Fréttablaðið - 15.05.2019, Blaðsíða 26

Skotsilfur Slæm byrjun hjá Uber
Hlutabréf í leigubílaþjónustunni Uber lækkuðu um tæplega átta prósent í verði á fyrsta degi viðskipta með bréfin í kauphöllinni í New York
síðasta föstudag. Hlutafjárútboðið, sem var það stærsta í Bandaríkjunum síðan Alibaba var f leytt á markað árið 2014, olli miklum vonbrigðum en
forstjórinn Dara Khosrowshahi kenndi óróleika vegna viðskiptadeilna Bandaríkjanna og Kína um gengislækkunina. NORDICPHOTOS/GETTY
Eftir fádæma ládeyðu á hluta-bréfamarkaðinum síðustu ár – sem birtist meðal annars í
minnkandi veltu, lækkandi hluta-
bréfaverði og almennu áhugaleysi
fjárfesta – er markaðurinn aftur
kominn á skrið svo eftir er tekið.
Úrvalsvísitala Kauphallarinnar
hefur rokið upp um meira en þrjá-
tíu prósent það sem af er ári og
hefur aldrei verið hærri, veltan
hefur aukist og það sem meira er
um vert er að einkafjárfestar eru
loks farnir að láta til sín taka í
skráðum félögum.
Nokkrar stærstu fréttir síðustu
mánaða eru af stórfjárfestingum
einkafjárfesta í Kauphallarfélögum
og má í því sambandi meðal ann-
ars nefna fjárfestingar Stoða í Arion
banka og Símanum, 365 miðla í
Skeljungi og PAR Capital Manage-
ment í Icelandair Group. Skemmst
er svo að minnast kaupa Útgerðar-
félags Reykjavíkur á ríf lega þriðj-
ungshlut í HB Granda og Samherja
á fjórðungshlut í Eimskip í fyrra en
þær fjárfestingar eru líkast til þær
stærstu af hálfu einkafjárfesta í
skráðum félögum frá því að hluta-
bréfamarkaðurinn var endurreist-
ur í kjölfar hrunsins haustið 2008.
Skjótt skipast veður í lofti. Í
mörg ár hefur verið kallað eftir því
að aðrir fjárfestar en lífeyrissjóðir,
sem hafa verið alltumlykjandi á
hlutabréfamarkaðinum, geri sig þar
meira gildandi. Í f lestum félögum
hefur skort forystu í hluthafahópn-
um – virka eigendur með skýra sýn
á framtíðina. Eigendur sem veita
stjórnendum aðhald og eiga sjálfir
undir því að vel takist til í rekstri
félaga sinna. Þessi skortur á einka-
fjárfestum hefur meðal annars sýnt
sig í samsetningu stjórna skráðra
félaga þar sem aðeins lágt hlutfall
– innan við fjórðungur – stjórnar-
manna á yfir eins prósents hlut í því
félagi sem þeir sitja í stjórn hjá.
Því verður ekki neitað að lífeyr-
issjóðirnir léku lykilhlutverk við
endurreisn hlutabréfamarkaðarins
og gegna þar enn mikilvægu hlut-
verki sem eigendur að um fjöru-
tíu prósentum af öllum skráðum
hlutabréfum í Kauphöllinni. Hins
vegar fer það vart á milli mála að
sjóðirnir eru ekki vel til þess fallnir
að leiða rekstur þeirra félaga sem
þeir fjárfesta í, sérstaklega ekki við
núverandi aðstæður, þegar kólnun í
hagkerfinu kallar á erfiðar en nauð-
synlegar breytingar til endurskipu-
lagningar og hagræðingar hjá fyrir-
tækjum landsins.
Öf lugur hlutabréfamarkaður
byggist á því að jafnvægi sé á milli
einkafjárfesta og stofnanafjárfesta
þannig að hvorugur hópurinn
gnæfi yfir hinn. Lengi hefur skort
á að hinir fyrrnefndu láti að sér
kveða og því gefa fregnir síðustu
vikna og mánaða góð fyrirheit.
Vonandi verður framhald þar á.
Ekki veitir af.
