Morgunblaðið - 27.05.2019, Qupperneq 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. MAÍ 2019
Rafstilling ehf
Dugguvogi 23, 104 Reykjavík, sími 581 4991, rafstilling@rafstilling.is
Opið mán.-fim. 8-12 og 13-18, fös. 8-14
Hröð og góð þjónusta um allt land
Áratug
a
reynsla
Startar bíllinn ekki?
Við hjá Rafstillingu leysum málið
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson menning@mbl.is
Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Jón Birgir Eiríksson
jbe@mbl.is
Þriðji orkupakkinn svonefndi er
fyrsta mál á dagskrá þingfundar í
dag og sem fyrr eru Miðflokksmenn
einir á mælendaskrá. Umræður um
málið hafa staðið yfir fram á morgun
undanfarna daga. Á föstudag hófst
umræða um málið klukkan 15.31 síð-
degis og stóðu umræður yfir til
klukkan 10.26 að morgni laugardags,
eða í um nítján klukkustundir.
Athugasemdir Miðflokksmanna
varða meðal annars þær að ekki hafi
verið teiknuð upp fullnægjandi sviðs-
mynd af því hvernig fari ef þriðji
orkupakkinn verði samþykktur og
sæstrengur sem flytur rafmagn frá
Íslandi verði síðan lagður í framtíð-
inni.
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson,
formaður Miðflokksins, segir þetta
áhyggjuefni. „Við teljum að það sé
ekki búið að ræða heildaráhrifin þeg-
ar markmiðin með þriðja orkupakk-
anum eru komin fram, þ.m.t. tenging
við evrópska raforkumarkaðinn. Það
er lítið búið að svara því hvernig
ástandið verður þegar búið er að
tengja landið við þennan raforku-
markað. Við teljum þessa innleiðingu
vera lið í því,“ segir Sigmundur Davíð
og nefnir að Ísland hafi fengið und-
anþágu hjá sameiginlegu EES-
nefndinni gagnvart svokölluðum
jarðgashluta. „Hví skyldum við ekki
fá undanþágu á raforkuhliðinni, ef
menn sæju ekki fyrir sér að þetta
myndi enda með tengingu?“ segir
hann.
Sigmundur nefnir einnig Noreg í
samhengi við innleiðingu þriðja orku-
pakkans. Hann segir að átta fyrirvar-
ar við innleiðingu regluverksins þar í
landi hafi verið forsenda meirihluta-
stuðnings norska þingsins. „Innihald
þessara fyrirvara hefur ekki verið
rætt eða hvers vegna íslensk stjórn-
völd gera þá ekki sams konar fyrir-
vara. Þeir virðast margir ganga gegn
því sem í raun er verið að innleiða,“
segir Sigmundur og nefnir einnig að
ekkert hafi verið rætt um viðbrögð
ESB við fyrirvörum Norðmanna sem
hafi verið engin þrátt fyrir fyrir-
spurnir Norðmanna. „Maður veltir
fyrir sér hvort það sé ekki verið að
bíða eftir því að öll löndin klári að inn-
leiða til þess að það sé hægt að segja
að einhliða fyrirvarar hafi ekkert
gildi, enda væri það einsdæmi í EES-
samstarfinu að einhliða fyrirvarar
fengju gildi,“ segir hann og vísar til
þess að margt sé óljóst um þá fyr-
irvara sem ráðgert er að verði við
innleiðingu regluverksins hér, m.a.
hvar þá nákvæmlega sé að finna. Sig-
mundur Davíð segir ljóst að slíkir
fyrirvarar séu marklausir. „Það voru
færð mjög skýr rök fyrir því í um-
ræðunni að ef þingið samþykkti að
innleiða þriðja orkupakkann, þá yrði
þingið að innleiða hann eins og hann
leit út í sameiginlegu EES-nefndinni
árið 2017, þ.e. löngu áður en umræða
um nokkurn fyrirvara byrjaði,“ segir
hann.
