Morgunblaðið - 30.01.2019, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 2019
Eflaust hafa spurn-
ingar vaknað í huga
margra, er þeir lásu
frétt í Morgunblaðinu
fimmtudaginn 24.
þ.m. undir fyrirsögn-
inni: „Kynnast nátt-
úru og menningu“,
ásamt undirfyrir-
sögninni: „Svo-
nefndum leiðangurs-
skipum hefur fjölgað
á undanförnum árum – Sigla
hringinn í kringum landið í skipu-
lögðum ferðum. – Ísland varð ný-
lega aðili að alþjóðlegum sam-
tökum á þessu sviði.“
Það verður segjast eins og er,
að það er af sem áður var, þegar
Íslendingar sáu sjálfir um og önn-
uðust farþegasiglingar í kringum
land sitt. Með strandferðaskip-
unum Esju, Heklu, Herðubreið og
Skjaldbreið var slegin einskonar
„skjaldborg“ um samgöngur á sjó
allt í kringum land og á minni
fjörðum og flóum landsins. Með
þessum skipum var landsmönnum
tryggður, eins og kostur var á
þeim tíma, ferðamáti, sem eyþjóð í
norðurhöfum getur ein tryggt.
Hvorki flug né bíll gat „tryggt“
ferðalög landsmanna á þessum
tíma.
Nú er öldin önnur, og flug og
bíll eru þeir ferðamátar sem lands-
menn notfæra sér óspart og far-
þegasiglingar eru horfnar af
sjónarsviðinu, mörgum til verulegs
ama og óánægju með að geta eng-
an veginn komist sjóleiðina til
hinna ýmsu áfangastaða og íbúa-
svæða sem þeir kjósa að ferðast
til. Eða bara til þess að notfæra
sér þá skemmtun að fara „hring-
ferð“ í kringum landið líkt og út-
lendingar eiga kost á nú.
Erlend leiðangurs-
skip fyrir erlenda
Svonefndum erlendum leiðang-
ursskipum hefur fjölgað (eins og
segir í frétt Morgunblaðsins) og
sigla þau í kringum landið í skipu-
lögðum ferðum. Nýlega varð Ís-
land aðili að „alþjóðlegum sam-
tökum“ á þessu sviði. – Hvað svo
sem það þýðir? Þetta er í sjálfu
sér ekkert til að amast við, og
fjölgar nú enn ferðamönnum hing-
að til lands, hvort sem það er aftur
á móti til hagsbóta fyrir Ísland að
þeim fjölgi með þessum hætti.
Það sem aftur á móti er skað-
legt fyrir Ísland er að landsmenn
skuli ekki geta boðið þessa þjón-
ustu sjálfir að neinu marki. Alls
enga! – Og það sem er enn verra:
Íslendingar eiga þess ekki kost að
sigla sem farþegar
með þessum erlendu
„leiðangursskipum“.
Íslensk lög banna Ís-
lendingum beinlínis
aðgang að þessum
ferðum. Erlendir að-
ilar eru því orðnir ein-
ráðir um skipulagðar
ferðir á sjó í kringum
land.
Einhverjir munu
e.t.v. segja sem svo:
Græðum við ekki á
þessu, þótt erlendir aðilar sjái um
siglingarnar? Má vera, en hlutur
Íslendinga er þó í litlu hlutfalli,
sem segir sig sjálft, þegar lands-
menn koma ekki að málinu, nema
til þess að verja friðlöndin sín fyr-
ir ferðahópunum og skoðunar-
ferðum – m.a. með því að „upplifa
tófuna“ sem sögð er friðuð og allur
aðgangur óheimill við greni
hennar.
Samgönguvandamálin
Ekki er nokkur vafi á, að sam-
gönguvandi sá, sem við glímum nú
við, væri snöggtum minni væri enn
til staðar sá möguleiki að ferðast
sjóleiðina sem farþegi milli staða,
líkt og áður var. Það þótti „henta“
að leggja niður innlendar farþega-
siglingar og færa alla flutninga á
hina viðkvæmu nýlögðu vegi lands-
ins. Og var það gert að frumkvæði
og beiðni skipafélaganna tveggja
sem enn aka um vegina á þunga-
flutningabílum sínum og „fletja út“
nýmalbikaðar flutningaleiðirnar
vítt og breitt um land.
