Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.12.2018, Síða 34

16 elskendur fagna 10 ára afmæli sínumeð sýningunni Leitin að tilgangilífsins og bjóða áhorfendum um leið
í heildrænt upplifunarferli. Undanfarið hefur
sviðslistahópurinn, sem samanstendur af fólki
úr ólíkum listgreinum; leiklist, myndlist, dans-
list og gjörningalist, rannsakað leitina að til-
gangi lífsins og reynt að svara spurningum á
borð við: Hvað vill maðurinn? Af hverju gerum
við það sem við gerum? „Áhorfendum býðst ein-
stakt tækifæri til að mæta sjálfum sér á frum-
sýningunni kl. 20 í kvöld, laugardag 1. desem-
ber, í gömlu Læknavaktinni við Smáratorg í
Kópavogi ,“ segir Hlynur Páll Pálsson, með-
limur leikhópsins.
Hlynur Páll er sviðshöfundur að mennt,
fræðslustjóri Borgarleikhússins og einn ellefu-
menninganna, sem hyggjast hjálpa fólki að
finna tilgang með lífi sínu. Hin eru Aðalbjörg
Þóra Árnadóttir, Brynja Björnsdóttir, Davíð
Freyr Þórunnarson, Eva Rún Snorradóttir,
Friðgeir Einarsson, Gunnar Karel Másson,
Karl Ágúst Þorbergsson, Ragnar Ísleifur
Bragason, Saga Sigurðardóttir og Ylfa Ösp Ás-
kelsdóttir.
16 elskendur eru þekktir fyrir að ráðast ekki
á garðinn þar sem hann er lægstur. Í Leitinni að
tilgangi lífsins er markmiðið að komast í snert-
ingu við kjarna tilverunnar og taka hann föstum
tökum. Hvorki meira né minna. „Sá er rauði
þráðurinn í sýningunni,“ jánkar Hlynur Páll og
örlar á glotti þegar hann er inntur nánar um al-
vöru viðfangsefnisins. „Lífið er flókið og marg-
breytilegt. Við erum búin að komast að því að
það þýðir ekkert að takast á við fáránleikann
með alvarleikann að vopni. Sýningar 16 elsk-
enda eru alltaf rammpólitískar að því leyti að
þær taka á samfélagslegum málefnum og því
sem raunverulega skiptir máli. Við leitumst við
að teygja orðræðu líðandi stundar og bjóða
áhorfendum í nokkurs konar tilraunastofu þar
sem þeir kryfja samfélag sitt, hugsjónir og gildi
og skoða samsetningu þjóðfélagsins ásamt
okkur leikurunum.“
Daðra við heimspeki
Er sýningin kannski á svolítið heimspekilegum
nótum?
„Við döðrum að minnsta kosti við heimspeki
og setjum upp sýningar þar sem mörk hefð-
bundinna leiksýninga eru máð og látum með
þeim hætti reyna á samband raunveruleika og
sýningar.“
Eins og fyrri sýningar hópsins, Íkeaferðir,
Nígeríusvindlið, Sýning ársins og Minnisvarði,
er Leitin að tilgangi lífsins gagnvirk því áhorf-
endum er boðið í sérhannað upplifunarferli. Til
að fyrirbyggja misskilning tekur Hlynur Páll
fram að þeim sé ekki stillt upp á svið og látnir
leika. „Hins vegar er þeim boðið upp á aðstæður
sem vekja ýmsar spurningar. Síðan er þeirra að
ákveða hvort þeir vilja mæta sjálfum sér og
svara,“ segir hann og leggur áherslu á að áhorf-
endur séu fyrirfram meðvitaðir um þátt sinn í
sýningunni.
„Við hringjum í þá og berum upp nokkrar
spurningar til þess að kynnast þeim svolítið áð-
ur. Þótt sýningin sem slík gefi ekki algilt svar
við spurningunni um tilgang lífsins, geta áhorf-
endur mögulega svarað hver fyrir sig ýmsum
spurningum þar að
lútandi, til dæmis
hversu sáttir þeir
séu við eigin dauð-
leika. Leitin að til-
gangi lífsins er ekki
meðferðarúrræði og
engar töfralausnir í
boði.“
Byggist sýningin
að hluta til á spuna?