Leggja mat á innleiðingu
Norðmanna
Norski stjórnlagadómstóllinn mun
að sögn Sigmundar Davíðs taka af-
stöðu til þess 23. september nk. hvort
innleiðing þriðja orkupakkans þar í
landi samrýmist stjórnarskrá. „Ef
dómstóllinn kemst að þeirri niður-
stöðu að innleiðingin samrýmist ekki
norsku stjórnarskránni, þá væri
mjög bagalegt að vera búin að inn-
leiða þriðja orkupakkann. Það myndi
ekki aðeins þýða að við værum búin
að innleiða hann, hugsanlega án þess
að hann standist íslensku stjórnar-
skrána, heldur einnig koma í veg fyr-
ir að Noregur og EFTA-löndin gætu
samræmt innleiðinguna sínum
stjórnarskrám,“ segir hann.
„Jafnvel þótt niðurstaðan væri sú
að innleiðingin stæðist ekki, myndi
það ekki koma í veg fyrir innleiðingu.
Þá yrði vísað í að norska þingið hefði
aflétt stjórnarskrárlegum fyrirvara
og ætlast til þess að öll EFTA-löndin
innan EES myndu láta innleiðinguna
gilda. Eitt af meginatriðunum í
þessu, sem okkur finnst vera ósvarað
ennþá en okkur finnst alveg skýrt, er
að ef menn innleiða að fullu eins og
þetta er lagt upp, þá muni ekki þýða
að vísa í einhverja fyrirvara eða efa-
semdir íslenskra stjórnvalda vegna
þess að það verði dæmt eins og það sé
búið að innleiða í heild. Það eru engin
fordæmi fyrir einhliða fyrirvörum,
heldur er þvert á móti skýrt útlistað í
þeim reglum sem gilda um EES-
samninginn, að þegar menn innleiða,
þá innleiða þeir að fullu,“ segir hann
og nefnir að eini valkosturinn sé að fá
varanlega undanþágu hjá sameigin-
legu EES-nefndinni.
Ráðherraráð ESB samþykkti í síð-
ustu viku fjórða orkupakkann svo-
nefnda. Sigmundur Davíð segir und-
arlegt að í umræðu um þriðja
orkupakkann sé ekki rætt um þann
fjórða í ljósi þess að þriðji orkupakk-
inn hafi verið talinn framhald og af-
leiðing af fyrsta og öðrum orkupakk-
anum. „Með þeim rökum mætti ætla
að fjórði orkupakkinn yrði rökstudd-
ur sem eðlilegt framhald af þeim
þriðja. Okkur finnst fyrir vikið eðli-
legt í því samhengi og í ljósi þessarar
röksemdafærslu að menn ræði þá
hvað sé í vændum, þ.e. ef sá þriðji er
bara liður í einhverju ferli,“ segir
hann.
Þáttur í tengingu orkukerfa
„Það hefur margt nýtt komið fram
í þessari umræðu sem við viljum fá
svör við. Eins og þetta horfir við okk-
ur núna er þessi innleiðing bara þátt-
ur í því að ESB nái þeim markmiðum
sem það lýsir skýrt. Markmiðin eru
tenging orkukerfa Evrópu og aukinn
aðgangur að endurnýjanlegri orku.
Okkur þykir ljóst að þessi markmið
muni ýta mjög undir það að Ísland
verði tengt við þennan markað enda
eru menn þegar farnir að spá í fram-
hald orkuvinnslu á Íslandi með það í
huga að selja orkuna út,“ segir Sig-
mundur og vísar til umræðu hérlend-
is um vindmyllugarða.
„Við sjáum að þegar ESB hefur
einhver meginmarkmið, þá er mik-
ilvægt að skoða þau markmið af því
reglugerðirnar eru bara tæki til að ná
þeim markmiðum. Þetta á einnig við
um markmið sem eru léttvægari en í
orkuiðnaði, t.d. í matvælaframleiðslu.
