Morgunblaðið - 09.03.2019, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. MARS 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fyrir helgikom framniðurstaða
samgöngu- og
sveitarstjórnar-
ráðuneytisins
vegna kvörtunar
borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokks-
ins um að ranglega
hafi verið boðað til fundar í
samgöngu- og skipulagsráði
borgarinnar hinn 15. ágúst síð-
astliðinn og fundurinn því
ólögmætur. Ráðuneytið kemst
að sömu niðurstöðu og borgar-
fulltrúar Sjálfstæðisflokksins,
að fundarboðið hafi verið gall-
að og ekki í samræmi við regl-
ur borgarinnar. Ráðuneytið
mælist til þess í bréfi sínu til
borgarstjóra vegna þessa máls
að framvegis verði tryggt að
boðun funda stjórnsýslu-
nefnda uppfylli ávallt kröfur
laga og reglna. Þessu til við-
bótar segir ráðuneytið rétt að
lengja þann lágmarksfyrirvara
sem sé á útsendingu fund-
arboðs og fundargagna til að
borgarfulltrúar geti uppfyllt
þá skyldu að kynna sér það
sem tekið verði fyrir á fund-
inum.
Allt hljómar þetta sjálfsagt
fremur þurrt og leiðinlegt og
sennilega finnst flestum að
tæknileg mál sem þetta þurfi
ekki að rata í fjölmiðla. Þetta
sé nokkuð sem fullorðið fólk
eigi að geta leyst sín á milli án
þess að kvarta opinberlega eða
í æðra stjórnvald. Og vissulega
væri æskilegt ef það væri
hægt og stjórnsýsla borg-
arinnar væri með þeim hætti
að til slíkra kvartana þyrfti
ekki að koma. Þá væri ekki síð-
ur æskilegt ef borgarfulltrúar
meirihlutans og embætt-
ismenn hans, en sumir emb-
ættismenn borgarinnar hafa
sem kunnugt er ákveðið að
vera sérstakir embættismenn
meirihlutans, sýndu vilja til að
starfa á eðlilegan hátt og
tækju betur í ábendingar þeg-
ar þeim hefur orðið á.
En hver er ástæða þess að
málið rataði alla leið til ráðu-
neytis sveitarstjórnarmála í
stað þess að það væri leyst á
vettvangi borgarinnar án þess
að nokkur utan borgarkerf-
isins þyrfti að verða þess var?
Atburðarásin er í stórum
dráttum sú, eins og rakið hef-
ur verið í fréttum mbl.is og
Morgunblaðsins, að borg-
arfulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins kvörtuðu á fundi sam-
göngu- og skipulagsráðs hinn
15. ágúst í fyrra undan því að
ranglega væri boðað til fund-
arins og því væri ekki hægt að
halda honum áfram. Fulltrúar
meirihlutans höfnuðu þessu,
sem varð til þess að þeir sem
kvartað höfðu viku af fundi og
upplýstu um málið.
Viðbrögð meiri-
hlutans voru at-
hyglisverð en því
miður ekki eins-
dæmi þegar hon-
um verða á mistök
– sem er því miður
orðið nær því að
vera regla en und-
antekning. Borgarfulltrúi
Samfylkingarinnar, Kristín
Soffía Jónsdóttir, brást við
með því að segja kvörtun borg-
arfulltrúa Sjálfstæðisflokksins
„hugsanlega vanhugsaðasta og
vandræðalegasta upphlaup
sem ég hef orðið vitni að á
mínum átta ára ferli í pólitík“.
Hún bætti svo um betur og
fullyrti að fundurinn væri
„fullkomlega löglegur“ og
sagði í leiðinni að þeir sem
kvörtuðu hefðu brotið trúnað
og skrópað í vinnunni til að fá
mynd af sér í fjölmiðlum.
