Morgunblaðið - 02.05.2019, Page 29

29
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. MAÍ 2019
Þrír hestar Tveir vænir reiðhestar og hjólhestur með útivistarfólk í sumarskapi á góðviðrisdegi í Víðidal, sem er á meðal vinsælustu hjólreiða- og útreiðasvæða Reykjavíkur og nágrennis.
Hari
Mikilvægi nýsköpunar og
hvatningar til að hrinda nýjum
hugmyndum í framkvæmd og
taka áhættu getur skilað miklum
ávinningi ef þolinmæði og áræði
er til staðar. Það tekur yfirleitt
um 11 ár að skapa öflugt fyrir-
tæki og þarf oft að sýna mikla þol-
inmæði og úthald.
Rannsóknir hafa sýnt fram á að
mikilvægasta skref fyrir nýsköp-
unarfyrirtæki er að fá ríkulega
fjármögnun á vaxtarstiginu og oft
talað um þrjá til sjö ma.kr. Íslendingar eiga
þrjú fyrirtæki á heimsmælikvarða sem urðu til
vegna nýsköpunar, framsýni og áræðis stofn-
enda þeirra. Þessi fyrirtæki eru Marel, Össur
og Samherji. Mörg vænleg fyrirtæki hafa orðið
til vegna nýsköpunar á undanförnum árum eins
og Bláa Lónið, Hampiðjan, CCP og Valka til að
nefna einhver. Nýsköpun er verðmætasköpun
og eykur samskeppnishæfni og gjaldeyrisöflun
fyrirtækja. Framtíðarsýn í nýsköpun er mik-
ilvægasti hluti atvinnustefnu þjóðríkja og legg-
ur grunninn að sköpun verðmætra starfa. Ef
auka á gjaldeyristekjur og efla lífskjör í framtíð
þarf að virkja hugvit, nýsköpun og skapa verð-
mæti með sjálbærum hætti úr auð-
lindum Íslands. Þekkingariðnaður
sem verður til vegna auðlinda-
hagkerfis er oft á tíðum alþjóðleg
fyrirtæki sem verða ótengd hag-
sveiflu auðlindahagkerfisins og
meira háð sveiflum í alþjóðlega
hagkerfinu.
Nýsköpun felst í nýjum hug-
myndum, umbótum í nýrri og betri
vöru, þjónustu og tækni. Nýsköp-
un mætir nýjum þörfum og lausn-
um á markaði og breytir hug-
myndum í verðmæti. Nýsköpun er
einnig lykill að lausn á mörgum
áskorunum sem eru framundan í opinberum
rekstri og hjá fyrirtækjum á einkamarkaði.
Kjöraðstæður eru á Íslandi fyrir nýsköp-
unarstarfsemi til að skila arði og verðmætum
horft til langs tíma. Á Íslandi vantar fleiri
skattalega hvata. Vaxtarfjármagn vantar til að
fylgja eftir stórum verkefnum, en hátæknifyr-
irtæki munu drífa hagvöxt á núverandi öld.
Framtíðartækifæri í nýsköpun eru há-
tæknifyrirtæki sem skapa verðmæti
Mikil tækifæri liggja í nýsköpun tengdri
orkuiðnaði. Nýsköpun í orkuiðnaði er orðin hluti
af starfsviði Landsvirkjunar sem er leiðandi í
sjálfbærri nýtinu á endurnýjanlegum orkugjöf-
um. Með aukinni tækniþróun, þekkingu og ný-
sköpun er hægt að skapa mikil verðmæti. Orku-
tengd nýsköpun skapar margvísleg tækifæri en
mikilvægt er að stunda rannsóknir á lífríki
landsins, jöklum, jarðfræði, veðurfari og vatna-
fari. Mikil gróska er í nýsköpun í heilbrigðisvís-
indum. Mikilvægt er að auka fjárfestingu í vís-
indarannsóknum sem leiðir til fjárfestinga í
vörum og þjónustu auk þess að bjóða upp á
skattalega hvata sem örva fjárfestingu í þróun
og rannsóknum sem eykur framboð á áhættu-
fjármagni til vaxtarfyrirtækja. Almennt þarf að
lækka skatta því að það örvar fjárfestingu í ný-
sköpun.