Þar töldum við okkur hafa fyrirvara
um innflutning á ófrosnu kjöti og
ógerilsneyddum matvælum. Síðan
kom í ljós að sá fyrirvari hefði ekki
gildi því markmiðið um sameiginleg-
an markað var sterkara. Þegar um er
að ræða annað af stóru forgangs-
verkefnum ESB, sem eru fjármála-
markaðurinn og peningamarkaður-
inn annars vegar og orkumálin hins
vegar, þá teljum við einhliða fyrir-
vara léttvæga enda eru engin dæmi
um að slíkir fyrirvarar hafi haldið,“
segir Sigmundur Davíð, en Miðflokk-
urinn talar fyrir því að málinu verði
vísað aftur til sameiginlegu EES-
nefndarinnar og þar verði beiðst und-
anþágu vegna raforkuhluta þriðja
orkupakkans. „Telji menn að þetta
hafi ekki svo mikil áhrif án tengingar,
þá hljóta þeir að telja það tiltölulega
auðvelt að fá slíka undanþágu. Ef
hún fengist ekki, þá væri það skýr
vísbending um að menn teldu að
þetta myndi hafa áhrif á Íslandi og
jafnvel veruleg áhrif,“ segir hann.
„Séu menn ekki tilbúnir að senda
málið þangað, þá leggjum við til að
málinu verði frestað fram á haust. Þá
gefst tækifæri til að bíða eftir nið-
urstöðu norska stjórnlagadómstóls-
ins, tækifæri til að vinna betur í mál-
inu í utanríkisþjónustunni og taka
mið af öllu því sem menn hafa ekki
tekið með í reikninginn, t.d. norsku
fyrirvörunum og fjórða orkupakkan-
um,“ segir Sigmundur Davíð.
Svör vanti um heildaráhrifin
 Sigmundur Davíð Gunnlaugsson telur innleiðingu þriðja orkupakkans lið í að tengja Ísland evrópska
raforkumarkaðnum  Vill fresta málinu fram á haust  Beðið úrskurðar norska stjórnlagadómstólsins
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Alþingi Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður Miðflokksins, í ræðustól.
„Það liggur allt fyrir sem þarf að
liggja fyrir um sæstreng, sem er sú
staðreynd að ákvörðun um að leyfa
eða leggja streng er alfarið á okkar
valdi,“ segir Áslaug Arna Sigur-
björnsdóttir,
formaður
utanríkis-
málanefndar og
þingmaður
Sjálfstæðis-
flokks, í skrif-
legu svari og
vísar til skýrslu
verkefnis-
stjórnar sæ-
strengs frá því í
júlí árið 2016.
Spurð út í fyrirvara Norðmanna
segir hún þá hafa gert fyrirvarana
með pólitískri yfirlýsingu. „Við
göngum lengra, bæði með laga-
breytingu um að strengur verði
ekki lagður nema með samþykki Al-
þingis og með sameiginlegum yfir-
lýsingum með bæði framkvæmda-
stjóra orkumála hjá ESB og hinum
EFTA-ríkjunum í EES.“
Spurð út í íslensku fyrirvarana
segir Áslaug Arna að þeir Stefán
Már Stefánsson og Friðrik Árni
Hirst, sem lögðu hann til, telji eng-
an lögfræðilegan vafa vera á því að
leiðin við innnleiðingu orkupakkans
í íslenskan landsrétt sé í samræmi
við stjórnarskrá. Þá sé ósennilegt
FORMAÐUR UTANRÍKISMÁLANEFNDAR
„Öllum steinum verið velt“
að ESA muni gera athugasemd við
þá leið. „Þá hafa EFTA-ríkin í EES
gefið út sameiginlega yfirlýsingu
þar sem sérstaða Íslands hvað
varðar innri raforkumarkað ESB var
áréttuð. Stefán Már Stefánsson
hefur sagt að slíkar yfirlýsingar hafi
,,verulegt gildi og þýðingu“ í þessu
samhengi,“ segir hún.
