Morgunblaðið - 06.06.2019, Blaðsíða 42

42 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 2019
Krókháls 1 • 110 Reykjavík • S. 567 8888 • www.pmt.is
Allt til merkinga & pökkunar
VAKÚMPÖKKUNARVÉLAR
Allar gerðir af vakúmpökkunarvélum
Stærri vélar frá HenkoVac
fyrir matvælaiðnað
Minni vakúmvélar frá MagicVac fyrir heimili
sem henta til að vakúmpakka matvörum
til geymslu eða Sous Vide eldun
Í takt við tímann
eða taktlaust? Höf-
undur rakst á þessa
málsgrein hjá einum
af þeim mörgu áhrifa-
völdum sem Ísland
hefur alið síðustu ár.
„Eins og allir vita
þá arkaði H&M loks-
ins inn á íslenskan
markað fyrir ekki svo
löngu og nú eftir opn-
un Weekday og
Monki þá hefur sænska tísku-
móðurskipið aldeilis sett svip sinn
á íslenska tískumarkaðinn, með
opnun COS bætist síðan enn
frekar í flóruna, klassískur og
vandaður klæðnaður á viðráðan-
legu verði.“
Því spyr höfundur á kostnað
hvers?
Fréttir af neyðarástandi í lofts-
lagsmálum hafa aldrei verið fleiri
og raddir sem kalla á aðgerðir
hafa aldrei verið háværari. Í
skýrslu Greenpeace um svokall-
aða örtísku eða ’fast fashion’
kemur fram að tískubransinn er
ábyrgur fyrir 10 prósentum af
allri kolefnislosun í heiminum og í
2. sæti yfir stærsta mengunar-
vald hreins vatns. Örtíska ein-
blínir á hraða og lágmörkun
kostnaðar og vísar til fatnaðar
sem er bæði framleiddur og verð-
lagður ódýr til að mæta nýjustu
tískustraumum, á „viðráðanlegu
verði“. Þessum fatnaði er síðan
dælt inn í verslanir hratt og
örugglega til að hámarka gróða
áður en næsta tískubylgja fer yfir
heiminn.
Um 150 billjón flíkur eru fram-
leiddar á ári hverju, sem er um
20 flíkur á mann, ár hvert. Neyt-
endur kaupa 60 prósent fleiri flík-
ur nú en þeir gerðu árið 2000 en
samt sem áður er ending þeirra
hjá neytendum helmingi styttri.
Breska þingið lýsti yfir neyðar-
ástandi í loftslagsmálum og Guð-
mundur Ingi Guðbrandsson, um-
hverfis- og auðlindaráðherra,
segir loftslagsmálin
vera stærstu áskorun
21. aldarinnar. Ís-
lensk yfirvöld vilja
meina að þeir séu
vakandi fyrir vánni
sem steðjar að um-
hverfinu en samt sem
áður greiða þeir leið-
ina fyrir starfsemi er-
lendra stórfyrirtækja
sem hafa sýnt full-
komið ábyrgðarleysi
gagnvart umhverfis-
málum. Íslenskir
neytendur hafa aldrei verslað
meira en í dag, hvort sem það eru
gallabuxur sem þurftu 7.500 lítra
af vatni til framleiðslu eða stutt-
ermabol sem notaði erfðabreytta
bómull og stuðlaði að óafturkræf-
um áhrifum á vistkerfið, þá virð-
ast æ fleiri neytendur ekki gefa
raunverulegum kostnaði gaum.
Það hefur sýnt sig að jörðin getur
ekki haldið í við lifnaðarhætti
dagsins í dag. Fyrirtæki og neyt-
endur verða að vera vakandi
gagnvart þeim kostnaði sem þetta
hefur á umhverfið, því það sem er
viðráðanlegt í dag, verður kostn-
aðarsamt á morgun. Neytendur
verða að fara að taka við sér, til-
einka sér gagnrýna hugsun þegar
kemur að fatakaupum og veita því
athygli hver raunverulegur
fórnarkostnaður er við framleiðsl-
una á þeim flíkum sem verið er að
selja.
Sú þróun sem á sér stað á ís-
lenskum neytendamarkaði í dag
virðist langt frá því að vera í takt
við tímann og færist mun nær því
að vera hreinlega taktlaus.
Í takt við tímann
eða taktlaust?
Eftir Heiðrúnu
Hödd Jónsdóttur
» Vangaveltur um
íslenskan neyt-
endamarkað með tilliti
til loftslagsmála.
Heiðrún Hödd
Jónsdóttir
Höfundur er meistaranemi í
alþjóðafræðum með áherslu
á samskipti og sjálfbæra þróun.
heidrunhoddj@gmail.com
Við erum hálf-
hrædd, ég og mín fjöl-
skylda. Því undarlegt
hefur verið að fylgjast
með storminum í
vatnsglasinu, hvort nú-
verandi þjóðleik-
hússtjóri Ari Matthías-
son eigi að halda áfram
sínu góða starfi eða
ekki sem for-
stöðumaður hússins.
