Fréttablaðið - 20.06.2019, Blaðsíða 12

Þrátt fyrir að stíft hafi verið fundað víða um heim um það neyðar­ástand sem ríkir í lofts­lagsmálum og ítrekað hafi verið varað við
þeirri miklu hættu sem fylgir lofts­
lagsbreytingum er mannkynið
ekki enn komið á rétta leið. Sífellt
ólíklegra verður að við náum þeim
markmiðum sem við höfum sett,
til að mynda um að reyna að halda
hlýnun undir tveimur gráðum
miðað við meðalhita fyrir iðnbylt­
ingu. Þessa stöðu hafa rannsóknir
sýnt á undanförnum misserum.
Svartar horfur
Jafnvel þótt mannkyninu takist
að skipta hratt og örugglega yfir
í græna orku og öll ný ökutæki í
Bandaríkjunum, Evrópusamband­
inu og Kína verði knúin grænum
orkugjöfum fyrir árið 2040 er ekki
hægt að halda hlýnun innan tveggja
gráða. Þetta sagði í rannsókn sem
orkumarkaðsgreiningarfyrirtækið
Wood Mackenzie birti undir lok
síðasta árs. Forsendan sem rann­
sakendur gáfu sér var að hlutfall
endurnýjanlegrar orku ykist um
ellefu prósent ár hvert fram til 2035.
Teymi fræðimanna á vegum
bandaríska alríkisins sem stendur
að Rannsóknarverkefni Banda­
ríkjanna um hnattrænar breytingar
(USGCRP) birti um sama leyti 1.600
blaðsíðna skýrslu um þær afleiðing­
ar sem loftslagsbreytingar eru þegar
farnar að hafa. Var þar til að mynda
minnst á aukna útbreiðslu skor­
dýra er bera hættulega sjúkdóma.
Samkvæmt rannsakendum myndu
Bandaríkin verða af um 500 millj­
örðum dala á ári vegna uppskeru­
brests, minnkandi vinnuaf ls og
veðurofsa ef fram heldur sem horfir.
Álíka dökkar horfur birtust í
rannsókn sem World Resources
Institute birti í febrúar. „Rann­
sóknin leiðir í ljós að við erum ekki
á réttri leið. Þrátt fyrir að árangur
hafi náðst á sumum sviðum, til að
mynda í upptöku endurnýjanlegrar
orku, er þörf á gífurlegum aðgerð­
um á öðrum sviðum til þess að ná
markmiðum okkar.“
Sé horft sérstaklega til Íslands
má benda á að losun gróðurhúsa­
lofttegunda sem er á beinni ábyrgð
íslenskra stjórnvalda jókst um 2,2
prósent milli áranna 2016 og 2017.
Þetta kom fram í skýrslu Umhverf­
isstofn­
unar um
l o s u n
g r ó ð u r ­
húsaloft­
t e g u n d a
frá því í
apríl síð­
a s t l i ð n ­
u m. Va r
þar hlutur
l a n d ­
not k u na r
s t æ r s t u r
en á eftir
f y l g d u
v e g a s a m ­
göngur, olíu­
notkun fiski­
skipa, iðragerjun
húsdýra og losun
frá kælitækjum.
Ekki öll von úti
Staðan er þó ekki ómögu­
leg. Rannsakendur hjá fyrr­
nefndri World Resources Insti­
tute komust til að mynda að þeirri
niðurstöðu að hægt væri að halda
hlýnun undir 1,5 gráðum ef gripið
verður til stórtækra aðgerða strax.
Að því er kom fram í ritrýndri
grein sem birtist í Nature síðasta
sumar er til dæmis þörf á um 460
milljarða dala fjárfestingu árlega
næstu tólf árin til að ná þessu 1,5
gráða markmiði.
Við erum enn langt frá þess­
ari tölu, samkvæmt tölfræði sem
Bloom bergNEF birti á þriðjudag­
inn. Fjárfesting á heimsvísu stóð í
288,9 milljörðum dala á síðasta ári.
Hafði þá minnkað um ellefu pró­
sent frá árinu 2017.