„Fjórði orkupakkinn var ekki
samþykktur fyrr en fyrir örfáum
dögum af hálfu stofnana ESB. Ekki
hefur verið lögð fram tillaga af
hálfu ESB um hvort og þá hvaða
gerðir hafi þýðingu fyrir EES-
samstarfið, en það er síðan í hönd-
um sameiginlegu EES-nefndarinnar
að meta hvort nýjar gerðir varði
efnissvið EES-samningsins og
hvernig aðlögun skuli þá háttað,“
segir Áslaug Arna, og tekur sem
dæmi samningaviðræður ESB og
sameiginlegu EES-nefndarinnar
vegna þriðja orkupakkans sem
stóðu yfir frá 2009 til 2017. Hún
segir utanríkismálanefnd munu
verða upplýsta um fjórða orkupakk-
ann í haust og reglulega í framhaldi
af því. Það sé á vettvangi EFTA sem
Íslandi gefist færi á að koma að
beiðnum um undanþágur og aðlag-
anir. „Sú vinna er ekki hafin af hálfu
EFTA enda pakkinn nýsamþykktur
hjá ESB. Gera má ráð fyrir að sú
vinna EFTA hefjist í haust,“ segir
hún.
Áslaug Arna
Sigurbjörnsdóttir
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
,,Við höfum ekki séð svipað ástand síð-
an á hafísárunum 1968. Einungis 15%
af stofninum eru komin á varpstöðv-
arnar og virðist æðarstofninn hruninn
á Norðausturlandi,“ segir Atli Vigfús-
son, bóndi í Laxamýri í Norðurþingi
sem vonast til þess að ástæðan sé að
æðarfuglinn sé seinna á ferðinni. Atli
segir að í stað 1.000 fugla séu 150 fugl-
ar komnir.
Yann Kolbeinsson hjá Náttúrustofu
Norðausturlands segist hafa heyrt að
æðarfuglinn sé sums staðar seinna á
ferð en vanalega. En Náttúrustofan
hafi ekki tekið það sérstaklega til
skoðunar. Hann telji ólíklegt að æðar-
fuglinum fækki um 85% í einu. Tveir
möguleikar geti verið í stöðunni:
Raunfækkun vegna þess að fuglinn sé
í það slæmu ástandi að hann hafi ekki
þrek til að verpa eða að fuglinn sé í
slæmu ástandi og enn að byggja sig
upp. Yann vonast til þess að síðari
möguleikinn sé niðurstaðan og fugl-
arnir haldi sig úti á sjó á grunnsævi
þar til þeir séu tilbúnir. Næstu tvær
vikur skeri hins vegar úr um það.
Breiðafjörður og Hólmavík í lagi
Jón Einar Jónsson, hjá Rannsókn-
arsetri Háskóla Íslands, á Snæfells-
nesi segir æðarvarp ekki vera í skoðun
en hann hafi heyrt að varp á Skaga á
Norðurlandi og í Vopnafirði fari seint
af stað. Það sé vonandi vegna þess að
fuglinn sé seinna á ferð. Í Breiðafirði
og á Hólmavík hafi varpið farið eðli-
lega af stað. Jón Einar segir áhuga-
vert að sjá hvað gerist í sumar. Rann-
sóknir hafa sýnt að æðarfuglar skila
sér illa í varp þegar loðna hafi verið í
lágmarki.
Gunnþór Kristjánsson, æðarbóndi í
Núpskötlu á Melrakkasléttu, telur að
æðarfuglinn sé seinna á ferðinni en tvö
síðustu ár en hann láti það ekki slá sig
út af laginu og enn sé von á að fuglinn
komi.
Óvissa um æðarvarp í ár
 Æðarstofninn
annaðhvort hruninn
eða seinna á ferð
Æðarvarp Egg í Bíldsey á Breiða-
firði þar sem mikið er af æðarfugli.