Morgunblaðið - 12.11.2018, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 12. NÓVEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Vopnahlés-samnings-ins vegna
fyrri heimsstyrj-
aldar var minnst
víða um heim í
gær. Þó að stríðið væri ekki
jafn víðtækt og það sem kom í
framhaldinu, og að mörgu
leyti má telja beina afleiðingu
af hinu fyrra, meðal annars
hvernig því lauk, snerti það
ekki aðeins Evrópuþjóðir.
Ástralar minntust í gær fall-
inna hermanna sinna og hið
sama gerðu Nýsjálendingar
og Indverjar.
Íslendingar voru ekki held-
ur ósnortnir og misstu einnig
menn vegna stríðsins þó að
stríðið sjálft hafi verið háð
handan hafsins. Og Íslend-
ingar liðu töluverðan skort á
stríðsárunum enda áttu þeir
fyrir stríð, eins og nú, mikil
viðskipti við erlend ríki og
voru um margt háðir vöruinn-
flutningi.
Í heild var mannfallið í
stríðinu gríðarlegt þó að enn
fleiri féllu í síðari heimsstyrj-
öldinni. Um tuttugu milljónir
manna féllu vegna stríðsins á
árunum 1914-1918, þar af var
rúmur helmingur óbreyttir
borgarar. Aldrei fyrr hafði
mannfall meðal almennra
borgara verið jafn mikið en
síðan hafa stríð haft æ meiri
áhrif á almenna borgara.
Minningarathafnirnar í
gær, ekki síst sú sem fram fór
undir Sigurboganum í París,
voru ekki aðeins haldnar til
að minnast hinna föllnu, held-
ur einnig til að reyna að koma
í veg fyrir að slíkir hörmung-
aratburðir endurtaki sig. Þó
að sagan endur-
taki sig aldrei með
beinum hætti er
nauðsynlegt að
minnast hennar og
leitast við að læra
af henni. Eftir því sem hörm-
ungar stríðs eru ofar í huga
fólks þeim mun ólíklegra er
vonandi að þær endurtaki sig.
Heimurinn er enn hættu-
legur og virðist að ýmsu leyti
verða æ hættulegri á nýjan
leik. Þess vegna er mikilvægt
að leiðtogar heims komi sam-
an og ræði saman.
Meira þarf þó til að friður
haldist. Eitt af því sem tekist
hefur verið á um á undanförn-
um árum er framlag Evrópu-
ríkja til eigin varna og Atl-
antshafsbandalagsins. Banda-
ríkjamenn hafa réttilega bent
á að verulega hefur vantað
upp á að Evrópuríkin skili
sínu í þeim efnum. Og eftir að
þrýstingurinn að þessu leyti
hefur aukist hafa fleiri innan
Evrópu viðurkennt vandann.
Segja má að forseti Frakk-
lands hafi gert það á dögunum
þegar hann talaði um að efla
hernaðarsamvinnu Evrópu-
sambandsríkja, en það var í
meira lagi óheppilegt að hann
skyldi tengja þau sjónarmið
því að þessi ríki kynnu að
þurfa að verjast Rússum, Kín-
verjum og jafnvel Bandaríkj-
unum. Hann reyndi um helg-
ina að túlka orð sín á annan
veg en þau voru sögð enda
óverjandi að tala með þeim
hætti til Bandaríkjanna sem í
tvígang hafa bjargað lýðræð-
isríkjum Evrópu og eru helsta
kjölfestan í varnasamstarfi
lýðræðisríkjanna enn í dag.
Ríki Evrópu þurfa
að standa sig betur
til að verja friðinn}
100 ár frá lokum ófriðar
Eldhafið semæðir um
Kaliforníu hefur
valdið vel á þriðja
tug dauðsfalla og
ólýsanlegri eyðileggingu
mannvirkja, meðal annars
breytt bænum Paradís í víti á
jörð. Þegar slíkur eldur fer af
stað fær enginn mannlegur
máttur stöðvað hann. Það eina
sem fólk getur í raun gert er
að koma sér í öruggt skjól.
