Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.01.2019, Blaðsíða 18

VIÐTAL
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.1. 2019
B
rýnustu verkefnin verða fyrst og
fremst að halda áfram og hlúa að
því góða starfi sem unnið hefur ver-
ið á vettvangi Festu frá því mið-
stöðin var sett á laggirnar árið
2011. Það er magnað hvað Festa hefur fengið
miklu áorkað á þessum skamma tíma með einn
starfsmann og núna einn og hálfan. Stjórnin er
einstaklega vel mönnuð og ég hlakka til að
vinna með því góða fólki. Við munum halda
áfram að einblína á meginmarkmið Festu sem
er að stuðla að samfélagslegri ábyrgð hjá fyrir-
tækjum og stofnunum. Festa mun hér eftir sem
hingað til leiða fólk og sérfræðinga saman, efla
og dýpka samræðuna með fundum og ráð-
stefnum, gegna fræðsluhlutverki og styðja við
fyrirtæki og stofnanir sem vilja stefna í þessa
átt.“
Þetta segir Hrund Gunnsteinsdóttir sem
taka mun við framkvæmdastjórastarfinu hjá
Festu – miðstöð um samfélagslega ábyrgð um
næstu mánaðamót.
– Hvers vegna sóttist þú eftir þessu starfi?
„Frá því ég sagði upp fastri ráðningu hjá
Sameinuðu þjóðunum árið 2004 hef ég unnið
jöfnum höndum hér heima og erlendis. Síðasta
áratug hef ég unnið mikið alþjóðlega, sit til
dæmis í sérfræðingaráði Alþjóðaefnahagsráðs-
ins, en árið 2016 fór mig að langa að starfa
meira markvisst hérna heima og fór að svipast
um eftir nýjum tækifærum. Þegar maður er
með svona alþjóðlegan hatt er ekkert endilega
borðleggjandi að það gangi eftir. Ég beið hins
vegar róleg og þegar ég frétti að framkvæmda-
stjórastaðan hjá Festu væri að losna hafði ég
strax áhuga enda fellur starfið mjög vel að mínu
sérsviði. Þetta hefur verið mín verkfærakista
undanfarin tuttugu ár; ég hef unnið að þessum
málum á vettvangi SÞ, Alþjóðaefnahagsráðsins
og hér heima og þykir þau mjög spennandi.“
Alls staðar hugur í fólki
– Hefur umræðan um samfélagslega ábyrgð
tekið miklum breytingum á undanförnum ár-
um?
„Já, hún hefur gert það. Margt hefur breyst á
síðustu tíu árum og víða úti í heimi er þetta ekki
lengur spurning um það hvort stór fyrirtæki
eigi að taka þátt í þessari þróun eða ekki. Þau
eru einfaldlega með í þessari vegferð. Hérna
heima er það sama að eiga sér stað; þetta er
ekki lengur spurning um hvort, heldur hvernig
og hvenær. Sum fyrirtæki og stofnanir eru
komin vel á leið en önnur eiga lengra í land. Ég
hef verið að kortleggja stöðuna og meta með
hvaða hætti Festa getur komið sem best að
gagni. Það er mikil hreyfing komin á þessi mál.
Bara í morgun var ég á fundi hjá fjárfestingar-
samtökunum IcelandSIF sem vilja efla sjálf-
bærar og samfélagslega ábyrgar fjárfestingar.
Það er rosalega stórt skref enda eru fjárfestar
súrefni til athafna. Fyrr í morgun var ég líka á
fundi hjá Viðskiptaráði, Nasdaq Iceland og
Samtökum atvinnulífsins og þar á bæ er sami
taktur þegar kemur að ábyrgum stjórnar-
háttum. Það er alls staðar mikill hugur í fólki,
mikil vitundarvakning og vilji.“
– Enn er þó verk að vinna, ekki satt?
„Jú, svo sannarlega. Við erum ennþá að læra
af öðrum þjóðum og tileinka okkur hluti sem
hafa virkað vel annars staðar. Við erum eft-
irbátar sumra þjóða og það er alls ekki illa
meint. Þannig liggur landið bara og ég sé það
líka sem stórkostlega spennandi tækifæri. Tök-
um Siemens sem dæmi, fyrirtæki sem við
þekkjum vel. Joe Kaeser forstjóri hefur látið
hafa eftir sér að sé fyrirtæki að gera eitthvað
sem er ekki að skila sér á ábyrgan hátt til sam-
félagsins þá eigi það ekki rétt á sér. Hjá Sie-
mens virðist samfélagsleg ábyrgð orðin DNA
og að því þurfa íslensk fyrirtæki og stofnanir að
stefna líka – ná þessu inn í kroppinn og steikja
ekki plánetuna okkar á pönnu.“
Endurhugsun frá grunni
– Í hverju felast tækifærin?