„Texti leikaranna
er samkvæmt hand-
riti, en samtölin fylgja ákveðinni forskrift af því
að við getum ekki vitað hvernig hver og einn
áhorfandi svarar. Raunar finnst okkur lang-
skemmtilegast þegar þeir koma okkur á óvart
með tilsvörum sínum og algjör snilld ef þeir slá
okkur út af laginu. Samsetning áhorfenda ræð-
ur algjörlega hvernig sýningin verður. Hver
sýning er ferðalag með ákveðnum strúktúr;
varðaðri leið fyrir hvern og einn. Við vitum hvar
vörðurnar eru, en ekki hvað gerist á milli þeirra.
Þegar lagt er af stað þarf maður að hugsa ferða-
lagið bæði dramatúrgískt og taktískt, svolítið
svipað og að leysa sudoku og krossgátu sam-
tímis.“
Súrrealísk upplifun
Hlynur Páll segir að Leitin að tilgangi lífsins
eigi rætur að rekja til þess að Davíð Freyr Þór-
unnarson í 16 elskendum var einn þeirra Íslend-
inga sem á dögunum voru boðaðir í allsherjar
heilsufarsrannsókn á vegum Þjónustu-
miðstöðvar rannsóknarverkefna, dótturfélags
deCODE.
„Í miðri rannsókninni fór hann að upplifa sig
eins og hann væri í sýningu eftir 16 elskendur.
Honum fannst upplifunin súrrealísk og viðmót
rannsakenda undarlegt sem og taugasálfræði-
og viðbragðsprófin, sem hann átti að leysa.
Okkur í leikhópnum þótti þessi reynsla Davíðs
Freys áhugaverð og líka hversu sumar niður-
stöðurnar voru algjörlega á skjön við veru-
leikann, til dæmis að hann væri í ofþyngd, en
hann er sá okkar sem er í hvað besta formi. Í
framhaldinu fórum við að velta fyrir okkur
hvernig kerfið flokkar fólk og setur í hólf sem
það passar ekki endilega í. Sú hugmynd að
bjóða áhorfendum í heildrænt upplifunarferli
kviknaði út frá þessari upplifun Davíðs Freys.“
Eins og á við um öll verk 16 elskenda er sýn-
ingin Leitin að tilgangi lífsins samkvæmt að-
ferðafræði sem byggist á beinu lýðræði. „Við
höfum aldrei unnið með aðeins einum listræn-
um stjórnanda, sem tekur allar ákvarðanir.
Þess í stað skiptum við með okkur verkum, leik-
stýrum hvert öðru, vinnum sýninguna saman og
reynum alltaf að ná
samkomulagi. Slíkt
getur verið rosalega
flókið í ellefu manna
hópi, en hefur reynst
okkur vel hingað til.“
Enginn hreyfði að
minnsta kosti mót-
bárum þegar þeim
bauðst að setja sýn-
inguna upp í húsa-
kynnum gömlu
Læknavaktarinnar
við Smáratorg. Þvert á móti voru allir himin-
lifandi. „Okkur líður best utan leikhússins og
óskuðum okkur að þessu sinni að sýna í rými,
sem skapaði hugrenningatengsl við heilsufars-
rannsóknir. Og það gekk eftir,“ segir Hlynur
Páll og rifjar, umbeðinn, upp tilurð 16 elskenda
og fyrri sýningar.
Af nígerísku og íslensku svindli
„Ævintýrið hófst þegar þrír nemendur í
Listaháskóla Íslands, Eva Rún Snorradóttir,
Friðgeir Einarsson og Karl Ágúst Þorbergsson,
fengu listamenn á ýmsum sviðum til að setja
upp sýninguna Ikeaferðir árið 2008 í gömlu húsi
úti á Granda. Ikeaferðir buðu áhorfendum að
fara í ferðalög um heiminn án þess að fara af
landinu,“ hefur Hlynur Páll frásögnina. Sjálfur
gerðist hann einn hinna 16 elskenda árið 2010 í
sýningu númer tvö, Nígeríusvindlinu, sem fékk
styrk frá Leiklistarráði og hópurinn að auki
listamannalaun. Það kraumar í honum hlátur-
inn þegar hann rifjar upp fortíðina: „Við lögð-
umst í rannsóknarvinnu á fjárplógsstarfsemi í
Vestur-Afríku, byrjuðum á að svara svindl-
bréfum frá Nígeríu, hringdum meðal annars í
svindlara og spiluðum síðan símtölin á sýning-
unni. Í rauninni snerist sýningin um að sann-
færa áhorfendur um að við gætum gert miklu
betur hér á Íslandi.“
Svindlað?