Ísland er þannig staðsett á
jarðarkringlunni að eldur af
þessari stærðargráðu þekkist
sem betur fer ekki hér. Þó
gerist það reglulega að tölu-
verðir eldar brenna í íslenskri
náttúru sem erfitt er að
hemja. Eldur eins og brennur
nú í Kaliforníu minnir þó
fremur á þann sem stundum
brýst upp úr iðrum jarðar hér
á landi og fer yfir
allt sem á vegi
hans verður.
Atburðir af
þessu tagi vekja
ónotatilfinningu og hræðslu
meðal fólks, sem skiljanlegt
er. Þegar náttúran minnir á
sig með þessum hætti rifjast
upp fyrir manninum hve smár
hann er í raun og veru í hinu
stærra samhengi.
Maðurinn nálgast náttúr-
una stundum af nokkru yfir-
læti, þykist skilja hana til hlít-
ar og geta tekist á við hvaða
náttúruöfl sem er. Því fer þó
fjarri. Þó að meira fari fyrir
manninum en áður var er
hann eins og peð þegar nátt-
úruöflin ákveða að minna á
sig. Þetta er mikilvægt að
hafa í huga, einkum í harðbýlu
landi.
Paradís hvarf í vítis-
logana í Kaliforníu}Maðurinn og náttúruöflin Degi íslenskrar tungu verður fagn-að með fjölbreyttum hætti áfæðingardegi Jónasar Hall-grímssonar hinn 16. nóvembernk. Dagurinn hefur fest sig í
sessi í huga landsmanna og margir nýta hann
til að fagna því sem vel er gert og minna á
mikilvægi tungumálsins. Íslenskan skipti
sköpum í sjálfstæðisbaráttu okkar og athygli-
vert er hversu mikla áherslu forystufólk á
þeim tíma lagði á mikilvægi tungumáls og
menntunar. Þegar litið er um öxl má með
sanni segja að vel hafi tekist til við að auka
lífsgæði á Íslandi. Við þurfum hins vegar allt-
af að vera meðvituð um þá samkeppni sem
ríkir um mannauðinn og keppa að því að lífs-
kjör séu góð og standist alþjóðlegan sam-
anburð.
„Ef íslenskan hverfur tapast þekking og við hættum
að vera þjóð,“ er haft eftir Vigdísi Finnbogadóttur, fyrr-
verandi forseta. Á tímum örrar alþjóðavæðingar og
tæknibyltinga er mikilvægt að undirstrika stöðu þjóð-
tungunnar. Vaxandi áhrif tölvu- og samskiptatækni á
daglegt líf krefjast aðgerða af hálfu stjórnvalda til að
tryggja að tungumál líkt og íslenska séu gjaldgeng í nú-
tímasamskiptum. Nauðsynlegt er að snúa vörn í sókn
fyrir íslenskuna svo hún megi þróast og dafna til fram-
tíðar. Ábyrgðin á því viðvarandi verkefni hvílir hjá
stjórnvöldum og atvinnulífi hvers tíma.
Það eru forréttindi fyrir fámenna þjóð að tala eigið
tungumál. Þjóðir hafa glatað tungumálum
sínum eða eru við það að missa þau. Dæmi
um slíkt er lúxemborgíska sem er eitt þriggja
mála sem töluð eru í Lúxemborg. Um ára-
tugaskeið hafa opinber skjöl í Lúxemborg
verið birt á frönsku og þýsku en lúxemborg-
íska verið töluð. Líkt og Ísland er Lúxemborg
fámennt land með háar þjóðartekjur en land-
fræðileg staða ríkjanna er afar ólík. Yfirvöld í
Lúxemborg hafa hugað lítt að því að tækni-
væða lúxemborgísku og því fer notkun henn-
ar dvínandi.
