Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.01.2019, Blaðsíða 34

34 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.1. 2019
LESBÓK
Trúlega hefur Sigurð Guðmundsson ýtu-stjóra og bónda á Sviðugörðum í Flóaekki grunað hvað í vændum var þegar
Ólafur Sveinn Gíslason myndlistarmaður
byggði sér vinnustofu á Þúfugörðum og hóf að
dvelja þar löngum stundum. Þeir sveitungarnir
tóku oft tal saman og nú, næstum fjórum árum
síðar, er svo komið að fyrir tilstuðlan Ólafs
Sveins er enginn annar en téður Sigurður í aðal-
hlutverki á fyrstu sýningu ársins, Huglæg rými,
í Listasafni Árnesinga. Eins og gestir geta
sannreynt kl. 15 á laugardaginn þegar sýning
Ólafs Sveins verður opnuð með pomp og pragt.
„Uppspretta verksins er samræður okkar
Sigurðar hér í Flóanum. Sjálfur er ég borgar-
barn, fæddur og uppalinn í Reykjavík, og bjó og
starfaði í Hamborg í meira en aldarfjórðung
eftir að ég lauk námi við Hochschule für bild-
ende Künste árið 1988. Ég hafði þó lítillega ver-
ið í sveit sem barn og unglingur, meðal annars í
Flóanum hjá foreldrum Sigurðar og kannaðist
því við hann þegar hann seinna seldi mér land-
skikann fyrir vinnustofuna,“ segir Ólafur
Sveinn.
Sjálfbær og nægjusamur
Smám saman varð þeim vel til vina. Listamað-
urinn og heimsborgarinn fékk áhuga á alls kon-
ar sveitapælingum og þótti Sigurður einstak-
lega áhugaverður. „Ég heillaðist af hversu
tengdur hann er býli, sem hann hefur búið á alla
sína ævi, og húsunum, jörðinni og skepnunum í
sveitinni sinni. Einnig og ekki síst hversu sjálf-
bær hann er og nægjusamur. Hann er með
smábúskap, nokkrar skjátur, smíðar hjólbörur
og allt mögulegt eftir þörfum, reykir sjálfur
kjötið sitt og gæti ábyggilega alveg lifað án þess
að fara nokkurn tímann af bæ,“ segir Ólafur
Sveinn, sem fluttist aftur heim þegar hann tók
við stöðu prófessors við myndlistardeild
Listaháskóla Íslands árið 2007.
Huglæg rými er geysistór innsetning, sem
hann sviðsetur í þremur meginsölum safnsins
og anddyrinu. Verkið samanstendur af kvik-
mynd, sem varpað er á sex fleti sýningarrým-
isins, vatnslitaverkum, skúlptúrum og milli-
veggjum. Ólafur Sveinn hefur unnið að verkinu
um þriggja og hálfs árs skeið og kynnti það
fyrst í Galleríi Kling & Bang þegar Marshall-
húsið var opnað í hittifyrra. Undanfari sýning-
arinnar var sjónvarpsþáttaröð á RÚV um ís-
lenska samtímalist og var Ólafur Sveinn einn
tólf myndlistarmanna sem gáfu innsýn í list sína
og hugmyndafræði.
Fortíðin upp úr öllum kössum
„Síðan þá hefur verkið tekið miklum breyting-
um og jafnframt orðið umfangsmeira og marg-
slungnara. Til dæmis felur það í sér fjórtán
byggingar, sem ég bý til úr ljósmyndum þannig
að allt rýmið og arkitektúrinn hverfist um við-
fangsefnið. Í þessu tilviki granna minn, Sigurð á
Sviðugörðum, þar sem forfeður hans bjuggu um
aldir og fortíðin kemur upp úr öllum kössum,“
segir Ólafur Sveinn, en hann hefur ásamt Sig-
urði opnað marga kassa og grúskað í eldgömlu
dóti. Í þágu verkefnisins vitaskuld.
Ólafur Sveinn hefur í áranna rás fjallað mikið
um samfélagið í list sinni og er innsetning-
arverkið Huglæg rými augljóslega á þeim nót-
um. Hann dregur upp mynd af sögu einstak-
linga og sögu samfélags og setur sjálfan sig
gjarnan inn í þá mynd.
„Fagurfræði tengsla“ er þetta listform stund-
um kallað þar sem áherslan er á tengsl fólks við
tilteknar aðstæður. Aðstæður innflytjenda í
verkinu Träumen in Hannover, sem hann sýndi
í Sprengel-safninu þar í borg er bara eitt dæmi
af mörgum viðfangsefnum sem hann hefur tek-
ist á við í innsetningarverkum sínum og sýnt
opinberlega. Hann tekur þá fyrir ólíka kima
samfélagsins, kynnir sér þá í þaula og notar
myndlistina sem verkfæri til miðlunar.