Þessu mátulega málefnalega
innleggi borgarfulltrúa Sam-
fylkingarinnar var fylgt eftir
með orðum formanns skipu-
lags- og samgönguráðs, Sig-
urborgar Óskar Haraldsdóttur
pírata, sem sagði málflutning
þeirra sem kvörtuðu vera
„leikrit fyrir fjölmiðla“. Hún
bætti því við að lögmæti fund-
arins færi ekkert á milli mála,
bæði lögfræðingar sviðsins og
miðlægrar stjórnsýslu hefðu
staðfest það.
Stóryrtar árásir kjörinna
fulltrúa meirihlutans í borg-
inni á fulltúa minnihlutans
vegna ólöglegrar fundarboð-
unar og þar með ólöglegs
fundar hafa reynst tilhæfu-
lausar og hrein ósannindi.
Minnihlutinn átti engan annan
kost en að gera alvarlegar at-
hugasemdir við ólöglegan fund
og hefði brugðist skyldu sinni
með því að láta eins og ekkert
væri. Meirihlutinn átti ekki að
halda áfram eins og ekkert
hefði ískorist þegar á þetta var
bent, heldur boða til nýs fund-
ar og halda sig þannig innan
ramma laganna. Þá hefði þetta
mál ekki orðið eitt þeirra sem
dregið hafa úr trausti Reyk-
víkinga á stjórnsýslu borg-
arinnar.
Það er svo sérstakt rann-
sóknarefni, sem vitaskuld
hlýtur að verða tekið fyrir á
vettvangi borgarinnar, hvort
það geti verið að borgar-
fulltrúar meirihlutans hafi
fengið þá lögfræðiráðgjöf frá
embættismönnum umrædds
sviðs og miðlægrar stjórnsýslu
að ekkert væri við fundinn að
athuga. Sé svo er vandinn í
embættismannakerfi borg-
arinnar enn meiri en þó mætti
ætla. Hafi þessi fullyrðing for-
manns ráðsins ekki verið sann-
leikanum samkvæmt er það
ekki síður alvarlegt.
Veittu embættis-
menn borgarinnar
meirihlutanum
ranga lögfræðiráð-
gjöf eða sagði for-
maðurinn ósatt?}
Stóryrði meirihlutans
reyndust ósannindi
N
ýverið fjallaði ég á þessum
vettvangi um innleiðingu nýrr-
ar krabbameinsáætlunar sem
ætlað er að stuðla að bættum
árangri í baráttu gegn
krabbameini á næstu árum. Meðal þess sem
krabbameinsáætlun felur í sér er áhersla á
breytt fyrirkomulag skimana fyrir krabba-
meini með það að markmiði að ná betri ár-
angri. Liggja nú fyrir tillögur skimunarráðs
og Embættis landlæknis um breytt fyr-
irkomulag skimana sem fela meðal annars í
sér stóraukna aðkomu Heilsugæslunnar að
skimunum en jafnframt að komið verði á fót
stjórnstöð skimana sem haldi m.a. utan um
krabbameinsskrá. Með tillögunum er verið
að færa skipulag skimana nær því skipulagi
sem mælt er með í leiðbeiningum Evrópu-
sambandsins. Ég hef samþykkt að fela verkefnisstjórn
að útfæra og innleiða tillögurnar í samráði við hlut-
aðeigandi aðila.