Einkafjárfestar gera sig gildandi
Kristinn Ingi
Jónsson
SKOÐUN
Tekur við
Nathan & Olsen
Ari Fenger, einn
eigenda Nathan
& Olsen, er
hættur sem
framkvæmda-
stjóri heild-
verslunarinnar og
tekur Lísa Björk Óskars-
dóttir, áður framkvæmdastjóri
Provision og rekstrarstjóri hjá ÍSAM,
við starfinu í hans stað. Ari verður
áfram forstjóri móðurfélagsins
1912. Móðurfélagið er ein stærsta
heildverslun landsins en það velti
um sjö milljörðum árið 2017.
Stýrir Alvotech
Mark Levick, sem
hefur starfað í
lyfjageiranum í
tvo áratugi, síðast
sem yfirmaður
þróunar hjá lyfja-
risanum Sandoz,
hefur verið ráðinn
forstjóri líftæknifyrirtækisins
Alvotech. Hann tekur við starfinu í
ágúst af Rasmus Rojkjaer sem hefur
gegnt forstjórastarfinu síðustu tvö
ár. Alvotech, sem er að stærstum
hluta í eigu fjárfestingasjóðs undir
forystu Róberts Wessman, hóf
nýverið klínískar rannsóknir á sínu
fyrsta lyfi.
Davíð hélt boð
fyrir King
Heimsókn Mervyn
Kings, fyrrver-
andi bankastjóra
Englandsbanka,
til Íslands í liðinni
viku vakti athygli
en í erindi sem
hann flutti hrósaði
hann stjórnvöldum fyrir aðgerðir
sínar eftir fall bankanna. King var
heiðursgestur í boði sem Már
Guðmundsson seðlabankastjóri
hélt á miðvikudag í gestahúsnæði
Seðlabankans við Ægisíðu en aðrir
gestir voru meðal annars tengdir
bankanum og peningastefnunefnd-
inni ásamt Ásgeiri Jónssyni, einum
umsækjenda um embætti seðla-
bankastjóra. Það sama gerði einnig
Davíð Oddsson, fyrrverandi seðla-
bankastjóri, sem hélt boð King til
heiðurs á laugardagskvöld en þeir
áttu sem kunnugt er í talsverðum
samskiptum, meðal annars vegna
Icesave-reikninganna alræmdu, í að-
draganda fjármálakreppunnar.
Jóhannes Þ.
Skúlason
frambjóðandi til
stjórnlagaþings
Árlega skal fjármálaáætlun til næstu fimm ára samþykkt á Alþingi. Áætlunin er mikil-
vægt stefnumótandi plagg í fjár-
málum ríkisins og færa má rök fyrir
því að sú stefna sem þar birtist liggi
til grundvallar öðrum stefnumark-
andi ákvörðunum ríkisstjórnar sem
leggur hana fram.
Síðustu mánuði hafa orðið vend-
ingar í efnahagsmálum þjóðarinnar
og þar skipta mestu gjaldþrot flug-
félagsins WOW Air, loðnubrestur,
kjarasamningagerð með aðkomu
ríkisstjórnarinnar ásamt meiri
óvissu og verri horfum í efnahags-
málum og stjórnmálum erlendis.
Forsendur fjármálaáætlunar eins
og þær voru þegar hún kom fram eru
því brostnar.
Í þessu samhengi byggir fjármála-
áætlun á greiningu og stöðu um
þróun efnahagsmála samkvæmt
þjóðhagsspá Hagstofu Íslands frá
því í febrúar 2019 en þar er gert ráð
fyrir 1,7% hagvexti í ár. Þegar tekið
er mið af forsendum um líklega
fjölgun flugferða til landsins í stað
ferða WOW air gerir spá Samtaka
ferðaþjónustunnar ráð fyrir um
14% fækkun ferðamanna á þessu
ári miðað við árið 2018. Það þýðir að
útflutningstekjur frá ferðaþjónustu
munu dragast saman um rúma 100
milljarða króna á árinu. Til að setja
hlutina í samhengi er það á við
fimmfaldan loðnubrest.
Hagstofa Íslands gaf nýverið út
nýja þjóðhagsspá þar sem fram
kemur að áður áætlaður hagvöxtur
á árinu 2019 þurrkast út og þess í stað
er búist við 0,2% samdrætti, aðallega
vegna 2,5% minnkunar á útflutningi.
