhrif sem efni geta haft í umhverfi
okkar. Við mat á efnum, þá eru þau
metin hvert fyrir sig. En þegar þau
koma saman þá getur orðið önnur
verkun sem er erfitt að ná utan
um. „Þess vegna er besta ráðið að
ofnota ekki snyrtivörur og forðast
einnig eftir bestu getu ýmislegt
annað efnaáreiti í okkar daglegu
lífi,“ ráðleggur Einar.
Hann segir söluaðilum og fram-
leiðendum skylt að telja upp öll
innihaldsefni og heilt yfir sýna
aðilar ábyrgð í þeim efnum. Hann
tekur upp vöru þar sem framleið-
andinn hefur límt upplýsingar um
innihaldsefni á íslensku á límmiða
á umbúðirnar. „Þetta er ekki gott,
hér er aðeins farið offari. Það má
ekki dylja skylduupplýsingarnar
sem felast í erlendu merkingunum,
það eru mikilvægar upplýsingar,“
segir Einar.
Þróunin er í rétta átt. Snyrtivörur
eru að verða öruggari. „Paraben-
efni eru nú færri í snyrtiefnum
frá árinu 2015 og vísindanefnd á
vegum ESB er í sífellu að meta og
endurmeta efnin. Framleiðendur
eru meðvitaðir um það. En það
er samt margt sem þarf að vara
sig á. Til dæmis eru meiri líkur á
ofnæmisviðbrögðum frá snyrti-
vörum sem innhalda ilm-, litar- og
rotvarnarefni.“
En formaldehýð? Er það ekki bara
eiturefni?
„Jú, það er sterkt eiturefni og
strangar kröfur gerðar um há-
marksstyrk þess í snyrtivörum. Það
getur verið í ýmsum snyrtivörum,
til dæmis er það notað í nagla-
herði,“ segir Einar
Hvað myndir þú ekki nota?
„Ég mæli með því að menn
ofnoti ekki snyrtivörur. Sjáfur
læt ég sápu og tannkrem duga.
Forðast ber vörur sem innihalda
hættulegustu efnin. Botnvörurnar í
snyrtivörugeiranum eru hárlitunar-
efni, það eru bölvuð eitur í þeim.“
Og hvað með tríklósan, er það
rétt að það sé að finna í tannkremi
á markaði hér á landi?
„Það er ekki bannað að hafa
tríklósan í tannkremi og það hefur
fundist í tannkremi á íslenskum
markaði. Þó ekki þessari verslun
greinilega. Tríklósan er talið stuðla
að fjölgun ónæmra baktería og
vera hormónaraskandi.“
En hvers vegna er það ekki
bannað? Þetta er harðkjarnaefni.
„Manni hefði fundist það eðli-
legt ef maður ber það saman við
ýmis önnur efni sem eru ekki
leyfileg. Styrkleikamörkin eru
reyndar mjög lág fyrir tríklósan í
snyrtivörum. Það má ekki vera í
meira en 0,3% styrk.“
Og hún sjálf? Er heilsan betri?
„Ég er miklu betri. Eins og gerist
hjá flestum þegar við eldumst þá
var ég með uppsöfnuð eiturefni í
húðfrumunum en hef nú náð að
hreinsa húðina vel og koma aftur
af stað eðlilegum efnaskiptum. Það
eru þó mjög fáar snyrtivörur sem ég
þoli. Það er mikilvægt að fólk viti að
það getur skaðað heilsuna og húð-
ina með notkun á snyrtivörum með
eiturefnum. Ég er ennþá að sjá góðar
breytingar á húðinni og er auðvitað
ekki að skaða hana lengur,“ segir
hún.
Sneiðir hjá ilmefnum
Ebba Guðný Guðmundsdóttir er
mjög meðvituð um skaðleg efni
í snyrtivörum og segir erfitt fyrir
neytendur að átta sig á því hversu
heilsuspillandi þær geta verið. Það
sé enda ekki einfalt mál að lesa inni-
haldslýsingarnar sem geta verið
langur listi framandi efna í smáu
letri.
„Snyrtivörumarkaðurinn er eins
og villta vestrið finnst mér. Stút-
fullur af slæmum efnum fyrir okkur
og það er oft erfitt að átta sig á inni-
haldslýsingum,“ segir Ebba Guðný
sem segir úrval af skaðlausum
snyrtivörum þó hafa aukist síðustu
ár. „Úrvalið hefur aukist mikið frá
því ég byrjaði að reyna að sneiða
hjá óæskilegum efnum fyrir um 20
árum. Þá var ég í vandræðum, það
er ég ekki lengur. En við eigum mjög
langt í land,“ segir hún.