Skimunarráð tekur fram í áliti sínu að það mæli með
fyrirkomulagi þar sem ákvarðanir eru teknar í gagn-
sæju ferli, niðurstöður séu opnar og birtar reglulega og
að ábyrgð á skimun sé samfélagsleg og njóti víðtæks
stuðnings. Tillögurnar sem nú liggja fyrir miða að því
að skimanir verði hluti af almennri og opinberri heil-
brigðisþjónustu og er horft til þess að heilsugæslan fái
þar aukið hlutverk. Nálægð Heilsugæslunnar við not-
endur heilbrigðisþjónustunnar og þekking
hennar á almennum forvörnum er til þess
fallin að greiða aðgengi almennings að skim-
unum og bæta árangur í baráttunni gegn
krabbameini. Að mati Embættis landlæknis
og skimunarráðs styrkir aukin aðkoma
Heilsugæslunnar skipulag, utanumhald og
eftirlit skimana hér á landi. Samhliða er lagt
til að sett verði löggjöf um skimanir til að
setja verkefninu skýrari farveg, skapa því
stöðugleika og tryggja öryggi þátttakenda,
gæðaeftirlit og fjármögnun. Tillaga um
aukna aðkomu Heilsugæslunnar í þessu
mikilvæga verkefni er í samræmi við
áherslur nýrrar Heilbrigðisstefnu sem nú er
til meðferðar hjá Velferðarnefnd þingsins og
í samræmi við áherslur mínar um stóraukið
hlutverk Heilsugæslunnar í heilbrigðiskerf-
inu.
Þrátt fyrir að Ísland sé í fremstu röð þegar kemur
að greiningu og meðferð á krabbameini höfum við ekki
náð að sigrast á því frekar en aðrar þjóðir. Engu að
síður hefur mikið áunnist á undanförnum áratugum
varðandi forvarnir, greiningu og meðferð og batahorfur
þeirra sem greinast hafa batnað verulega. Með mark-
vissum skimunum er hægt að ná enn betri árangri í
baráttunni gegn krabbameini.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Bætt skipulag krabbameinsskimana
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Verð á fíkniefnum hefur hald-ist tiltölulega lágt undan-farið ár samkvæmt könnunSÁÁ á verðlagi á ólögleg-
um fíkniefnum. Í könnuninni, sem
þeim sjúklingum á Vogi sem hafa
heilsu til er boðið að taka þátt í, kem-
ur m.a. fram að 66% þeirra sem svör-
uðu henni höfðu keypt ólögleg vímu-
efni eða lyf, en spurt var hvort slík
efni hefðu verið keypt og hversu mik-
ið hefði verið greitt fyrir þau. Meðal-
talsverð er síðan reiknað. Alls svör-
uðu samtals 124 sjúklingar könnun-
inni sem gerð var á tímabilinu
desember 2018 til febrúar í ár. Sem
dæmi má nefna að verð á grammi af
kókaíni var um 17.000 kr á árunum
2015 til 2016. Verð á gramminu hef-
ur, með einni undantekningu, haldist
undir 15.000 kr. síðan í maí á síðasta
ári. Í þeim mánuði var meðaltals-
verðið á grammi af kókaíni 12.923 kr.
Verðlækkun síðustu ár
Samkvæmt könnuninni var verð
á grammi af kókaíni 14.600 kr., 1.gr
af MDMA var 9.800 kr., e-tafla kost-
aði 2.100 kr., gramm af amfetamíni
var á 3.700 kr. og gramm af mari-
júana kostaði 2.600 kr. Ef litið er á
tveggja til þriggja ára tímabils sést
að verð á fíkniefnum hefur lækkað
með sveiflum.
Í febrúar árið 2015 kostaði
gramm af kókaíni 17.000 kr., e-tafla
3.250 kr., gramm af amfetamíni 5.125
kr. og gramm af marijúana 3.200 kr.
Valgerður Rúnarsdóttir, yfirlæknir á
sjúkrahúsinu Vogi, segist aldrei hafa
upplifað frá sjúklingum á Vogi að
skortur sé á aðgengi að fíkniefnum .
„Það er talað um að þau séu mjög að-
gengileg. Verðið hefur ekkert hækk-
að á þessum árum, það hefði kannski
átt að hækka í krónutölum ef tekið er
mið af hagfræðinni. Þetta er allavega
ekki að fylgja verðlagsbreytingum, ef
svo má segja,“ segir Valgerður.