Við ætlum bara rétt að
vona að hann og hans góða sam-
starfsfólk haldi sem lengst áfram,
meðan andinn er yfir þeim.
Við og allstór hópur úr Sálarrann-
sóknarfélaginu förum oft og reglu-
lega í bæði stóru leikhús borg-
arinnar. Erum við því nokkuð
dómbær á hvernig stóru húsin
standa sig. Og án þess að á nokkurn
sé hallað þá er greinilegt bæði á
verkefnavali og aðsóknartölum Þjóð-
leikhússins að núverandi þjóðleik-
hússtjóri hefur staðið sig með prýði,
vægast sagt. Þar að auki er hann
maður sem þorir í verkefnavali. Það
verður ekki sagt um alla í hans stöðu,
nú eða fyrr. En það getur verið að þá
stigi maður á tærnar á einhverjum
sem telja sig borna til valda í því
flókna batteríi.
Ég tek það fram að ég þekki nú-
verandi þjóðleikhússtjóra alls ekki
neitt. Hef aldrei talað við hann eða
hitt, utan það að ég sat einu sinni við
hliðina á honum í leikhúsinu sjálfu
fyrir fjöldamörgum árum í miðjum
sal, löngu áður en hann varð Þjóð-
leikhússtjóri, og án nokkurs samtals
af okkar hálfu. Svo ekki eru það vina-
tengsl sem reka mig í að skrifa
ábendingu þessa.
Við komu mína í Þjóðleikhúsið
undanfarnar vikur hefi ég verið að
spurja sumt starfsfólk hússins sem
ég næ í hvort það sé svona mikil
óánægja með leikhússtjórann, eins
og lesa má í sumum gulum miðlum
bæjarins. Enginn þeirra sem ég hefi
hitt kannast við neitt af því sem for-
maður stéttarfélags leikara er að
dreifa um bæinn af óhæfi leik-
hússtjórans. Enginn. Alls enginn. Og
flest starfsfólkið er hálfhrætt við
þessar ekki-fréttir. – Hvernig stend-
ur þá á svona mikilli umræðu um lítið
eða ekki neitt? Spyr sá
sem ekki veit.
Málið er afar einfalt.
Þjóðleikhúsið er stút-
fullt alla daga af ánægð-
um gestum á sýningum
hússins. Áberandi mun
meira en áður, og var
það þó mjög gott áður.
Fjöldi nýrra og gamalla
íslenskra vel heppnaðra
verka er settur upp þar
á hverju ári, öll ákaflega
vel sótt. Undantekn-
ingalaust. Séní allra
sénía þar í dag er leik-
ritaskáldið og leikarinn Guðjón Dav-
íð Karlsson (Gói). Að ógleymdum er-
lendum perlum sem sýnd eru þar og
eru flest hvert öðru betra. Varla er
hægt að hugsa sér betra musteri ís-
lenskrar menningar og tungu en
Þjóðleikhúsið er eins og það hefur
verið rekið undanfarin ár.
Og þrátt fyrir að ansi margt hafi
farið úrskeiðis hér á landi á und-
anförnum árum, og sé sumt óttalega
eyjarskeggjalegt, sbr. bankakerfið
og vextirnir sem almenningi er gert
að greiða ofl., ofl, þá er það okkur
verulegt ráðgáta hvers vegna leik-
húslífið á Íslandi er eins vandað og
flott og raun ber vitni. Við höfum far-
ið í leikhús í fjölmörgum löndum, þar
á meðal á Broadway. Flott eru leik-
ritin þar. Mjög. En ekkert síðri eru
íslensku leikhúsin þegar þau tjalda
sínu besta. Með því allrabesta sem
við höfum séð erlendis. Algerlega. –
Meira af því.
Að fara að skipta um þjóðleik-
hússtjóra í miðri á, þegar best geng-
ur væri glórulaus stjórnviska, sem
ég veit ekki hverju ætti að þjóna. Ég
og við ætlum bara rétt að vona að
ráðherra málaflokksins haldi besta
stjóranum inni eins lengi og kostur
er. Og helst að hvetja hann til að hafa
enn fleiri íslenska gaman- og söng-
leiki í húsinu. Og helst af öllu að láta
hann hafa aðeins meiri pening til að
koma því vel í höfn. Þeim fjármunum
væri vel varið. Í alvöru talað. – Það
myndi gleðja okkur leikhúsunnendur
og skattgreiðendur mjög. – Og takk
fyrir okkur. – Sannarlega.
Stormur í vatnsglasi
Eftir Magnús H.
Skarphéðinsson
Magnús H.
Skarphéðinsson
»Að fara að skipta um
Þjóðleikhússtjóra í
miðri á, þegar best geng-
ur væri glórulaus stjórn-
viska, sem ég veit ekki
hverju ætti að þjóna.
