Morgunblaðið - 09.03.2019, Qupperneq 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. MARS 2019
Þrír fuglar Kappsamur kylfingur æfir golfsveifluna í góðum félagsskap fyrir framan þrjár gæsir á íðilgrænum Mýrarvelli Golfklúbbs Kópavogs og Garðabæjar á fallegum sunnudegi á miðri góu.
Hari
Sveitarfélögin eru hryggjar-
stykkið í þeirri nærsamfélags-
þjónustu sem íbúum þessa lands
stendur til boða. Undanfarna
daga hafa spjótin beinst að út-
svari sveitarfélaga og hefur mikil
umræða spunnist um mögulega
lækkun þess. Vitaskuld væri slík
lækkun möguleg og þá með því
að fækka verkefnum sveitarfé-
laga í náinni samvinnu við ríkið.
Hversu skynsamlegt það væri
hins vegar, að færa þannig þjón-
ustu frá sveitarfélögum til ríkisins, ætla ég að
leyfa mér að draga stórlega í efa.
Tekjuöflun ríkissjóðs lítil takmörk sett
Þegar rætt er um útsvar og tekjuskatt er
vert að muna að flest sveitarfélög hafa undir
engum kringumstæðum sömu möguleika til
tekjuöflunar og ríkið. Tekjustofnar sveitarfé-
laga eru einhæfir og fáir á meðan að tekjuöflun
ríkissjóðs virðast hins vegar lítil takmörk sett:
tekjuskattur, fjármagnstekju-
skattur, virðisaukaskattur, auð-
lindagjald, tollar, vörugjöld, elds-
neytisgjöld, bifreiðagjöld og svo
mætti lengi telja. Þegar svo, loks-
ins, stendur til að ráðast í löngu
tímabærar framkvæmdir á sam-
göngumannvirkjum, þá er rætt
um veggjöld.
Sveitarfélög landsins hafa lengi
barist fyrir fjölbreyttari tekju-
stofnum. Undirliggjandi eru þær
síauknu kröfur sem gerðar eru til
þjónustu sveitarfélaga, umfram
þau verkefni sem skilgreind eru í
lögum og þeim er skylt að rækja. Mörg af þess-
um verkefnum þykja í dag ómissandi og sjálf-
sögð, s.s. rekstur leikskóla og tónlistarskóla.
Ör þróun nærsamfélagsþjónustunnar
Af lögbundnum verkefnum sveitarfélaga má
nefna fjárhagsaðstoð, barnavernd, þjónustu
við fatlað fólk og rekstur grunnskóla og sér-
fræðiþjónustu innan þeirra. Þá bera sveit-
arfélög einnig ábyrgð á bruna- og almanna-
vörnum, umhverfi, gatnagerð, heilbrigðis-
eftirliti, fráveitu og sorphirðu svo að fátt eitt sé
talið.
Auk þessara lögmæltu verkefna, koma sveit-
arfélögin einnig að margs konar brýnum verk-
efnum sem þeim er ekki skylt að sinna. Má þar
nefna húsnæðismál sem fjölmörg sveitarfélög
koma nú að með t.a.m. stofnframlögum til
byggingar ódýrra íbúða. Sveitarfélög hafa lagt
fram milljónatugi í meðgjöf með rekstri al-
menningssamganga. Sveitarfélög verja mikl-
um fjármunum í menningarstarfsemi og sjá að
mestu leyti um tónlistarfræðslu í landinu. Rit-
föng eru víðast hvar útveguð grunnskólabörn-
um gjaldfrjálst. Niðurgreidd mötuneyti eru
rekin bæði í leik- og grunnskólum. Frístunda-
skólar sjá börnum fyrir uppbyggilegu starfi frá
því að skólastarfi lýkur og þar til foreldrar
ljúka vinnu. Fjölbreytt sumarnámskeið eru
víða fyrir yngri börn og vinnuskólar fyrir þau
eldri og frístundastyrkir eru greiddir til barna.
Þá koma sveitarfélög víða til móts við alltof
stutt fæðingarorlof og bera þannig kostnað af
aðgerðum við að koma börnum inn á leikskóla
frá 12 mánaða aldri.
Þjónusta sem sveitarfélög sinna best
Reynslan sýnir svo ekki verður um villst að
nærsamfélagsþjónusta hefur þróast hratt,
enda er hún í mörgum tilvikum mun nærtæk-
ari og hagkvæmari kostur en þjónusta á vegum
ríkisins. Sveitarfélögin hafa barist árum saman
fyrir breiðari og fjölbreyttari tekjustofnum,
svo brjóta megi rekstur þeirra úr viðjum við-
varandi vanfjármögnunar. Öll umræða um
lækkun útsvars skýtur því skökku við, svo ekki
sé dýpra í árinni tekið.
Eftir Aldísi Hafsteinsdóttur » Sveitarfélög landsins
hafa lengi barist fyrir
fjölbreyttari tekjustofnum.
Undirliggjandi eru þær
síauknu kröfur sem gerðar
eru til þjónustu þeirra
Aldís Hafsteinsdóttir
Fjölbreyttari tekjustofna til vaxandi verkefna
Höfundur er formaður Sambands
íslenskra sveitarfélaga.
Í ljósi þess að búið er
ofnýta flestar auðlindir
jarðar mun mikilvægi
þess að breyta hugs-
unarhætti og viðhorfi
fólks til framtíðar auka
hlutdeild innlendrar
framleiðslu sem mun
skapa meiri verðmæti
og minni sóun. Með því
að velja íslenskar vörur
og þjónustu efla Íslend-
ingar samfélagslega ábyrgð sína til
frekari uppbyggingar á íslenskum
atvinnuvegum og auka samkeppn-
ishæfni landsins til framtíðar. Aukin
framleiðsla innanlands kallar á fleiri
vinnandi hendur sem felur í sér
aukna innlenda verðmætasköpun
sem eykur velferð þjóðarinnar. Með
auknum viðskiptum á innanlands-
markaði bæta landsmenn lífskjör sín
horft til framtíðar og efla atvinnu á
Íslandi. Aukin umhverfisvernd og
náttúruvernd um allan heim mun
hafa mikil áhrif á framleiðslu, al-
þjóðaviðskipti og val neytenda á
næstu árum.