Hvað get ég gert?
Samkvæmt rannsókn sem Kim­
berly Nicholas og Seth Wynes
hjá Háskólanum í Lundi gerðu í
fyrra eru fimm stærstu einstöku
ákvarðanirnar sem einstaklingur
getur tekið til þess að berjast gegn
loftslagsbreytingum að lifa bíl­
lausum lífsstíl, fækka f lugferðum,
skipta yfir í raf bíl, nota græna orku
og tileinka sér mataræði er byggir á
plöntum. Nicholas og Wynes settu
reyndar efst á lista sinn að eignast
færri börn en sú afstaða er umdeild
enda vafaatriði hvort hægt sé að
skrifa ákvarðanir barna á foreldra
og þá hversu lengi.
Allt ætti þetta að hljóma afar
kunnuglega enda ítrekað verið
bent á að olíudrifin farartæki og
kvikfjárrækt hafi neikvæð áhrif
á loftslagsbókhaldið. Vert er að
Kolsvört
staða en
ekki alveg
vonlaus
horfa til þess sömuleiðis að reyna að
borða fæðu úr nærumhverfinu. Inn­
flutt grænmetisfæði er þó allajafna
loftslagsvænna en nærumhverfis­
kjöt, að því er kemur fram í skýrslu
um rannsókn IIASA sem birt var í
október síðastliðnum.
Spurningar um hvort það skipti
raunverulegu máli hvort maður
sjálfur breyti því einn og sér hvað
maður gerir eru algengar. Miðað við
rannsóknir eins og þá sem birt var í
tímariti Association for Psychologi­
cal Science í september 2017 eru
slíkar áhyggjur hins vegar óþarfar.
Ein tilrauna rannsakenda þá leiddi
til dæmis í ljós að gestir á kaffihúsi
í Bandaríkjunum sem höfðu fengið
þær upplýsingar að 30 prósent
Bandaríkjamanna hefðu ákveðið
að draga úr kjötneyslu voru tvöfalt
líklegri til að panta sér ekki kjöt.
Ábyrgð einstaklinga bliknar hins
vegar í samanburði við ábyrgð jarð­
efnaeldsneytisfyrirtækja, að því
er kom fram í skýrslu Climate Ac­
countability Institute fyrir tveimur
árum. Þótt gjörðir einstaklinga séu
mikilvægar er því einnig þörf á
því að bæði stórfyrirtæki og ríkis­
stjórnir átti sig á alvarleika málsins.
Að því er Debra Robert, einn for­
manna Alþjóðanefndar Sameinuðu
þjóðanna um loftslagsbreytingar,
sagði við BBC þurfa allir að taka
þátt í baráttunni. Einstaklingar
þurfa að þrýsta á bæði ríkisstjórnir
og fyrirtæki að innleiða nauðsyn­
legar breytingar.
Rannsóknir benda til þess
að við séum annaðhvort
fallin á tíma eða við það að
falla á tíma í baráttunni við
loftslagsbreytingar. Ljóst er
að stórfellds og hnattræns
átaks er þörf. Einstaklingar
geta lagt sitt af mörkum og
þannig haft áhrif á aðra.
2
gráða mark-
miðinu
verður sífellt
erfiðara að
ná.
Grænni sam-
göngukostir
og mataræði
skipta miklu
máli.
Vilja kolefnisjafna
sauðfjárrækt
Framleiðsla á íslensku lambakjöti
skilur eftir sig stærsta kolefnis­
sporið af þeim þremur innlendu
matvælategundum sem Envir­
onice hefur metið kolefnisspor
fyrir. Hinar tvær eru laxeldi og
grænmetisframleiðsla. Nokkuð
lengi hefur það legið fyrir sam­
kvæmt alþjóðlegum rannsóknum
að kolefnislosun frá matvæla­
framleiðslu með nýtingu jórtur­
dýra eins og sauðfjár og nautgripa
er meiri en frá grænmetisfram­
leiðslu og fiskeldi, meðal annars
vegna iðragerjunar sem er jórtur­
dýrum eðlileg.