Þótt hægt sé að gagnrýna það
andsvar sem hér birtist og „fegri“
og mikli þá staðreynd að innlendar
farþegasiglingar séu öxulþungi í
samgöngum eyþjóðar, getur fáum
þótt það fásinna að ætla það mót-
vægi við yfirstandandi vandamál
sem samgöngumálin eru að koma
á samgöngukerfi á sjó að nýju. Að
einhverju leyti að minnsta kosti.
Að öðru leyti var Morgunblaðs-
greinin fimmtudaginn 24. janúar
þörf ábending um þann vanda sem
hér er að skapast með örri þróun
þátttöku erlendra aðila í ferða-
þjónustu og stýringu á henni í
mikilvægum málum.
Farþegasiglingar
í kringum Ísland?
Eftir Geir R.
Andersen
Geir R. Andersen
» Og það sem er enn
verra: Íslendingar
eiga þess ekki kost að
sigla sem farþegar með
þessum erlendu „leið-
angursskipum“.
Höf. er fv. blaðamaður.
Í fyrstu þverbeygj-
unni var smávirkj-
analeiðin yfirgefin og
tekin upp stóriðju-
stefna. Þetta leiddi af
sér lægra orkuverð til
almennings, landbún-
aðar og fiskiðnaðar og
var til góðs. Önnur
þverbeygjan var orku-
pakki ESB númer tvö,
þá var fyrirtækjum
skipt upp til að auka samkeppni, en
það bar engan marktækan árangur.
En svo mörg ný fyrirtæki voru stofn-
uð og svo margar nýjar stjórnir sett-
ar á stofn að til vandræða horfir í
samskiptum orkuiðnaðar og hins
opinbera.
Þriðja þverbeygja er pólitískur
misskilningur
Nú er þriðja þverbeygjan í uppsigl-
ingu: Þriðji orkupakki ESB. Hvað
hann innifelur er langt mál, en um
það má lesa á netinu[1]. Það er samt
greinilegt að almenningur, einkum sá
hluti hans sem fæst við stjórnmál,
botnar ekkert í þessum pakka. Þetta
kemur greinilega fram í endur-
teknum fullyrðingum alþingismanna
og ráðherra: Þó við samþykkjum
orkupakkann þarf ekki að leggja
neinn sæstreng til útlanda. Hvað er
rangt við þetta ? Málinu er þveröfugt
farið: Ef við leggjum engan sæstreng
til útlanda þarf engan orkupakka,
hann verður bara til trafala. Orku-
pakkanum er ætlað að undirbúa
komu okkar inn á evrópska raforku-
markaðinn sem er miðstýrt frá Lju-
bljana í Slóveníu. Ef við tengjumst
ekki þeim Evrópumarkaði, þ.e.a.s.
leggjum ekki sæstreng, er best að
vera utan áhrifasvæðis þeirrar mið-
stjórnar. Það er best fyrir okkur og
best fyrir Lubljana. Norðmenn gætu
reiðst okkur og rekið landið úr EES
segja einhverjir á Alþingi. Þetta er
hræðsluáróður sem ekkert er á bak-
við.
Af hverju stafar þá þessi þver-
móðska stjórnmálamanna að vilja
endilega samþykkja orkupakka sem
er vafasamur í nútíð og framtíð?
Skýringin er hin flókna
skriffinnska ESB. Regl-
urnar eru búnar til
mörgum árum áður en
þær taka gildi, orðalag
og ákvarðanataka um
innihald er dæmigert
völundarhús skrif-
finnsku sem enginn á að
finna út úr nema inn-
vígðir. Þarna þarf að
biðja um undanþágu á
sérstökum stað í fram-
leiðsluferlinu og Íslend-
ingar hafa misst af því.
Ekki bara núna heldur oft áður.
Ríkisstjórnin vill greinilega ekki
þurfa að játa þetta fyrir sína hönd og
sinna embættismanna.
