Ásrún : fylgiblað Fylkis - 30.11.1921, Qupperneq 6

6
leirsmfði unnið, n.l. nálægt þorpinu
Beaverton við Lake Simcoe; en hvergi
þar í sveit, né f þorpinu, bygði neinn,
það eg til vissi, úr óbrendum leir; er
þó veðráttán þar stilt og hitinn um
20° til 25OC i sumrum, til jafnaðar.
í bænum Sayrville, N. J. í Banda-
rikjunum, er einhver stærsta múr-
steins og leirsmíðis verksmiðjá f Banda-
rfkjunum; er steinninn og annað leir-
smíði þaðan þjóðfrægt fyrir gæði sfn.
Landið umhverfis er samfelt lag af
alskonar leir og loptslag afar heitt á
sumrum; en hvergi sá eg þar hús né
aðrar byggingar úr sólbökuðum leir,
þegar eg dvaldi þar, part úr sumri,
árið 1891, að mig minnir.
Fyrir 4 árum sfðan, sumarið 1917,
tók eg nokkuð af leir hér í grendinni,
þar á meðal »ísaldar leir*, úr Brekk-
unni fyrir ofan Akureyri. Hnoðaði eg
sumar tegundirnar og lét f mót, en
jökulleirinn stappaði eg og mótaði og
lét svo þorna um haustið. Einungis
einn af þremur sýnishornum úr jökul-
leir þoldi kuldann um veturinn, sem
flestir muna, enda var írostið stund-
um þann vetur um -f-io° til >-7-1 a°C í
herbergi mfnu, þar sem eg geymdi
þessi sýnishorn. Hin sprungu af frost-
inu og grotnuðu sundur þcgar þyðn-
aði. Sýnishornið, sem þoldi frostið, er
til sýnis hér á Gagnfræða skólanum.
Áf þessu og fleiru ræð eg, að óbrend-
ur leir dugi ekki hér á tslandi i hús-
veggl, vegna hinna miklu votveðra, sem
hér ganga vor og sumar og jafnvel á
öllum tfmum ársins; ennfremur, að þó
hér finnist talsvert af leir, nýtilegum
til múrsteins gerðar og annars leir-
smfðis, þá væri alveg gagnslaust að
reyna að byggja úr honum hús til
sumarfbúðar hvað þá til vetrarvistar,
nema hann væri hreinsaður, eltur og
mótaður f þar til hentum maskínum;
en þær eru hér ekki tii.
Helzta ráðið við húsnæðis eklunni f
kaupstöðum, annað en það, að flytja
úr þeim, er það, að brenna kalk úr
skeljum, þar sem mikið er til af þeim
og nota kalkið til að binda blágrýti,
grágrýti, móberg og annað hraungrýti,
sem fólk hefir lengi notað með torfi,
en stundum einsamalt, í bæar veggi og
aðrar býggingar.
Eg gat þess f sfðasta hefti Fylkis,
að fsland sé afar fátækt af kalksteini.
Ferð mfn til Vestfjarða sannfærði mig
um það. Þær kalkæðar, sem hér á
landi finnast, éru ekki djúpsævar mynd-
anir,— hr. Guðm. Bárðarson hefir manna
bezt skýrt, hvernig þær séu til orðn-
ar, — er þvf Iftið á kalkbrenslu iðnað
við þær að treysta til frambúðar.
Leir fslands kemur þvf aðeins að
notum við múrsteinsgerð og annað
leirsmfði, að hann sé brendur eins og
erlendis í þar til gerðum ofnum.
30. september 1931.
(Endurprent úr »Degi«).