Höfundur er m.a. formaður
Sálarrannsóknarfélags Reykjavíkur.
mhs@vortex.is
Við höfum lengi vit-
að, Íslendingar, að
það sem þekkt er
meðal erlendra þjóða
og gerir erlendar
þjóðir markverðar er
einnig til staðar hér í
miklum mæli – og
hreint ekki síðra. Við
Íslendingar kunnum
að setja banka á haus-
inn ekkert síður en
Lehman Brothers í Bandaríkjunum.
Ekki bara einn banka, heldur
marga. 600 okkar manna kunna að
vista fjármuni sína í skattaskjólum
ekkert síður en Bretar eða Banda-
ríkjamenn – og miklu hærra er
hlutfall þekkingarinnar meðal Ís-
lendinga en á meðal Kana, sem
þykjast kunna. Bandaríkjamenn
áttu Hawkins – við eigum Kára
Stefánsson. Þá eiga þeir Donald
Trump í Bandaríkjunum – við eig-
um … fleiri en einn. Bretar eiga
Theresu May – við eigum Dag B.
Eggertsson. Og þeir eiga Brexit –
við eigum flugexit.
Langt á undan
Löngu áður en Bretar fóru að
ræða um að losa sig við Evrópu-
sambandið hófu Reykvíkingar um-
ræðu um að losa sig við Reykjavík-
urflugvöll. Löngu áður en Bretum
hugkvæmdist að taka af skarið með
þjóðaratkvæðagreiðslu ákvað borg-
arstjórn Reykjavíkur að taka af
skarið með allsherjaratkvæða-
greiðslu. Löngu áður en fyrir lá nið-
urstaða um þjóðaratkvæðagreiðsl-
una um að losa sig við ESB lá fyrir
niðurstaða atkvæðagreiðslunnar í
um að losa sig við flugvöllinn. Hvort
tveggja var samþykkt – en við langt
á undan.
Gleymdist að hugsa áður
Sameiginlegt er með báðum –
Brexit og flugexit – að svo gerðist
ekki neitt. Alls ekkert! Í báðum
herbúðum hófust miklar ráðagerðir
um hvað ætti að koma í staðinn – í
staðinn fyrir ESB hjá Bretum og í
staðinn fyrir flugvöll hjá Reykvík-
ingum. Báðar atkvæðagreiðslurnar
áttu það sammerkt að ekkert slíkt
hafði verið hugsað áður en til at-
kvæða var gengið. Og báðir – bæði
Bretar og Reykvík-
ingar – voru gersam-
lega ósammála inn-
byrðis um efnið. Sumir
vildu að ekkert kæmi í
staðinn. Aðrir að eitt-
hvað kæmi í staðinn –
en hvað? Einhver
samningur við þá sem
niðurstaða atkvæða-
greiðslunnar var um að
losna þyrfti við. En
samningur um hvað?
Og einhver flugvöllur
einhvers staðar í stað þess sem
losna þurfti við. Í Hvassahrauni? Á
Hólmsheiði? Í Skerjafirði? Í Vog-
unum? Á Álftanesi? Eða kannski
bara hvergi?
Leiðtogar víkja – og við taka
Þetta var hrikalega erfitt úr-
lausnarefni. Hinn skynsami stjórn-
málaleiðtogi Breta sem efndi til
þjóðaratkvæðagreiðslunnar um að
losa sig við ESB sá auðvitað strax
að eftirleikurinn yrði hreint ekki
auðveldur. Eftirleikur um hvað? Sá
merki stjórnmálaleiðtogi sagði sig
því úr embætti. Og nýr tók við:
Theresa May. Sá skynsami stjórn-
málaleiðtogi Reykvíkinga, sem
beitti sér fyrir atkvæðagreiðslunni
um burtu með flugvöllinn, sá líka að
eftirleikurinn myndi reynast erf-
iður. Eftirleikur um hvað? Sá merki
stjórnmálaleiðtogi sagði sig því líka
frá embætti. Við tók: Dagur B.
Eggertsson.
Mikill héraðsbrestur
Þetta nýja forystufólk hefur ákaft
reynt að ná landi með samningum
um það sem losna átti við. Theresa
May í tvö ár með mikilli fyrirhöfn
og harmkvælum – en engum ár-
angri. Dagur B. Eggertsson í miklu
fleiri ár og líka með harmkvælum –
en litlum árangri. Brexit eiga Bret-
ar. Flugexit eigum við. Aldrei neinir
eftirbátar nokkurrar þjóðar!
Brexit eiga Bretar –
flugexit eigum við
Eftir Sighvat
Björgvinsson
Sighvatur Björgvinsson
» Þetta nýja for-
ystufólk hefur ákaft
reynt að ná landi með
samningum um það sem
losna átti við.
Höfundur er fv. alþingismaður.