Öll orka verður seld til Evrópu
Ef orkupakkinn verður sam-
þykktur, mun skapast mikill og við-
varandi þrýstingur á að leggja sæ-
streng. Hann mun vara þangað til
sæstrengurinn kemur, því orkuverð á
hinum endanum er mun hærra en
hér. Landsvirkjun vill gjarnan „auka
verðmæti orkulindarinnar“, mjög erf-
itt hlutverk nema með því að hækka
rafmagnið. Gegnum sæstreng getur
hún selt allt sem hún vill fyrir gott
verð, ef hún á mikið vatn í lónum þeg-
ar vorleysing byrjar á hálendinu, þá
er það vatn tapað fé, því skyldi hún
tapa þannig? Á henni hvílir engin
skylda til að eiga vatn í lónum sem
grípa má til þegar seint vorar, lög
sem skikkuðu Landsvirkjun sem
framleiðanda til þrautavara voru af-
numin 2003. Og hvernig á þá að borga
allan þann arð sem ríkisstjórnin
reiknar með í nýstofnaðan þjóðarsjóð
ef ekki má nota strenginn?
Orkuöryggið minnkar
Ef svona ástand leiðir til þess að
virkjanir standa vatnslausar í ein-
hvern tíma verður orkuskortur. Síð-
asta dæmi um slíkt er þegar Rarik
tæmdi Smyrlabjargalón 1976, Horna-
fjörður varð rafmagnslaus og fullt af
fólki flúði heimili sín. En hvert eiga
Reykvíkingar að flýja ef svipuð staða
kemur upp hér? Varla til Horna-
fjarðar? Rafmagnsleysi sem varir
eitthvað lengur en nokkra daga er at-
burður sem ógnar þjóðaröryggi.
Hættan á að svona fari er sem betur
fer ekki mikil og má nánast engin
vera ef orkuöryggi á að vera við-
unandi. En orkuöryggi dagsins í dag
er ekki viðvarandi, það dalar mjög
hratt, nema haldið verði áfram að
byggja virkjanir og línur. Og hver
treystir sér til að koma því í kring?
Það er nánast bannað með lögum um
náttúruvernd. Betri undirbúningur
er lágmarkskrafa.
Landsvirkjun hefur sinnt sínu hlut-
verki með prýði og landið haft nóg
rafmagn. Auðvitað þarf að koma mál-
um þannig fyrir að Landsvirkjun geti
selt orku, bæði til iðnaðar og útlanda
án þess að auka hættuna á orku-
skorti. Það er lágmarkskrafa að úr
þessu verði bætt með viðeigandi laga-
setningu áður en tenging inn á upp-
boðsmarkað ESB kemur til greina.
Auk þess er sala á rafmagni inn á
uppboðsmarkað ESB samkvæmt
reglum ACER í Ljubljana varhuga-
verð. Þá er verið að yfirgefa þá stefnu
að íslenska orku skuli nota til at-
vinnuuppbyggingar innanlands fyrir
fullt og allt. Fórnarlömbin verða al-
menningur og iðnaðurinn í heild
sinni, ekki bara áliðnaðurinn og land-
búnaður í gróðurhúsum. Þessar at-
vinnugreinar lifa ekki án orku á við-
ráðanlegu verði eftir að Ísland verður
framleiðandi hráorku fyrir uppboðs-
markað ESB, hann er ófær um að
bjóða innlendum iðnaði orku á við-
unandi verði. Skipaðar hafa verið
nefndir og skrifaðar skýrslur af
minna tilefni en þessu. Það verður að
fresta þessu orkupakkamáli svo ríkis-
stjórnin nái áttum og geti undirbúið
málið með fullnægjandi hætti.
[1] http://hhi.hi.is/sites/hhi.hi.is/files/sjz/
rafmagn_til_heimila_og_utflutnings-
_a_markadi.pdf
Þriðja þverbeygjan
í orkumálum
Eftir Jónas
Elíasson
» Það verður að fresta
þessu orkupakka-
máli svo ríkisstjórnin
nái áttum og geti undir-
búið málið með full-
nægjandi hætti.
Jónas Elíasson
Höfundur er prófessor.
jonaseliassonhi@gmail.com
Ylströndin Nauthólsvík
Sími: 411 5000 • www.itr.is
Mánudagar – Föstudagar
11-14 og 17-20
Laugardagar
11-16
Lengri
afgreiðslutími
á ylströnd
Verið velkomin í Nauthólsvík
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.
Allt um sjávarútveg