Íslensk stjórnvöld hafa kynnt heildstæða
áætlun sem miðar að því að styrkja stöðu ís-
lenskunnar. Aðgerðirnar snerta ólíkar hliðar
þjóðlífsins en markmið þeirra ber að sama
brunni; að tryggja að íslenska verði áfram
notuð á öllum sviðum samfélagsins. Þeim til
grundvallar er eindreginn vilji til að tryggja framgang
tungumálsins, m.a. með stuðningi við bókaútgáfu, einka-
rekna fjölmiðla, máltækni og menntun. Á næstunni verð-
ur kynnt þingsályktunartillaga um að efla íslensku sem
opinbert mál hér á landi. Megininntak hennar verða að-
gerðir í 22 liðum sem snerta m.a. skólastarf, menningu,
tækniþróun, nýsköpun, atvinnulíf og stjórnsýslu.
Framtíð íslenskunnar er í okkar höndum – og á okkar
vörum. Hún er full af spennandi áskorunum og tækifær-
um. Vinnum að því saman að allt sé hægt á íslensku.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Sókn er besta vörnin
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Mikil breyting er í sjón-máli verði rafrænarþinglýsingar inn-leiddar með laga-
frumvarpi dómsmálaráðherra, sem
nú er til umfjöllunar í allsherjar-
og menntamálanefnd Alþingis.
Margir fagna þessu í umsögnum
til nefndarinnar en telja líka þörf á
að ganga mun lengra.
Breytingin á að auka hagræði
og hafa í för með sér mikinn tíma-
sparnað hjá lántakendum og öðr-
um sem hafa þurft að fara með
skjöl í þinglýsingu á skrifstofur
sýslumanna og margumræddur
biðtími styttist væntanlega veru-
lega með hraðvirkari afgreiðslu.
En skjala- og pappírsvafstrið
heyrir þó ekki sögunni til. Í um-
sögn Þjóðskrár er t.a.m. bent á að
þinglýsing skjala á pappírsformi
muni haldast óbreytt enda ekki
lagðar til breytingar á öðrum
ákvæðum laganna þar sem fjallað
er um þinglýsingu skjala á papp-
írsformi.
Íbúðalánasjóður bendir á að
fjármálafyrirtæki komi áfram til
með að þurfa að gefa veðskjöl út á
pappír og með lögfestingu frum-
varpsins bætist við að þau þurfa
einnig að fylla út rafræna færslu
til þinglýsinga. Hvatt er til að
fleiri skref verði tekin til þess að
útgáfa veðskjala geti einnig orðið
rafræn.
Jóna Björk Guðnadóttir, yfirlög-
fræðingur Samtaka fjármálafyr-
irtækja, tekur í sama streng í um-
sögn og segir að þrátt fyrir að
frumvarpið sé langþráð sé æski-
legt að ganga lengra svo útgáfa
allra veðskjala og stjórnsýsla
tengd þeim geti orðið rafræn. Í
þessu frumvarpi sé skrefið til raf-
rænna viðskipta og rafrænnar
stjórnsýslu sem tengist þeim að-
eins stigið til hálfs. ,,Aðeins er
gert ráð fyrir rafrænni þinglýs-
ingu veðskjala en ekki er gert ráð
fyrir að veðskjölin sjálf geti verið
rafræn eða undirrituð með rafræn-
um hætti,“ segir í umsögn hennar.
Ennfremur þarf að mati SFF enn
frekari breytingar á lögum til þess
að ná því markmiði að útgáfa veð-
skjala geti orðið rafræn. ,,Eins og
frumvarpið lítur út munu sjónar-
mið um breytt form skjala, sparn-
að á tíma og pappír og þar með
betri þjónustu ekki ná fram að
ganga gagnvart viðskiptavinum.