Niðurstaða Environice kom
sauðfjárbændum því ekki á óvart.
Þetta segir Guðfinna Harpa Árna­
dóttir, formaður Landssamtaka
íslenskra sauðfjárbænda.
„Environice vann skýrslu fyrir
Landssamtök sauðfjárbænda í
október 2017 þar sem lagt var
mat á kolefnislosun frá sauðfjár­
rækt og því kom það heldur ekki
á óvart hver metin losun er, bæði
frá greininni í heild og einnig á
hvert framleitt kíló af kjöti,“ segir
Guðfinna.
„Ýmislegt hefur orðið til þess
að kolefnislosun frá framleiðslu
lambakjöts hefur farið minnkandi
á undanförnum árum og miss­
erum. Hluti af því að minnka
kolefnisspor er einmitt að minnka
losun með því að vanda betur til
verka. Þar má nefna að sauðfjár­
bændur vinna ötullega að því að
fjölga þeim kílóum sem hver kind
gefur og bæta þannig nýtingu að­
fanga svo sem jarðefnaeldsneytis
og innflutts áburðar. Með því að
fjölga þeim kílóum sem hver kind
gefur má einnig fækka fullorðnu
sauðfé sem minnkar heildarspor
greinarinnar án þess að þurfa að
minnka framleiðslu.“
Guðfinna segir að Environ ice
hafi metið að breytingar sem
þessar hafi skilað um 3 kílóa minni
losun gróðurhúsalofttegunda á
hvert kíló lambakjöts á undan­
förnum árum.
„Einnig hefur verið mikil bein
áhersla á betri nýtingu aðfanga,
að hluta til í hagræðingarskyni
en einnig vegna aukinnar áherslu
á loftslags­ og umhverfismál í
bændasamfélaginu eins og sam­
félaginu öllu. Sú áhersla skilar sér
klárlega til minni losunar strax.“
Eftir skýrslu Environice sam­
þykktu Landssamtök sauðfjár­
bænda stefnumótun fyrir greinina
í heild til ársins 2027. Guðfinna
segir að þar komi fram fjölþætt
markmið meðal annars um
kolefnisjöfnun greinarinnar á
tímabilinu.
„Til þess að markmiðið nái fram
að ganga eru sauðfjárbændur nú í
samstarfsverkefni með umhverf­
is­ og auðlinda ráðuneyti, Ráð­
gjafarmiðstöð landbúnaðarins,
Landgræðslunni og Skógræktinni
sem nefnist Loftslagsvænn land­
búnaður. Verkefnið gengur út á
fræðslu og aðgerðir, bæði til að
draga úr losun og einnig til að
auka bindingu. Verkefnið er nú á
undirbúningsstigi en stefnt er að
fullri innleiðingu þess 2020. Þetta
er spennandi verkefni og margir
sauðfjárbændur mjög áhuga­
samir.“
Gunnþórunn Jónsdóttir
gunnthorunn@frettabladid.is
Þórgnýr Einar Albertsson
thorgnyr@frettabladid.is
Guðfinna Harpa
Árnadóttir
Við
tökum
loftslagsvána
mjög alvarlega.
Þótt ógnin af
hamfarahlýnun sé
stór er ég bjartsýnn
á framhaldið þar sem
ótrúleg vakning hefur
orðið á stuttum tíma,
ekki síst fyrir tilstilli
unga fólksins sem kallar á
aðgerðir og minnir okkur
öll á verkefnið fram undan.
Guðmundur Ingi
Guðbrandsson,
umhverfis­ og
auðlindarráð­
herra
TILVERAN
2 0 . J Ú N Í 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R12 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
2
0
-0
6
-2
0
1
9

0
5
:2
5
F
B
0
5
6
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
3
4
0
-B
2
E
8
2
3
4
0
-B
1
A
C
2
3
4
0
-B
0
7
0
2
3
4
0
-A
F
3
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
A

F
B
0
5
6
s
_
1
9
_
6
_
2
0
1
9
C
M
Y
K