„Þau felast í því að endurhugsa samfélags-
lega ábyrgð frá grunni. Þetta kemur inn á
hringrásarhagkerfið, vinnustaðinn og stjórn-
arhætti og snýst um að huga að þessum hlutum
strax frá upphafi hugmyndavinnu og fram-
leiðsluferlisins. Þannig á að hugsa. Þannig á að
vinna. Við erum lítið samfélag en þrátt fyrir
smæðina benda rannsóknir til þess að töluvert
vanti upp á samstarf milli stofnana og geira og
við því þarf að bregðast. Sum fyrirtæki og
stofnanir eru komin lengra en önnur í þessu
ferli og Festa hefur ríku hlutverki að gegna
þegar kemur að því að brúa bilið þarna á milli
og auðvelda tengingar milli hins opinbera og
einkageirans. Festa er ensím fyrir atvinnulífið
sem hefur það hlutverk að hjálpa fólki, fyrir-
tækjum og stofnunum að tala og vinna saman
og kortleggja leiðir til að mæla samfélagslega
ábyrgð og árangur þar að lútandi. Það er líka
mikilvægt að hafa í huga að Festa mætir fyrir-
tækjum þar sem þau eru stödd, hvort sem þau
eru komin langt eða skammt á veg. Það þarf
ekki að þyrma yfir neinn. Við tökum þetta skref
fyrir skref. Maður borðar ekki fíl í heilu lagi,
heldur með því að taka einn bita í einu.“
– Maður hefur á tilfinningunni að þessir hlut-
ir séu að breytast hratt. Hefði ekki verið mun
erfiðara að kynna þessa nálgun fyrir tíu árum?
„Miklu erfiðara. Ég var dálkahöfundur á Við-
skiptablaðinu um miðjan síðasta áratug og
skrifaði um alþjóðamál, alþjóðlega hringrás
fólks og viðskipta og hvernig þetta tengist, sam-
félagslega ábyrgð og fleira. Ég man eftir að
hafa gúglað „samfélagslega ábyrgð“ á íslensku
og fékk engar niðurstöður. Þetta var einfald-
lega ekki til á netinu alla vega. Á svipuðum tíma
hringdi ég í fjárfestingarsjóð á Íslandi í
tengslum við greinaskrif og spurði hvort menn
væru farnir að huga að því að fjárfesta í sam-
félagslega ábyrgum fyrirtækjum og það var
nánast hlegið upp í opið geðið á mér: „Æ, kút-
urinn minn. Þú ert svo mikið hugsjónaprik!“
Þannig hugsuðu einhverjir á þeim tíma; voru
ekki að velta þessum málum fyrir sér. Nú er
öldin önnur. Sem betur fer.“
Kreppa og loftslagbreytingar
– Hvað gerðist í millitíðinni? Brast einhver
stífla?
„Ég held að alþjóðlega fjármálakreppan hafi
haft mikil áhrif og síðan eru það loftslagsmálin.
Það er engum blöðum lengur um það að fletta,
loftslagsbreytingar eru farnar að hafa gríðar-
lega áhrif á lífið á jörðinni. Bara síðasta ár var
rosalega dramatískt, þegar kemur að eldum og
öðrum hamförum, og skýrslurnar verða bara
svartari og svartari. Nægir þar að nefna skýrslu
IPCC, sem kom út seint á síðasta ári, og stað-
festir að við erum í djúpum skít, þrátt fyrir að
viðvörunarbjöllur hafi hringt hátt og snjallt í
langan tíma. Þetta er auðvitað þyngra en tárum
taki þar sem við höfum allar forsendur til að
bregðast við þessari þróun; þekkjum eðlisfræð-
ina, stærðfræðina, viðskiptafræðina, umhverfis-
fræðina og hvað það nú allt heitir. Við höfum
alla burði til að bregðast við loftslagsbreyting-
um – þetta er bara spurning um hugarfar. Þar
mæðir ekki síst á hinu opinbera enda sanna
dæmin að það hreyfist mun hægar en atvinnu-
lífið og tæknin. Hið opinbera gegnir líka gríðar-
lega mikilvægu hlutverki í að setja fram leiðar-
ljós og ramma utan um tækniþróun og þróun
samfélaga til að gæta hagsmuna almennings,
samfélags og náttúru. Þessar öru tækni-, lofts-
lags- og hnattrænu breytingar sem eru að eiga
sér stað í heiminum eru ekki bara að reyna allt-
of mikið á jörðina, þær hafa líka áhrif á lýðræðið
og auka ójöfnuð og það er engum til góðs.“
– Þegar þú varst að hefja þessa vegferð,
hugsaðirðu þá með þér: Jæja, þetta verður létt-
ara verk eftir einhver ár?
