Ásrún : fylgiblað Fylkis - 30.11.1921, Blaðsíða 11

11
eða þá í grendinni á þeim stöðum, sem kalkbrenslan á að
fara fram, verði bygðir.
Margir vita að ísland er eldmyndað, svo að segja ein eld-
hraunadyngja, hlaðin úr stuðlabergi, hraungrýti, gosösku og
vikursandi, jökulþakin hið efra, en grasivaxin með ströndum
fram og í dölum; en færri vita að það er ríkt, já svo ríkt af
ágætum byggingarsteini, að menn þyrftu mjög lítin trjávið að
kaupa frá útlöndum, ef þeir kynnu að nota steintegundir ís-
lands vel. Fáfræði manna í þessu efni er því furðanlegri sem
þörfin er mikil og íslendingar eru ekki yfirleitt óverklægnir
né ónámfúsir menn.
Örfáar bækur, sem nokkurt verulegt gagn er að, í þvi, er
snertir steinsmíði og nákvæma þekkingu á steiníegundum,
eru énn til á íslenzku máli, og lítið er á öðrum málum hér á
landi að finna. Fáeinar ágætar ritgerðir má þó lesa snertandi
steinvinnu og bæabyggingar í ritum Lærdóms-lista Félags-
ins, útgefnum fyrir lok 18. aldar. Pannig er ein ritgerð þar
um bæabyggingar hér á íslandi, einkum smábæa, og önnur
um kletta sprengingar. Mælir höfundur fyrri ritgerðarinnar með
því að nota torf sem allra mest og haganlegast, vegna þess
að það sé ódýrast og hlýast; hinnar með því, að byggja úr
grjóti, hamarsniðnu, þó ekki ætið höggnu, vegna þess' að
steinhús séu svo miklu varanlegri en torfhúsin, en, þar sem
kalk sé örðugt að vinna hér á landi, leggur höfundur það til,
að smiðjumór, hrærður út í vatni og blandaður með upptætt-
um sverði, sé notaður til að fylla upp bilið á milli steinanna,
og slétta veggina að utan.— Ágæt ritgerð um kalkverkun eink-
anlega á Pýzkalandi og Hollandi er í IX. hefti ofan nefndra rita
útgefnu 1789. Segir höf., hinn þjóðkunni Sveinn Pálsson, að
brenna megi kalkstein í kringlóttum gryfjum, 3 — 4 fet á dýpt
6 — 8 fet á vídd; skuli gryfjurnar hlaðnar innan með leirkítt-
uðum steinum, sem nái eitt fet upp yfir jarðflötinn; hlóðir
séu á miðjum botni. Kalksteininum og eldiviðnum sé hlaðið
hringinn í kring um hlóðirnar, upp með veggjunum, sitt lag-
ið af hvoru, þar til kúfar upp af gryfjunni, þó ekki svo að