Mikil sóun og flutn-
ingur á vörum milli
landa sem auka meng-
un og óhollustu mun
eiga þyngra undir fæti
horft til framtíðar. Mat-
væli sem ekki eru fram-
leidd með sjálfbærum
hætti eða með lyfjagjöf
munu eiga erfiðan róð-
ur. Íslensk framleiðsla
eflir atvinnustig, verk-
kunnáttu, vöruþróun og
samfélagslega ábyrgð á
Íslandi. Á Íslandi er
fólk í fremstu röð á sviði hugvits,
hönnunar, handverks, lista og mat-
vælaframleiðslu. Verkkunnátta járn-
smiða, skipasmiða, trésmiða og iðn-
aðarfólks er framúrskarandi á
mörgum sviðum og samkeppn-
ishæfni góð. Íslenskur landbúnaður
hefur getið af sér afurðir á heims-
mælikvarða eins og íslenska lamba-
kjötið, skyrið, osta og mjólkuraf-
urðir. Íslenskur landbúnaður á mikið
inni í hreinni og ómengaðri fram-
leiðslu og sjálfbærni. Verð og eft-
irspurn eftir heilnæmum íslenskum
landbúnaðarafurðum á einungis eftir
að aukast á næstu árum og mikil
tækifæri eru í ylrækt með endurnýj-
anlegri orku. Mikilvægi innlendrar
framleiðslu og aukinnar innlendrar
verðmætasköpunar mun skipta sköp-
um í samkeppnishæfni landa þar sem
aukin áhersla verður lögð á innlenda
framleiðslu og minnka þannig meng-
un í lofti og á hafi. Á næstu árum
mun íslensk matvælaframleiðsla eiga
möguleika á að taka forystu í hrein-
um og sýklalausum landbúnaðar-
afurðum sem verður að teljast sér-
staða í heimi þar sem mengun,
sýklamengaðar kjötvörur og afurðir
úr ríkisstyrktum landbúnaði í Evr-
ópu og annars staðar munu eiga und-
ir högg að sækja.
Forysta í umhverfisvernd
eykur samkeppnishæfni
Umhverfisvernd, náttúruvernd,
minni sóun og betri meðferð og nýt-
ing náttúruauðlinda munu verða leið-
arljós forystu í fyrirtækjarekstri og
stjórnmálum heimsins á 21. öldinni
þannig að stjórnlaus neysluhyggja og
sóun valdi ekki óafturkræfu tjóni á
jörðinni. Heimurinn er að mörgu
leyti búinn að veðsetja framtíð okkar
fyrir skammtímahagnað og græðgi
sem mun hafa víðtækar afleiðingar
horft til framtíðar. Ísland er í kjör-
stöðu til að taka forystu á mörgum
sviðum sem munu verða eftirsókn-
arverð á næstu áratugum með hreint
vatn, endurnýjanlega orku, ómeng-
aðar landbúnaðarafurðir, sjálfbærar
fiskauðlindir og stefnumarkandi
staðsetningu landsins. Ísland, sem
sjálfstætt ríki með sínar verðmætu
auðlindir, mun geta náð mikilli sam-
keppnishæfni á mörgum sviðum á
sviði viðskipta á núverandi öld ef
stjórnmálamenn og forystumenn
landsins eru nægilega snjallir í hugs-
un við stefnumarkandi ákvarðanir
fyrir samfélagið. Það er einkenni
slakra stjórnmálamanna og embætt-
ismanna að hækka skatta, safna
skuldum og auka ríkisútgjöld án þess
að auka framleiðni og verðmæta-
sköpun.
Á Íslandi er einstakt tækifæri til
að auka útflutningstekjur með lækk-
un skatta, hagræðingu í ríkisrekstri
með afgerandi hætti og framtíðarsýn
sem eykur verðmætasköpun með
snjöllum hugmyndum í tengslum við
framleiðslu á sjálfbærum afurðum.
Mikilvægt er að lækka kostnað í
mörgum opinberum kerfum á vegum
ríkisins sem eru óhagkvæm og valda
miklum skaða og kostnaði. Hreint
vatn, endurnýjanleg orka og sjálf-
bærar fiskauðlindir eru grunnur að
mikilli framsókn fyrir Ísland á nýrri
öld umhverfismála og nátt-
úruverndar. Með lækkun skatta,
hagræðingu í opinberum rekstri,
betri meðferð almannafjár og sjálf-
bærri verðmætasköpun væri hægt að
ná framúrskarandi árangri fyrir alla
Íslendinga á næstu áratugum. Með
því að velja íslenskt er hægt að efla
verðmætasköpun, hækka laun,
hækka atvinnustig og ná meiri stöð-
ugleika í efnahagsmálum, sem er
ávinningur fyrir alla. Veljum íslenskt
og njótum fyrir Ísland.
Eftir Albert Þór
Jónsson » Íslensk framleiðsla
eflir atvinnustig,
verkkunnáttu, vöruþró-
un og samfélagslega
ábyrgð á Íslandi.
Albert Þór Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðingur með
MCF í fjármálum fyrirtækja og 30
ára starfsreynslu á fjármálamarkaði.
albertj@simnet.is
Veljum íslenskt og njótum fyrir Ísland