„Já og nei, ég hef oft misst móðinn, eins og
flestir ef ekki allir sem eru svona þenkjandi.
Mér leið oft eins og geimveru. Þetta hefur
breyst mjög hratt, það sem þótti léttvægt fyrir
fimm árum er það alls ekki í dag. Ég hélt fyrir-
lestur á Íslandi um það árið 2011 að kerfin okk-
ar væru orðin úrelt og of stirð og stæðust ekki
kröfur samtímans. Ekki tóku allir vel í það en í
dag eru flestir sammála um þetta. Það er heldur
ekki langt síðan fólk hváði þegar orð eins og ný-
sköpun bar á góma. Við erum smám saman að
læra þessi orð og skilja fyrir hvað þau standa;
ekki er til dæmis langt síðan við fórum að gera
greinarmun á nýsköpun og frumkvöðlastarfi.
Þetta hverfist heldur ekki eingöngu um tækni,
eins og sumir virðast halda og nýsköpun og ný-
hugsun á við um opinbera geirann eins og
einkageirann.“
Höfum við svo mikinn tíma?
– Gott fordæmi hlýtur að skipta sköpum?
„Já, svo sannarlega. Tökum skipabransann
sem dæmi en hann ber ábyrgð á um 80% vöru-
flutninga út um allan heim. Maersk, sem er eitt
stærsta skipafélag í heimi, hefur lýst því yfir að
það ætli að kolefnisjafna sig fyrir árið 2050. Það
eru rosalega góð tíðindi og gott fordæmi fyrir
önnur fyrirtæki. Á móti getum við að vísu spurt:
Höfum við svo mikinn tíma? Þá er gott að hafa
snillinga eins og Gretu Thunberg, sænsku
fimmtán ára stelpuna sem hefur sagt loftslags-
breytingum stríð á hendur. Hún talaði á lofts-
lagsráðstefnunni í Póllandi í haust og spurði
einfaldlega: „Hvað er að ykkur? Þið eruð að tala
um árið 2050, þá verð ég sextíuogfimm og á leið
á eftirlaun. Þetta er alltof seint!“ Það sjónarmið
er brýnt að hafa í huga enda gefur það verk-
efnum eins og því sem ég er að taka að mér hjá
Festu aukna vigt.“
– Eigum við Íslendingar að horfa í einhverja
sérstaka átt eftir innblæstri, til einhverra
ákveðinna þjóða?
„Það eru nokkrar þjóðir að gera mjög góða
hluti þegar kemur að samfélagslegri ábyrgð,
sem byggist auðvitað á mörgum ólíkum þáttum.
Nærtækt dæmi er Finnland en það ætlar að
verða hringrásarhagkerfi árið 2025, að mig
minnir. Finnar gera sér grein fyrir alvöru máls-
ins og telja sig sem litla þjóð, fimm og hálfa
milljón manna, geta náð góðum árangri á
skömmum tíma og verið öðrum fyrirmynd. Þess
Maður borðar ekki
fíl í heilu lagi
Hrund Gunnsteinsdóttir tekur við starfi framkvæmdastjóra Festu – miðstöðvar um samfélags-
lega ábyrgð um næstu mánaðamót. Hún segir grettistaki hafa verið lyft í málaflokknum á
umliðnum árum en ennþá sé þó verk að vinna, fyrirtæki og stofnanir séu mislangt á veg komin.
Enginn þurfi þó að fórna höndum enda borði maður ekki fíl í heilu lagi.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
„Festa er ensím fyrir atvinnulífið
sem hefur það hlutverk að hjálpa
fólki að tala og vinna saman,“
segir Hrund Gunnsteinsdóttir,
verðandi framkvæmdastjóri Festu.
’Samfélagsleg ábyrgð styrkirímynd þjóðarinnar og þvímikilvægt að fá sem flest fyrir-tæki um borð. Það er allra hagur.