Maður margra orða
„Ég hef alltaf haft mikinn áhuga á að fara inn í
samfélög, rannsaka aðstæður og vinna með
staðhætti í tengslum við fólk – og öfugt. „Site-
specific art“ er þetta hugtak eða þema í listum
kallað. Ég hef gert tugi verka af þessu tagi sem
ég hef sýnt í ýmsum borgum í Þýskalandi, á
Norðurlöndum og víða, en einnig á Íslandi,“
segir Ólafur Sveinn og víkur talinu hingað heim.
Í Flóann nánar til tekið. Og hann er maður
margra orða í bókstaflegri merkingu. Að
minnsta kosti í myndlistinni.
„Ég hef í meira en tvo áratugi unnið mjög
mikið með texta í list minni. Því meira sem ég
fór að nota kvikmyndaupptökuvél þeim mun
meira vægi fékk textinn í verkunum, en þau
byggjast að stórum hluta á samtölum mínum
við fólk. Stundum hef ég líka einfaldlega sýnt
textann með sögum fólks útprentaðan í þessum
innsetningum.“
Eftir samtöl við Sigurð og heimildaöflun
hófst Ólafur Sveinn handa við að skrifa hand-
ritið, sem að hluta er texti sem hann fékk fjórar
manneskjur á mismunandi aldri og báðum kynj-
um til að flytja og leika sem Sigurður væru – og
Sigurður lék sjálfan sig.
„Í hópnum eru Þór Tulinius, sem er lærður
leikari, unglingspiltur, ungur maður og kona úr
sveitinni, þau Ágúst Þorsteinsson, Guðjón Helgi
Ólafsson og Kristín Ólafsdóttir. Mér finnst
áhugavert hversu merking texta getur verið
ólík eftir því hver fer með hann. Hún er ekki sú
sama úr munni tólf ára drengs eða ungrar konu
og áttræðs manns. Sigurður er margradda að
því leyti að þau eru öll í mynd og raunverulega
að leika Sigurð á hans eigin heimili. Þau hverfa
til fortíðar og segja frá lífi hans frá því hann var
barn og unglingur, rifja upp ýmsar minningar
hans úr fortíðinni þar sem foreldrar hans, afar
og ömmur koma við sögu,“ segir Ólafur Sveinn
og bætir við að samtíminn sé ekki undanskilinn.
Viðhorf Sigurðar og alls konar skoðanir á hinu
og þessu speglist líka í orðræðunni.
Tilfinningalegt flæði
„Við undirbúning verksins Huglæg rými tók ég
mér lengri tíma en venjulega í að dvelja í verk-
inu og þróa ólík form. Þegar viðfangsefnið krist-
allast í einum einstaklingi, hefur maður meira
pláss til að hugsa um sjálfan sig í leiðinni. Sýn-
ingin er því nokkurs konar tilraun með hvernig
ég get teygt og skoðað ólíka vinkla frá mínu
sjónarhorni. Og um leið að skoða sýnina, sem ég
hef á sjálfan mig.“
Hann svarar neitandi þegar hann er spurður
hvort hann hafi fengið aðra sýn á sjálfan sig.
„Það verða kannski engar róttækar breytingar
þegar maður er að nálgast sextugt eins og ég.
En á meðan maður fer í gegnum svona ferli
öðlast maður nýja sýn og þekkingu. Sýningin
Huglæg rými er tilfinningalegt flæði og ekki
útskýring á einu né neinu. Þótt módelin eigi sér
fyrirmyndir er ég ekki að elta neitt á raun-
sæjum forsendum heldur að fást við þetta hug-
læga.“
Ólafur Sveinn segir að granni sinn, Sigurður
Guðmundsson frá Sviðugörðum, sé enginn ein-
setukarl í venjulegum skilningi, enda umgangist
hann marga og eigi bæði góða ættingja og vini.
„Hann er algjörlega sáttur við tilveru sína og
segir að hver maður verði að viðhalda sérvisku
sinni,“ hefur listamaðurinn eftir aðalstjörnu
sýningarinnar.
Ólafur Sveinn lagðist í alls konar sveitapælingar þegar hann byggði sér vinnustofu á Þúfugörðum.
Ljósmynd/Kristín Þóra Guðbjartsdóttir
Maður verður
að viðhalda
sérviskunni
Listamaðurinn Ólafur Sveinn Gíslason
dregur upp mynd af Sigurði á Sviðugörðum á sýningunni
Huglæg rými í Listasafni Árnesinga.
Valgerður Þ. Jónsdóttir vjon@mbl.is
’Ég hef alltaf haft mikinnáhuga á að fara inn í sam-félög, rannsaka aðstæður ogvinna með staðhætti í tengslum
við fólk – og öfugt. „Site-specific
art“ er þetta hugtak eða þema í
listum kallað. Ég hef gert tugi
verka af þessu tagi.“
Sigurður t.h. og Þór Tulinius leikari í kvikmynd sem varpað er á vegg í einum sýningarsalnum.
Ljósmynd/Ólafur Sveinn Gíslason
Módel sem búið er til úr ljósmyndum, sem Ólafur Sveinn tók af Sviðugörðum.
Ljósmynd/Ólafur Sveinn Gíslason