„Ég sneiði alfarið hjá öllum ilm-
efnum (perfume), vil bara, ef það
SNYRTIVÖRUMARKAÐUR-
INN ER EINS OG VILLTA
VESTRIÐ FINNST MÉR.
STÚTFULLUR AF SLÆMUM
EFNUM FYRIR OKKUR.
Ebba Guðný
Think Dirty appið sem Ebba mælir
með fyrir neytendur í verslunar-
leiðangur nýtur mikilla vinsælda. Með
því er hægt að skanna inn strikamerki
á pakkningum á snyrtivörum. Sé varan
á skrá hjá appinu fær það einkunn á
skalanum 1-10. Því hærri einkunn, því
skaðlegri er varan. Ekki eru margar
vörur á skrá á Íslandi.
sem vilja reyna að forðast skaðlegar
snyrtivörur og vita ekki sitt rjúkandi
ráð. „Think Dirty er app sem maður
getur haft í símanum og flett upp
snyrtivörum og séð hvort þær eru
hreinar eða ekki. Good Guide er
annað, CosmEthics, Detox Me og
örugglega fleiri,“ ráðleggur hún.
Ebba Guðný segist nota krem frá
Taramar, sem er íslenskt merki. „Ég
nota líka snyrtivörur frá Inika,
Benecos (augabrúnablýant og
naglalökkin t.d.), Logona,
Dr. Haurschka (litað
dagkrem og maskara)
og Weleda-vörurnar
finnst mér líka góðar
og treysti þeim. Not-
aði mikið barna-
kremin á kinn-
arnar á börnunum
mínum þegar
þau voru lítil
og olíurnar.
É g n o t a
svitalykt-
a r e y ð i
frá þeim
líka. Ég
nota ann-
ars ekki
mikið af
sápum og
efnum. Ég
set kaldpress-
aða kókosolíu í
handarkrikana og á
fæturna áður en ég fer í sturtu.
Olían tekur alla lykt og nærir. Þá
þarf ég enga sápu. Ég tek líka farða af
mér á kvöldin með kókos olíunni og
heitu vatni. Ég nota Zenz-sjampóin
frá Grænu stofunni í hárið,“ segir
Ebba Guðný.
Engar snyrtivörur fyrir börn
„Mér hefur þar að auki alltaf verið
illa við hefðbundna blautklúta og
bleyjur fyrir börn. Held að hvort
tveggja innihaldi ýmislegt slæmt
og það er líka óumhverfisvænt. Það
er auðvelt að þvo litla bossa með
bómullarklútum. Þeir fást örugglega
í IKEA og Rúmfatalagernum. Bleyta
þá með heitu vatni og setja smá
kaldpressaða olíu í þá (ólífu-, kókos-
eða möndluolíu) og þurrka bleyju-
svæðið. Olían tekur öll óhreinindi
og alla lykt. Svo má stundum setja
nokkra lavenderdropa líka í tusk-
una með olíunni. Þeir eru róandi
og sveppadrepandi. Það er gott að
hafa lítinn bala með loki hjá skipti-
stöðinni með köldu vatni og 1 mat-
skeið af matarsóda. Setja óhreinar
tuskur/bleyjur þangað og veiða svo
upp úr og setja í þvottavélina þegar
balinn er orðinn fullur og sjóða með
umhverfisvænu þvottaefni í þvotta-
vélinni. Það má setja 3 dropa af
piparmintu-, eucalyptus-, tea tree-,
lavender- eða annarri ilmkjarnaolíu
í þvottaduftið í sápuhólfinu áður
en maður setur vélina af stað,“ segir
Ebba Guðný.
2 . F E B R Ú A R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R34 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
0
2
-0
2
-2
0
1
9

0
4
:2
2
F
B
1
1
2
s
_
P
0
7
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
7
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
2
3
8
-E
3
C
8
2
2
3
8
-E
2
8
C
2
2
3
8
-E
1
5
0
2
2
3
8
-E
0
1
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
B

F
B
1
1
2
s
_
1
_
2
_
2
0
1
9
C
M
Y
K