Rúm 53% notað örvandi efni
Samkvæmt könnuninni höfðu
rúm 53% keypt örvandi efni. Þar af
höfðu flestir keypt kókaín (40%) og/
eða amfetamín (38%). Tæp 39%
keyptu kannabisefni, langflestir
marijúana (38%). Alls sögðust 48 ein-
staklingar, eða 39% aðspurðra, hafa
keypt lyfseðilsskyld lyf á svörtum
markaði. Sex einstaklingar keyptu
ofskynjunarlyfið LSD. Um 44%
þeirra sem höfðu keypt kannabisefni
höfðu einnig notað kannabisefni í raf-
rettur (17%). Á þessu þriggja mán-
aða tímabili höfðu 26% aðspurðra
sprautað vímuefnum í æð. Flestir
þeirra höfðu fengið nálar og sprautur
í apótekum, önnur svör við þeirri
spurningu voru Frú Ragnheiður,
Konukot, frá vinum og annars staðar
frá.
Um 600 manns á biðlista SÁÁ
Valgerður segir álagið á SÁÁ
vera gríðarlega mikið um þessar
mundir. „Það er meira en við getum
annað, því miður. Það eru núna 600 á
biðlista, eins og hefur verið síðasta
rúma ár. Við erum ekki að taka mikið
af fólki inn,“ segir Valgerður. Hún
segir slæmt að fólk, sem er tilbúið að
leita sér aðstoðar, þurfi að bíða svona
lengi. „Það er mjög oft ástæða til að
grípa inn í fljótt. Við erum ekki að
tala um samstundis, en það væri best
að reyna grípa inn í innan tveggja
vikna.“
Þeir sem eru á biðlista geta sótt
göngudeild SÁÁ. „Það væri hægt að
gera margt á göngudeildinni en við
erum að enn að bíða eftir því að fá
samning við ríkið um hana. Ríkið
borgar ekkert í göngudeildina hjá
okkur. Við rekum stóra göngudeild
sem er ekki fjármögnuð nema bara af
þeim sem borga gíróseðlana sína og
styrkja SÁÁ,“ segir Valgerður og
bætir við það væri góð lausn á vand-
anum að styrkja göngudeildina. „Það
myndi líka hafa áhrif á hversu margir
eru að bíða eftir innlögn. Það er hægt
að gera meira fyrir sumt fólk á
göngudeildinni.“ Aðspurð segir hún
algengt að fólk sem er á biðlista fari
síðan ekki í meðferð þegar pláss losn-
ar. „Það er mjög oft þannig þegar
fólk er búið að bíða í kannski margar
vikur eða mánuði.“
Verð á fíkniefnum
helst tiltölulega lágt
Verðlag á ólöglegum vímuefnum 2017-2019
Kr./g samkvæmt verðkönnun SÁÁ janúar 2017 til febrúar 2019
Amfetamín
Kókaín
Marijúana
MDMA (ecstasy)
20.000
15.000
10.000
5.000
0
2017 2018 2019
Heimild: SÁÁ
Morgunblaðið óskaði eftir tölum frá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu
um fíkniefnaakstur frá upphafi árs 2018. Alls hafa 2.108 verið teknir und-
ir áhrifum fíkniefna við akstur síðan þá og þar til fyrir nýliðna helgi. Flest
mál komu upp yfir sumartímann. Í júlí 2018 var 181 tekinn undir áhrifum
fíkniefna við akstur og 184 í ágúst. Það sem af er marsmánuði hefur 51
verið tekinn fyrir fíkniefnaakstur, síðastliðin helgi er ekki inni í þessum
tölum. Ekki fengust upplýsingar um um hvaða fíkniefni væri að ræða.
Karl Steinar Valsson, yfirlögregluþjónn hjá lögreglunni á höfuðborgar-
svæðinu, sagði í Morgunblaðinu í síðustu viku að fjölgun þeirra sem
staðnir væru að fíkniefnaakstri væri ein vísbending um aðgengi að fíkni-
efnum og endurspeglaði einnig viðhorf til fíkniefna.
Yfir 2.000 frá janúar 2018
FÍKNIEFNAAKSTUR Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU