Umbrot - 15.12.1978, Qupperneq 7
r
Þorgeir og Ellert hf. 50 ára
Spjallað við Þorgeir Jósefsson
stofnanda og aðaleiganda fyrirtœkisins
Fyrirtækiff Þorgeir og Ellert
hf. varff 50 ára nú í haust. I
tilefni þessara tímamóta átti
Umbrot viðtal viff Þorgeir Jós-
efsson stofnanda og aðaleig-
anda fyrirtækisins um fyrirtæk-
i« og einnig er rætt viff Þorgeir
um stjórnmál, en hamn átti sæti
í hreppsnefnd og síðar bæjar-
stjórn, í 27 ár. Vifftaliff fór fram
á heimili Þorgeirs og konu hans
Svanlaugar Sigurðardóttur.
— Ert þú fæddur hér á
Akranesi?
— Nei, ég er fæddur á Eystra-
Miðfelli á Hvalfjarðarströnd, 12.
júlí 1902. Þar hafði ég heimilis-
festu til ársins 1926.
— Flyturðu þá á Akranes?
— Ég var nú að vísu búinn að
vera lengi á Akranesi áður. Kom
hingað að læra árið 1918, en átti
heima allan þann tima og lengur á
Eystra-Miðfelli. Var ég oft þar á
sumrin við heyskap, því ekki var
nú of mikið að gera á þeim árum,
Serstaklega yfir sumarið.
— Hvar lærðir þú vélvirkjun?
— Hjá Ólafi Ólafssyni í Deild.
Hann byrjaði með verkstæði 1917.
Ég kom til hans 6. október 1918, en
fremur lítið var að gera þetta
haust. Ýmislegt gerðist þetta ár,
m.a. eldgos, sem að visu hafði ekki
mikil áhrif hér, en þó var hér
myrkur í tvo daga vegna öskufalls.
Svo kom Spánska veikin sem lagði
bókstaflega allt í rúst.
— Þið fóruð alltaf til Sandgerðis
á veturna?
— Já. A þessum árum voru
nokkrir bátar héðan gerðir út frá
Sandgerði og fjöldinn allur af
bátum annars staðar af landinu.
Við fylgdum alltaf bátunum héðan,
og það var nóg að gera við alls
konar viðgerðir. Þegar bátarnir
fóru að róa héðan, hættum við að
fara til Sandgerðis. Mig minnir að
við höfum síðast farið þangað árið
1927.
— Var þetta stórt verkstæði sem
Ólafur rak hérO
— Nei, það getur nú ekki talist
það, en það fullnægði því sem var
að gera. Við vorum 4 sem unnum
þar. Ég man eftir Sigurði í Hjarðar-
bóli, Ellert heitnum bróðir og svo
var maður sem hét Hjörtur
Kristjansson, og einnig vann þarna
Björn Jóhannsson í Vershúsinu.
— Hvenær var fyrirtækið
Þorgeir & Ellert stofnað?
— Árið 1928 stofnum við
bræðurnir Ellert og ég smiðju. Við
vorum fyrst tveir, en fljótlega
tókum við lærling. Hann hætti að
vísu fljótlega, en síðan kom til
okkar Jóhann Pálsson sem varð svo
meðeigandi þegar Ellert heitinn
dó, en það var árið 1935. Jóhann
keypti hlut Ellerts og var með-
eigandi alveg til dauðadags.
Mönnum fór síðan smá fjölgandi
eftir þvi sem vinna lá fyrir. Nú eru
starfandi rúmlega 100 menn hjá
okkur.
— Hve margir lærlingar hafa
verið utskrifaðir frá fyrirtækinu?
— í það heila munu þeir vera
orðnir hátt í 400 úr öllum greinum,
og eru þeir nú dreifðir víðsvegar
um landið.
— I hvaða húsnæði byrjuðuð
þið?
— Við byrjuðum nakvæmlega á
þeim stað þar sem skrifstofan er
núna. Húsið var ca. 7 m breitt og 12
m langt. Þetta var á leigulóð frá
Einari á Bakka, en nokkuð mörgum
árum síðar keyptum við land
norðan við Krókana, þar sem nú er
athafnasvæði fyrir slippinn.
— Dráttarbrautin er þá ekki
byggð á sama tíma?
— Nei, hún var ekkert inni I
þessu dæmi. Við vorum aðeins með
vélsmiðjuna.
— Það var þó einhver vísir að
Dráttarbraut?
— Já, það var hér dráttarbraut
ef svo skyldi kalla, en hun var í
Skipasmíffastöffm (Myndir Sigurbjörn)
eigu útgerðarmanna hér á
Akranesi. Hún var á allan hatt
mjög frumstæð, þannig að það var
bæði kostnaðarsamt og erfitt að
taka upp báta, og var hún ekki
notuð nema mikil nauðsyn væri á,
en samt voru nú byggðir þarna þrír
bátar á þessum árum. Fyrst
Armann árið 1926, sem byggður
var fyrir Þórð Ásmundsson út-
gerðarmann og Ármann Halldórs-
son skipstjóra á Hofteigi. Síðan
voru byggðir tveir bátar fyrir
Harald Böðvarsson, sem hétu
Höfrungur og Ver. Yfirsmiður við
þessa báta var Eyjólfur Gíslason
frá Reykjavik. Það má geta þess, að
meðal manna sem unnu við
byggingu Ármanns, var Jón
Mýrdal, sem enn starfar hjá okkur.
A.m.k. tveir þessara báta eru enn
við líði. Ármann sem nú er gerður
út frá Ólafsfirði og Ver sem gerður
er út frá ísafirði. Höfrungur var
firði. Búið er að skrifa undir
samning á smíði skuttogara fyrir
Hjálmar Gunnarsson og sno hans
Gunnar. Þetta er þriðja skipið sem
smíðað er fyrir þessa menn og
jafnframt stærsta skip sem við
höfum smíðað.
— Þú byrjar snemma að hafa
afskipti af pólitík?
— Sumarið 1935 fékk ég sæti í
hreppsnefnd fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn og sit þar þangað til fyrst
var kosið i bæjarstjórn , í janúar
1942. Síðan á ég sæti í bæjarstjórn
frá þeim tíma til ársins 1958, en þá
tek é mér frí eitt kjörtímabil. Ég
kem svo aftur inn árið 1962 og
starfa til 1966.
— Hvað er þér minnisstæðast
frá þessum árum?
— Mér eru t.d. sérstaklega
minnisstæð fyrstu árin I hrepps-
nefndinni. Árið 1936 lögðum við á
útsvör sem voru alls 62 þús. kr. Þar
Renniverkstæffiff
seldur til Færeyja, enég hef engar
fréttir af honum.
— Hvenær kaupir þú slippinn?
— Ég kaupi slippinn og landið
af útgerðarmönnum árið 1937. 1938
byggi ég gamla slippinn sem
kallaður var og ætlaður 40 tonna
bátum, en ég tók nú upp allt að 100
tonna báta. Fljótlega upp úr þessu
var hafin smiði stærri tréskipa. En
tímarnir breyttust. Alltaf var
kallað á stærri og stærri skip. Við
höfðum hug á að stækka svo hægt
yrði að veita hinum stærri bátum
þjónustu. Ég hafði mikinn hug á að
byggja stærri slipp suður I
höfninni, en bæjarstjórnin, eða
meirihluti innan hennar var því
algjörlega mótfallin. Þá fórum við
út i það að kaupa lyftuna, sem er
frá Bandaríkjunum og sú eina á
landinu. Að vísu var pöntuð önnur
lyfta til Hafnarfjarðar, en þeim
leist ekki á að reka han, svo þeir
seldu hana til Vestmannaeyja. Það
var rétt fyrir gos, en það er nú ekki
búið að setja hana upp ennþá, þó
það standi til á hverju ári, og sér-
staklega fyrir hverjar bæjar-
stjórnarkosningar.
— Er núverandi lyfta nógu stór?
— Nei. Skipin eru alltaf að
stækka og við erum nú að athuga
möguleika á stækkun, jafnvel
næsta sumar.
— Hvað er búið að smíða mörg
skip hjá fyrirtækinu?
— Um þessar mundir er verið að
byggja 34. skipið, fyrir
útgerðarfyrirtækið Bessa á Tálkna-
af fór 1/3 til latækraíramíærstlu.
A þessu sést vel, hve atvinnuástand
var alvarlegt á þessum tíma, og hve
þrengingar voru miklar hjá fólki á
Akranesi sem og annars staðar á
landinu. Þetta ástand fer ekki að
breytast fyrr en á stríðsárunum
eftir 1940, en þá jókst atvinna fólks
mjög snögglega, og þar með
peningaráð.
Hins vegar er ég nú ekki viss um
að peningamál hjá bænum hafi í
raun og veru aukist mikið.
Framkvæmdir bæjarins jukust, en
ég hef nú aldrei séð nema tóman
bæjarsjóð, hann er ekki nema
nafnið tómt.
Annað atriði sem mér er minnis-
stætt er bygging sjukrahússins, en
það var byggt fyrir samskotafé sem
Kvenfélagið hafði safnað. M.a.
keypti félagið Bjargslóðina sem var
feiki stór, og síðan seldu þær hana
aftur undir allar lóðir sem eru við
Laugarbraut. Út úr þessu höfðu
konurnar mikla peninga. Smíði
sjúkrahússins tók um 6 af, byrjaði
1946 og lauk áriðl952.
— Þú minntist á að víða hefði
verið þröngt í búi varðandi
atvinnu. Þú varst aðili að stofnun
bæjarútgerðar á Akranesi og fyrsti
framkvæmdastjóri hennar er ekki
svo?
— Jú, það er fett. Bæjarstjórnin
hafði það markmið fyrst og fremst
að halda uppi atvinnu í bænum.
Við vorum búnir að reyna atvinnu-
leysi og vissum hvað það þýddi og
©
7