Morgunblaðið - 15.12.2018, Qupperneq 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. DESEMBER 2018
Jólaskeiðin 2018
Guðlaugur A. Magnússon
S. 562 5222, Skólavörðustíg 10
www.GAM.is
Verð 18.900 kr. / 17.900 kr. stgr.
Skeiðin er úr 925 silfri
Hönnuður:
Hanna S. Magnúsdóttir
Kærleikurinn
Veður víða um heim 14.12., kl. 18.00
Reykjavík 6 rigning
Hólar í Dýrafirði 1 alskýjað
Akureyri 1 alskýjað
Egilsstaðir 7 rigning
Vatnsskarðshólar 7 rigning
Nuuk -3 léttskýjað
Þórshöfn 6 léttskýjað
Ósló -8 snjókoma
Kaupmannahöfn 1 skýjað
Stokkhólmur -2 skýjað
Helsinki -6 skýjað
Lúxemborg -1 skýjað
Brussel 0 þoka
Dublin 6 súld
Glasgow 1 léttskýjað
London 1 þoka
París 1 alskýjað
Amsterdam 1 léttskýjað
Hamborg 1 skýjað
Berlín 0 skýjað
Vín 0 skýjað
Moskva -2 snjókoma
Algarve 17 léttskýjað
Madríd 10 heiðskírt
Barcelona 13 léttskýjað
Mallorca 14 léttskýjað
Róm 6 þoka
Aþena 12 súld
Winnipeg -4 heiðskírt
Montreal -3 alskýjað
New York 7 alskýjað
Chicago 4 þoka
Orlando 21 rigning
 15. desember Sólarupprás Sólsetur
REYKJAVÍK 11:17 15:30
ÍSAFJÖRÐUR 12:02 14:55
SIGLUFJÖRÐUR 11:47 14:36
DJÚPIVOGUR 10:55 14:51
VEÐUR KL. 12 Í DAG
Á sunnudag Norðaustan 13-18 m/s á Vestfjörðum,
annars austlæg átt, 8-13 og dálítil rigning eða slydda
með köflum, en þurrt á Vesturlandi. Hiti 0 til 5 stig,
en vægt frost í innsveitum fyrir norðan.
Suðaustan 10-15 m/s og víða skúrir, samfelld rigning um tíma austanlands, en áfram hægara og
þurrviðri á Norðurlandi. Hiti 1 til 8 stig, mildast syðst.
SVIÐSLJÓS
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
„Þetta er búið að vera gríðarlega
þungt og flókið verkefni. Leiðar-
ljósin hjá mér hafa alltaf verið auð-
mýkt, sanngirni og skilningur sem
maður þarf til að mæta þessu fólki,“
segir Guðrún Ögmundsdóttir, tengi-
liður vistheimila.
Í gær var birt lokaskýrsla um
framkvæmd á greiðslu sanngirnis-
bóta fyrir misgjörðir á stofnunum og
heimilum fyrir börn. Fram kemur í
skýrslunni að alls hafa verið greidd-
ar sanngirnisbætur til 1.162 ein-
staklinga. Nema bótagreiðslurnar
um þremur milljörðum króna. Ekki
liggur fyrir hve margir dvöldu á
þessum stofnunum en skýrsluhöf-
undar segja að ætla megi að það hafi
verið um fimm þúsund einstaklingar.
Sanngirnisbætur eru byggðar á
rannsókn vistheimilanefndar á ár-
unum 2007-2017 á starfsemi vist-
heimila og stofnana þar sem börn
voru vistuð á síðustu öld. Um er að
ræða ellefu heimili og stofnanir og
fjölmargar undirstofnanir. Nefndin
hefur skilað fimm skýrslum um nið-
urstöðurnar.
Í skýrslunni er rakið að ljóst sé að
margir hafi orðið fyrir verulegu tjóni
eftir dvöl á umræddum heimilum
vegna þess að þeir máttu sæta harð-
ræði og ofbeldi. Tjónið megi að hluta
til rekja til vanrækslu og lítils eftir-
lits opinberra aðila en einnig vegna
aðstæðna sem voru uppi á þessum
tíma.
„Allt mjög þungbært“
Guðrún segir í samtali við Morg-
unblaðið að sig hafi ekki órað fyrir
umfangi verkefnisins þegar hún tók
að sér starf tengiliðar árið 2010.
