Morgunblaðið - 30.01.2019, Blaðsíða 13

mjög dýrmæt heimild,“ segir Rósa og
bætir við að konur komi einnig við
sögu í þjóðsögum af viðureignum við
hvítabirni.
„Ég birti til dæmis í bókinni
skemmtilegt söguljóð eftir Böðvar
Guðmundsson frá 1966, en þar segir
frá hvítabirni sem drepur og étur
bónda nokkurn en giftist að því loknu
konu hans og var samlíf þeirra mjög
gott, bjarnarins og konunnar.
Þjóðtrúin og þjóðsögurnar geyma
skemmtilegar hugmyndir um hvíta-
birni, til dæmis að þeir ráðist ekki á
barnshafandi konur og ráðist ekki á
menn sem heita Björn. Ef einhver
drepur bjarndýr sem ekki hefur gert
neinum mein, þá hefnist honum fyrir.
Það eru til raunverulegar sögur sem
styðja þessi dæmi, eða hafa orðið til
þess að fólk fór að trúa þessu. Nonna-
bækurnar áttu líka stóran sess í hug-
um fólks og hugmyndum þess um
hvítabirni, margir sem lásu þær áttu
andvökunætur. Þetta var raunveru-
leg ógn, enda eru hvítabirnir stór-
hættulegar skepnur.“
Ég er erki-Akureyringur
Rósa hefur búið undanfarinn
áratug í Belgíu með eiginmanni og
tveimur sonum. „Ég flutti á sínum
tíma til Parísar, tók ár í frönsku fyrir
útlendinga í Sorbonne, til að ná tök-
um á tungumálinu og fór svo í
doktorsnám þar í mannfræði. Ætlun-
in var að flytja aftur heim til Akur-
eyrar að námi loknu, því ég er erki-
Akureyringur. Þegar ég sé fallegar
myndir frá Akureyri byrjar hjartað
að slá. En ástin fór með mig á nýjar
slóðir, ég kynntist manninum mínum
í skólanum í París þar sem hann lagði
stund á hagfræði. Og þegar honum
bauðst starf hér í Brussel fylgdi ég
honum þangað. En ég gerði mér ekki
grein fyrir hvað fjöllin, sjórinn og
norðurljósin skiptu mig miklu máli
fyrir en ég flutti hingað út og er án
þessara fyrirbæra sem voru hvers-
dagsleg og sjálfsögð.“
Ljósmynd/Ole Olsen
Skoðun Menn við eggjatöku í Hornvík felldu fullvaxinn hvítabjörn 1963.
DAGLEGT LÍF 13
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 2019
GLÆNÝ ÝSA
SALTFISKHNAKKAR
Opið virka daga 10.00 - 18.15 laugardaga 11.00 - 14.00 | Gnoðarvogi 44, 104 Reykjavík | sími: 588 8686
ÞORSKHNAKKAR
GLÆNÝ LÚÐA
Gómsætir og girnilegir réttir í fiskborði beint í ofninn
N FRÁ
NÝLÖGUÐ HUMARSÚPA
HROGN OG LIFUR
Setbergsannáll segir að hafís hafi
legið fyrir öllu Norðurlandi og hafi
töluvert af sel komið með honum og
Norðlendingar tekið fegins hendi
þeirri búbót. Með ísnum komu einnig
bjarndýr á land.
Ekki er neitt skrifað um skaða, sem
þessi bjarndýr hafi unnið, enda lík-
legt að þau hafi aðallega veitt seli ef
nóg var af þeim. Eitt þessara bjarn-
dýra er hins vegar sagt hafa haft að-
setur sitt hjá ekkju nokkurri. Það var
kvendýr. Það lagði ungum sínum und-
ir rúmi einu í bænum. Var það mein-
laust þar öllum mönnum.
Konan var barnmörg. Bannaði hún
þeim að fást neitt við dýrsungana en
hún gjörði dýrinu til góða og þessi
skepna launaði henni aftur góðu í því
að dýrið fór til sjávar og bar heim til
hennar húsa fiskabrot og annað er
rak af sjó og ætt var. Var þessari
konu það mikill styrkur til matfanga
fyrir sig og börn sín því það sem dýr-
ið neytti ekki tók hún og sauð.
Skrafað var að dýrið hefði skipt í
tvo staði því það heim bar. Dvaldi það
hjá þessari konu þar til ungar þess
voru orðnir sjálfbjarga og síðan fór
það sinn veg með þá í burt þaðan en
að þessum aðdrætti var mælt að kon-
an hefði lengi búið.
Falleg saga úr Setbergsannál frá 1403
Vinátta ekkjunnar og birnunnar
Teikning eftir Hauk Halldórsson
Greiði fyrir greiða Ekkjan gaf birnunni að borða og birnan færði henni fisk.