Já, eins og íslenski fjármálaheimurinn hafði
sýnt að við gátum. Á þessum tíma var gos í
Eyjafjallajökli og við lögðum til dæmis til að Ís-
lendingar sendu út bréf þar sem Evrópubúar á
meginlandinu væru hvattir til að ættleiða bónda
á Suðurlandinu af því þeir urðu svo illa úti í gos-
inu. Listin að svindla, íslenska bankakerfið og
sápuóperur voru meginþemu sýningarinnar.“
Skoðanakönnun til grundvallar
Árið 2012 var komið að Sýningu ársins hjá 16
elskendum, sem fyrir sýninguna voru tilnefnd
til tvennra Grímuverðlauna; Leikskáld ársins
og Sproti ársins. Og stóðu uppi með Sprotann í
höndunum.
Sýning ársins var um margt nýstárleg, eink-
um vegna þess að hún var unnin út frá skoðana-
könnun sem leikhópurinn fékk Félagsvísinda-
stofnun Háskóla Íslands til að gera á því sem
fólk vildi helst og síst sjá á leiksviði. Hlynur Páll
segir könnunina hafa verið nákvæma og úrtakið
býsna stórt. „Fólk var meðal annars spurt
hvaða liti á búningum það vildi sjá, hvernig leik-
myndir og hvaða tilfinningar það vildi helst upp-
lifa á leiksýningum. Niðurstöðurnar gerðu okk-
ur kleift að sérsníða sýningarnar fyrir mark-
hópa. Við flokkuðum áhorfendur eftir því hvort
þeir voru til að mynda stjórnendur, verkamenn
eða háskólanemar þannig að hver hópur fékk
sérhannaða upplifun.“
Hvernig var fyrirkomulagið?
„Þetta var á þeim tíma sem Facebook var að
ná flugi og fólk ekki farið að átta sig á hversu
auðvelt var að leita upplýsinga um það. Við ein-
faldlega njósnuðum og buðum áhorfendum síð-
an að flakka á milli vistarveranna í gömlu Rúg-
brauðsgerðinni þar sem voru sérsniðnar
sýningar fyrir kannski konur sem kusu Sam-
fylkinguna eða Framsóknarflokkinn og þar
fram eftir götunum.“
Vinstri græn vildu samviskubit
Sem dæmi um niðurstöður rannsóknarinnar
nefnir hann að kjósendur Vinstri grænna vildu
helst upplifa samviskubit á leiksýningum, kjós-
endur Framsóknarflokksins nekt og flestir í úr-
takinu þoldu ekki drapplitaða leikbúninga.
Á sýningunni Minnisvarða árið 2015 tókust
16 elskendur svo á við sviðsetningu sjálfsins, en
á heimasíðu leikhópsins, www.16elskendur.is,
sést að verkið hefur skírskotun til samtímans:
„Á undanförnum áratug hefur framsetning á
hversdagslegu lífi einstaklingsins verið gerð að
stórfenglegu sjónarspili og rík áhersla lögð á
möguleika hvers og eins á að skara fram úr á
sínum eigin hversdagslegu forsendum.“
Ekki úr lausu lofti gripið frekar en viðfangs-
efnið í Leitin að tilgangi lífsins, segir Hlynur
Páll og lætur þess getið að á næsta ári komi út
10 ára afmælisrit um verk, aðferðir og nálgun
16 elskenda.
Pólitísk snerting við kjarna lífsins
Sviðslistahópurinn 16 elskendur býður áhorfendum upp á heildrænt og sérsniðið upplifunarferli í gömlu Læknavaktinni við
Smáratorg í kvöld, 1. desember. Einstakt tækifæri til að mæta sjálfum sér, segir Hlynur Páll Pálsson, einn elskendanna.
Valgerður Þ. Jónsdóttir vjon@mbl.is
Frá vinstri: Hlynur Páll Pálsson, Ragnar Ísleif-
ur Bragason, Brynja Björnsdóttir, Eva Rún
Snorradóttir, Friðgeir Einarsson, Aðalbjörg
Þóra Árnadóttir, Gunnar Karel Másson,
Davíð Freyr Þórunnarson, Saga Sigurðar-
dóttir og Karl Ágúst Þorbergsson. Á mynd-
ina vantar Ylfu Ösp Áskelsdóttur.
’ Texti leikaranna er samkvæmthandriti, en samtölin fylgjaákveðinni forskrift af því að viðgetum ekki vitað hvernig hver og
einn áhorfandi svarar. Raunar
finnst okkur langskemmtilegast
þegar þeir koma okkur á óvart með
tilsvörum sínum og algjör snilld ef
þeir slá okkur út af laginu.
34 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.12. 2018
LESBÓK