Fjármálafyrirtæki munu áfram
þurfa að gefa út veðskjöl á papp-
írsformi og síðan bæta við raf-
rænni færslu til þinglýsingar.“
Færa efni skjala í forrit
Við eldhúsdagsumræður á Al-
þingi í haust boðaði Sigríður Á
Andersen dómsmálaráðherra sókn
í rafvæðingu stjórnsýslunnar.
Fyrsta skrefið er væntanleg lög-
gjöf um rafrænar þinglýsingar
sem á að taka gildi 1. mars nk.
með aukinni sjálfvirkni við þing-
lýsingar.
Sýslumenn hafa sent umsagnir
við frumvarpið á undanförnum
dögum og segir þar að um gríð-
arlegt framfaramál sé að ræða en
vanda verði vel til verka við inn-
leiðinguna. Minnt er á að þinglýs-
ingar hafa verið rafrænar í mörg
ár og fara þannig fram að skjöl
sem afhent eru hjá sýslumanni eru
færð inn í rafrænt þinglýsingar-
kerfi. ,,Þær breytingar sem lagðar
eru til í frumvarpinu og hafa verið
kynntar sýslumanni, munu felast í
því að þinglýsingarbeiðandi hefur
sjálfur aðgang að þinglýsingar-
forriti, þar sem hann færir sjálfur
inn efni skjalsins og forritið mun
síðan þinglýsa skjalinu sjálfvirkt
ef öll skilyrði eru fyrir hendi.
Skjalið sjálft kemur því ekki til
þinglýsingarstjóra og verður ein-
göngu í vörslu þinglýsingarbeið-
anda, ef skjalið verður á annað
borð búið til,“ segir í umsögn
Sýslumannsins á Norðurlandi
vestra.
Framfarir en stíga
þarf stærri skref
Fjöldi skjala í þinglýsingu
1. janúar 2015 – 15. október 2018
2015 2016 2017 2018
Sýslum. á höfuðborgarsvæðinu 71.764 79.508 77.227 60.465
Sýslum. á Vesturlandi 6.001 6.419 6.389 4.649
Sýslum. á Vestfjörðum 2.321 2.177 2.242 1.723
Sýslum. á Norðurlandi vestra 1.894 2.039 2.570 1.671
Sýslum. á Norðurlandi eystra 9.947 10.748 11.330 8.602
Sýslum. á Austurlandi 2.743 2.729 2.677 2.236
Sýslum. á Suðurlandi 9.012 10.289 11.325 8.673
Sýslum. í Vestmannaeyjum 8.131 9.858 9.727 7.620
Sýslum. á Suðurnesjum 1.353 1.345 1.490 1.069
Gunnar Dofri Ólafsson, lög-
fræðingur Viðskiptaráðs,
segir ráðið styðja frumvarpið
um rafrænar þinglýsingar en
telur í umsögn til þingnefnd-
arinnar að ganga þurfi lengra
í átt til stafrænnar stjórn-
sýslu. Með frumvarpinu sé
ekki stigið inn í nútímann
heldur aðeins stigið nær nú-
tímanum.
Gunnar Dofri minnir á að
þegar horft er til stafvæð-
ingar (e. digitalisation) ís-
lenskrar stjórnsýslu er Ísland
í 60. sæti meðal þjóða, ,,á
eftir Perú og á undan
Bangladess, á undirlista Glo-
bal Innovation Index þegar
aðeins er horft til stafvæð-
ingar hins opinbera og í 13.
sæti af 14 meðal ríkja Vest-
ur-Evrópu […].“
Ísland er eftirbátur að
sögn hans þegar kemur að
stafrænni samkeppnishæfni
og við erum enn langt á eftir
þeim löndum sem við berum
okkur saman við. „Bandaríkin
tróna á toppnum en í 2. til 7.
sæti eru Norðurlöndin, auk
Singapúr og Sviss,“ segir í
umsögninni.
Eftirbátur
annarra
þjóða
STAFRÆN STJÓRNSÝSLA