„Nei, því verkefnið stækkaði bara og
stækkaði. Það bættust alltaf við fleiri
og fleiri heimili. Því varð að finna upp
aðgerðir til að gera þetta sem best og
í raun er ekki hægt að segja annað en
að þetta hafi tekist vel. Auðvitað eru
alltaf einhverjir sem lenda á milli
skips og bryggju og það er erfitt að
standa frammi fyrir því.“
Í skýrslunni kemur fram að hjá
tengilið eru skráð um 3.500 símtöl og
1.500 tölvupóstar vegna samskipta
við umsækjendur. Eins komu flestir
þeirra í viðtal til Guðrúnar. „Ég tal-
aði við 95% af umsækjendunum. Það
segir sjálft að það var oft erfitt. Þetta
var allt mjög þungbært. Í aðstæðum
sem þessum er gott að vera vanur og
að geta faðmað fólk. Þarna varð fólk
að geta treyst manni, geta treyst
manni fyrir þessu lífi sínu. Því þurfti
að sýna skynsemi og vinna með
hjartanu. Ég var einu sinni spurð að
því hvernig mér liði með að vera
svampur fyrir vanlíðan alls þessa
fólks. Nú er ég búin að vera þessi
svampur í átta ár.“
Gagnrýni sem hefur verið sett
fram á sanngirnisbæturnar er viðruð
í skýrslunni, bæði á upphæð þeirra
sem og framkvæmd greiðslna. „Sam-
starf við hagsmunasamtök bótakrefj-
enda sem hétu fyrst Breiðavíkur-
samtökin en urðu síðar Samtök
vistheimilabarna var aldrei einfalt.
Uppi voru kröfur um greiðslu á
miklu hærri bótum en til reiðu voru,“
segir til að mynda í skýrslunni.
Guðrún kveðst þegar upp er staðið
telja að vel hafi tekist til. „Já, ég tel
þetta sanngjarnt. Þetta var sá rammi
sem við unnum eftir og við reyndum
að vinna það vel. Hvað upphæðina
varðar má benda á að bæði eru þess-
ar bætur hærri en almennar skaða-
bætur og þær eru líka skattfrjálsar.
Þær hafa heldur ekki áhrif á aðrar
bætur.“
Mikill velvilji stjórnvalda
Gagnrýnt hefur verið að enn sé
óbætt ill meðferð á börnum sem
dvöldu á sveitaheimilum á síðustu
öld. „Við fengum auðvitað nöfn á alls
konar stofnunum í þessari vinnu. Ég
held að það sé oft erfitt að skoða slík
mál en framtíðin verður að skera úr
um hvað verður. Það er stjórnvalda
að skera úr um það. Þau hafa þá alla
vega þessa reynslu í farteskinu.“
Guðrún kveðst horfa stolt til baka.
„Þetta er stærsta uppgjör þjóðar-
innar í ofbeldismálum gegn börnum.
Að hafa kjark í að fara í þetta er
magnað. Og það er rétt að geta þess
að við höfum mætt gríðarlegum vel-
vilja hjá hverri einustu ríkisstjórn á
þessu tímabili.“
Stærsta uppgjör þjóðarinnar
í ofbeldismálum gegn börnum
 Lokaskýrsla um framkvæmd á greiðslu sanngirnisbóta  Þrír milljarðar í bætur til 1.200 manns
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Kynning Halldór Þormar Halldórsson, umsjónarmaður sanngirnisbóta, og Guðrún Ögmundsdóttir, tengiliður vistheimila, kynna skýrsluna í gær.
Morgunblaðið/Ómar
Kópavogshæli Börn sem vistuð voru á fullorðinsdeildum Kópavogshælis
þurftu að sæta líkamlegu og andlegu ofbeldi meðan á vistun þar stóð.
Níu heimili, stofnanir og sér-
skólar lutu könnun vistheim-
ilanefndar. Þau voru vistheim-
ilið Breiðavík sem starfaði frá
1952-79, Heyrnleysingjaskólinn
í Reykjavík á árabilinu 1947-’92,
vistheimilið Kumbaravogur við
Stokkseyri sem starfaði frá
1965-’84, skólaheimilið Bjarg á
Seltjarnarnesi sem starfaði á
árunum 1965-’67, vistheimilið
Reykjahlíð í Mosfellssveit sem
starfaði á árunum 1956-’72,
vistheimilið Silungapollur sem
var starfrækt af Reykjavík-
urborg á árunum 1950-’69,
heimavistarskólinn að Jaðri
sem starfaði á árunum 1946-
’73, upptökuheimili ríkisins sem
starfaði á árunum 1945-’78 og
unglingaheimili ríkisins sem
starfaði á árunum 1978-’94.
Níu stofnanir
kannaðar
VISTHEIMILANEFND