Íslenskur sjávarútvegur og haftengd starf-
semi hafa náð framúrskarandi árangri og vaxið
mikið á undanförnum árum. Margar af helstu
náttúruauðlindum og framtíðarverðmætum Ís-
lands tengdar sjávarútvegi og endurnýjanlegri
orku eru á landsbyggðinni. Fjárfestingar í ný-
sköpun í sjávarútvegi og haftengdum greinum
sem oft kallast sjávarklasi geta aukið verð-
mætasköpun mikið horft til framtíðar. Ísland
hefur verið sveiflukennt auðlindahagkerfi sem
byggist á sjávarútvegi, álframleiðslu og ferða-
mannaiðnaði en mikil fjölgun ferðamanna á
undanförnum árum hefur breytt íslenska hag-
kerfinu. Mikil gróska hefur verið í þekking-
ariðnaði í kringum sjávarútveg og ferðamanna-
iðnað sem hefur þýtt meiri áhættudreifingu og
meiri áherslu á hátækniiðnað sem vegur að
mörgu leyti á móti sveiflum sem eru í auðlinda-
hagkerfinu. Hátæknifyrirtæki sem selja vörur
og þjónustu sína á alþjóðlegum mörkuðum geta
margfaldast þrátt fyrir breytingar sem verða í
auðlindahagkerfinu.
Framtíðartækifæri Íslands felast í nýsköpun
í hátæknifyrirtækjum sem geta náð árangri á
alþjóðlegum mörkuðum svipað og Marel og
Össur hafa gert á undanförnum árum með mikl-
um árangri fyrir Ísland og Íslendinga. Við þurf-
um að búa til fleiri framúrskarandi fyrirtæki
sem byggja á sömu hugmyndafræði, framsækni
og ástríðu.
Nýsköpun er tækifæri Íslands
til vaxtar og verðmætasköpunar
Eftir Albert Þór Jónsson » Framtíðartækifæri
Íslands felast í nýsköpun
í hátæknifyrirtækjum
sem geta náð árangri á
alþjóðlegum mörkuðum.
Albert Þór Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðingur með
MCF í fjármálum fyrirtækja og 30 ára
starfsreynslu á fjármálamarkaði.
albertj@simnet.is
Á fundi sjálfstæðismanna
Garðabæjar og Kópavogs laug-
ardaginn 27. apríl fluttu tveir ráð-
herrar Sjálfstæðisflokksins tölu
um orkupakka 3. Óhætt er að
segja að lítið nýtt hafi komið þar
fram.
Sneitt að stjórnarskrá
Íslands
Frumvarp til laga um EES var
lagt fyrir á 116. löggjafarþingi ár-
ið 1992. Þar má sjá fylgiskjöl og
ýmis álit sérfræðinga sem staðfesta ótvírætt að
ekki aðeins stangist EES á við stjórnarskrá lýð-
veldisins heldur einnig að hætta sé á því að eftir
að samningurinn verður hluti af lagabálki Ís-
lands verði gengið mjög á fullveldi Íslendinga
árin þar á eftir.
Þrátt fyrir ótvíræða kosti EES fylgir ávallt
böggull skammrifi og því ber fulltrúum Íslands
ávallt að gæta fyllstu varúðar og forðast áhættu.
Það er ekki gert með innleiðingu á 3. orkupakk-
anum, því miður. Það vekur því athygli að ein-
hverjir þingmenn á Alþingi ætli að selja nú enn
meira af valdi til ESB í óþökk þorra landsmanna
og án þess að íslensk þjóð fái um slíkt að segja.
Jafnvel er búið svo um hnútana að þetta fram-
sal er bróderað í þingsályktunartillögu. Það fyr-
irkomulag kemur í veg fyrir að forseti Íslands
geti vísað framsalinu til þjóðarinnar til sam-
þykktar eða synjunar. Með þessu er sneitt að
stjórnarskrá lýðveldisins.
Mikilvægar sögulegar
staðreyndir
EES-samningurinn var tekinn
til kostanna á sínum tíma. Komu
fram ýmis lögfræðiálit. Það er
mikilvægt að geta kallað til sér-
fræðinga á þessu sviði og gæta að
réttindum Íslendinga. En íslensk
þjóð á að hafa síðasta orðið.
Í þingskjali nr. 1195 er skýrsla
sem lögð var fram á 116. löggjaf-
arþingi 1992-93 frá iðn-
aðarráðherra. Þessi skýrsla
fylgdi með frumvarpinu og varð-
aði sæstreng.