Þessi viðsnúningur sýnir svart á
hvítu hvað áföll í ferðaþjónustu hafa
mikil áhrif á þjóðarbúskapinn.
Í slíku árferði er nauðsynlegt að
ríkisvaldið sýni röggsamt viðbragð
og taki stefnumótandi ákvarðanir
sem byggja undir útf lutningsat-
vinnugreinar sem aukið geta verð-
mætasköpun hratt ef vel er að staðið.
Í slíku árferði er óskynsamlegt að
draga úr útgjöldum til málefnasviðs
ferðaþjónustu og veikja þannig stoð-
kerfi greinarinnar þegar nauðsyn-
legt er að styrkja það.
Útgjöld til málefnasviðs ferða-
þjónustu eru nú áætluð 0,3% af
heildarútgjöldum í fjármálaáætlun
atvinnugreina en eiga svo að lækka í
0,2% af heildarútgjöldum í lok gildis-
tíma áætlunarinnar (alls lækkun
um 523 milljónir króna). Þessi stað-
reynd lýsir ekki neins konar áherslu
á uppbyggingu ferðaþjónustu eða
viðbragði við breyttri stöðu í stefnu-
mótandi áætlun ríkisfjármálanna.
Hún lýsir ekki framsýnni stefnu-
mótun um grundvallaratvinnugrein
sem snúið getur erfiðri stöðu í unnið
tafl, heldur aðeins áreynslulausu sta-
tus quo.
SAF hafa bent á það á ýmsum
vettvangi undanfarin ár að brýn
nauðsyn sé til þess að framlög
til stoðkerfis ferðaþjónustunnar
hækki umtalsvert. Í fyrsta lagi
hefur vöxtur greinarinnar undan-
farin ár kallað á stóraukin framlög
til gagnaöflunar og rannsókna til að
undirbyggja stefnumótandi ákvarð-
anir um ferðaþjónustu til framtíðar.
Það mun auka verðmætasköpun
í greininni sem byggir undir bætt
lífskjör í landinu. Í öðru lagi er eðli-
legt að ríkisvaldið aðlagi fjárfram-
lög til stoðkerfis greinarinnar að
gjörbreyttu hlutfallslegu mikilvægi
hennar í efnahagslífinu, enda ljóst
að slíkt er skynsamleg endurfjár-
festing í atvinnugrein sem árið 2017
nam 8,6% af VLF, stóð undir 39% af
gjaldeyristekjum landsins árið 2018
og hefur skapað stóran hluta nýrra
starfa um allt land síðustu ár. Í þriðja
lagi kallar staða greinarinnar og
rekstrarumhverfi fyrirtækja í kjölfar
efnahagssviptinga síðustu mánaða á
að aukinn kraftur sé lagður í mark-
vissa markaðssetningu Íslands sem
ferðaþjónustulands á gildistíma
áætlunarinnar í samræmi við stefnu-
mótun sem nú stendur yfir í ráðu-
neyti ferðamála.
Sóknarfæri í ferðaþjónustunni
felast helst í nýsköpun, vöruþróun,
auknum gæðum og bættum inn-
viðum. Stjórnvöld hafa nú tækifæri
til að ýta sérstaklega undir þessa
þætti í stefnumarkandi áætlana-
gerð til framtíðar og auka þannig
endurfjárfestingu ríkisins í stoðkerfi
mikilvægustu útf lutningsgreinar
þjóðarinnar, sem reynslan sýnir
að skilar ávinningi fyrir alla með
aukinni verðmætasköpun, auknum
tekjum ríkis og sveitarfélaga og
bættum lífskjörum í landinu.
Þessa er sérstök þörf eins og
staðan er núna – þar fara hagsmunir
atvinnugreinarinnar og þjóðarhags-
munir saman.
Tækifæri til að rétta kúrsinn
1 5 . M A Í 2 0 1 9 M I Ð V I K U D A G U R10 MARKAÐURINN
1
5
-0
5
-2
0
1
9
0
7
:4
9
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
2
F
F
-5
D
2
0
2
2
F
F
-5
B
E
4
2
2
F
F
-5
A
A
8
2
2
F
F
-5
9
6
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
4
0
s
_
1
4
_
5
_
2
0
1
9
C
M
Y
K