Fjallaði sú skýrsla um útflutning raforku um
sæstreng. Á þessum tíma var alþýðuflokks-
maðurinn Jón Sigurðsson iðnaðar- og við-
skiptaráðherra. Þar er m.a. tekið fram eftirfar-
andi: „Brýnt er að lögfesta samræmda
auðlindalöggjöf til að tryggja íslenskt forræði
yfir auðlindum landsins, sérstaklega ef til
koma fjárfestingar einkaaðila, bæði erlendra
og innlendra.“. Einnig var áréttað að ætlunin
þá, árið 1992 eða fyrir um 27 árum, væri að
leggja tvo sæstrengi frá Íslandi til meginlands
Evrópu.
Á þessum 27 árum hefur engin haldbær
breyting verið gerð á stjórnarskrá Íslands til
þess einmitt að tryggja íslenskt forræði yfir
orkuauðlindum landsins og þá skipulagi öllu, eft-
irliti, leyfisveitingum og dreifingu á orku.
Innleiðing 3. orkupakka
ESB og innri markaðurinn
Sé litið til úrræða sem felast í EES-
samningnum, t.a.m. grein 102 og eftir atvikum
103, eru í gildi þar heimildir aðildarríkis til að
vísa málum og tilskipunum til sameiginlegu
EES-nefndarinnar sem ekki hafa verið í lög
leidd á Íslandi eða samþykkt með ályktun frá
Alþingi.
Það sem virðist hafa gleymst í allri um-
ræðunni er að ESB, eftir innleiðingu orkupakka
3 og síðar, getur beitt fyrir sig ákvæðum er snúa
að innri markaði ESB varðandi orku. Skal í því
samhengi m.a. vísað til 2. mgr. 194. greinar
Lissabonsáttmálans um orkumál.
Til hvaða úrræða hafa stjórnvöld á Íslandi
gripið svo verjast megi því að ráðherraráð ESB
geti ekki með einu pennastriki virkjað fram-
angreinda grein? Þessi sáttmáli og þessi grein
varða aðeins aðildarríki ESB og vísa m.a. í því
efni til c-liðar 2. mgr. 192. greinar sáttmálans
varðandi loftslagsmál sem dæmi.
Þetta gæti allt eins verið í þágu innri mark-
aðarins og þeirra skuldbindinga sem Ísland
sjálft hefur undirgengist síðustu ár og misseri.
Munum við geta, við óbreytt fyrirkomulag, bor-
ið fyrir okkur að neita lagningu sæstrengs sem
yrði í þágu innri markaðarins og umhverfisins?
Nei!
Alþingi Íslendinga hefur enn ekki búið svo um
hnútana í stjórnarskrá Íslands að Íslendingar
haldi 100% forræði í sínum orkumálum komi að
lagningu sæstrengs. Þar er ekki verið að ræða
beinan eignarrétt heldur óbeinan og rétt til for-
ræðis á þeim málum hér innanlands og varðandi
tengingu við innri markað ESB eða önnur ríki.
Yfirborðskennd umræða um gallaða vöru
Á fundi sjálfstæðisfélaganna um síðustu helgi
kom ekkert af framangreindu fram. Það er ekki
heldur að sjá í álitum þeirra sérfræðinga sem
lögðu fram álit sín fyrir Alþingi Íslendinga.
Hvers vegna ekki? Það er vegna þess að um
þetta var ekki spurt.
Ekki er um bestu lausn að ræða svo vísað sé
m.a. til álits Friðriks Árna Friðrikssonar Hirst
og dr. Stefáns Más Stefánssonar. Lausnin er
haldin göllum, fullyrða þeir ítrekað í áliti sínu til
Alþingis. Þessi vara er gölluð en hana má víst
brúka, rétt eins og þegar önnur gölluð vara var
valin, þ.e. tilskipun um persónuvernd. Tilskip-
anir eru eðlisólíkar og áhættan nú mun meiri.
Orkan er sérstök og gífurlega mikilvæg. Er
þetta ekki farið að minna óþægilega á aðra og
óskylda umræðu fyrir hrun um gjörninga sem
voru þar sagðir hinir bestu og tryggustu sem völ
var á?
Ráðherrarnir Guðlaugur Þór Þórðarson og
Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir buðu því
upp á gallaða vöru á sölufundi sínum um síðustu
helgi.
ICESAVE-samningarnir eru gott dæmi um
gallaða vöru í boði fárra gegn andmælum meiri-
hluta Íslendinga.
Gölluð vara – 3. orkupakkinn
Eftir Svein Óskar
Sigurðsson
Sveinn Óskar
Sigurðsson
Höfundur er MSc í fjármálum fyrirtækja,
MBA og BA í hagfræði og heimspeki.
» Tilskipanir eru eðlisólíkar
og áhættan nú mun
meiri. Orkan er sérstök
og gífurlega mikilvæg.