Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.07.2019, Blaðsíða 15

28.7. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
Á síðustu árum hefur góð vinátta tekist
með Urban og Gunnlaugi A. Jónssyni og
ræða þeir oft saman í gegnum síma.
Safn þess síðarnefnda telur nú um 100
styttur frá Drottningargötunni og í
þeim hópi eru allnokkrir Íslendingar
sem Urban hefur unnið eftir forskrift og
á grundvelli samtala við Gunnlaug. Þar
er þó ein undantekning, en það er stytt-
an sem gerð var af Gunnlaugi for-
spurðum af honum sjálfum.
Aðrir Íslendingar í hópi „hinna út-
völdu“, sem langflestir eru í safni Gunn-
laugs, eru Vigdís Finnbogadóttir, fyrr-
verandi forseti, Sigvaldi Kaldalóns,
tónskáld og afi Gunnlaugs, Eggert Stef-
ánsson, söngvari (bróðir Sigvalda),
Hrafnkell Helgason, læknir, Davíð
Gunnarsson, fyrrum forstjóri Ríkisspít-
alanna, Guðmundur Í. Guðmundsson,
fyrrverandi utanríkisráðherra, Sig-
urður Pálsson vígslubiskup, Sigurbjörn
Einarsson, biskup Íslands, Halldór Kilj-
an Laxness, rithöfundur, Haraldur
Níelsson, prófessor í guðfræði
(gegndi sömu stöðu og Gunnlaugur í
dag), og fyrrverandi forsætisráð-
herrarnir og formenn Sjálfstæðisflokks-
ins Ólafur Thors og Davíð Oddsson.
Ekki er loku fyrir það skotið að fleiri Ís-
lendingar komist í þennan fríða flokk en
oft tekur það langan tíma að telja Ur-
ban á að takast á við áskoranir sem
bornar eru upp við hann. Vanda þarf til
verka og hann kynnir sér ekki aðeins út-
lit þeirra sem hann tálgar í tré heldur
einnig sögu þeirra. Þeir sem þekkja
Urban geta vitnað um að hann er af-
ar vel að sér í mannkynssögu.
ÍSLENDINGANÝLENDA VIÐ
DROTTNINGARGÖTU
13 Íslendingar
komnir í tré
ur en Churchill skaut upp á stjörnuhimin
alþjóðastjórnmálanna. Það hafi þó ekki verið
gert vegna dálætis á ítalska og þýska harð-
stjóranum heldur einfaldlega vegna þess að
fólk hafði áhuga á að eignast styttur af þeim.
Og það þekkja þeir líka sem safna verkum
Urbans. Safnarar eiga oft í nokkrum vand-
ræðum með að útskýra fyrir gestum sínum
hvað það eigi að fyrirstilla að raða upp stytt-
um af heimsþekktum morðingjum og kúg-
urum. Gerir það nokkur heilvita maður?
En söfnin þarf að skoða í samhengi.
Kannski eiga þeir sem bara safna illmenn-
unum erfiðast með að svara fyrir sig. En svo
eru það aðrir sem bara safna
persónum úr seinni heims-
styrjöldinni og enn aðr-
ir safna öllum þeim
sem Urban kýs að
skera út.
„Trump er mjög vin-
sæll núna. Hann er auð-
vitað alla daga í
pressunni,“ segir
Urban. Í þeim svif-
um reka bandarísk
hjón á besta aldri
inn nefið og
spyrja einmitt um
Trump og hvað
hann kosti. Nokkru
síðar blanda ég mér í
samtalið og spyr hvað-
an þau komi. „Kali-
forníu maður, Kali-
forníu,“ segir þá
konan. Mér verður þá
á að spyrja hvort íbúar
Kaliforníu kjósi ekki
allir Demókrataflokk-
inn og undra mig á
áhuganum á forsetanum
umdeilda. Maðurinn
kveður já við en eig-
inkonan, sem er öllu
framhleypnari, segir
þá strax: „Við mynd-
um bara kaupa hann
til þess að brenna hann!“ Þá áttaði ég mig á
að þarna voru á ferðinni frjálslyndir demó-
kratar.
Sker einnig út minna þekkt fólk
Trump slapp, varð ekki eldi að bráð. Og
áfram höldum við spjalli okkar um hand-
verkið. Það er auðvelt að spyrja karlinn þar
sem við sitjum undir styttunum, sumum mál-
uðum en öðrum ekki. Mér verður starsýnt á
nokkrar sem hann geymir fullbúnar uppi á
hillu til hliðar við vinnuborðið. Þar sé ég Jó-
hannes Pál II páfa, Ronald Reagan, Otto von
Bismarck og Maó tze Dong. Allar eru þær
fráteknar en mitt í hópnum er maður klædd-
ur læknasloppi og ég kem honum ekki fyrir
mig. Tel jafnvel að þarna sé á ferðinni
Christiaan Barnard, suðurafríski læknirinn
sem fyrstur framkvæmdi hjartaígræðslu árið
1967. En það reynist ekki svo. Þarna er á
ferðinni eftirmynd þekkts læknis í Svíþjóð –
núlifandi – sem kollegar hafa ákveðið að færa
að gjöf. Það gerist nefnilega stundum að fólk
fái sínar eftirmyndir að gjöf.
Það gerðist t.d. eitt árið á afmælisdegi
stórtækasta safnarans. Þá hafði Guðrún
kona hans fengið Urban, eftir krókaleiðum,
til að skera eiginmanninn út. Það vakti mikla
kátínu og nú stendur hann mitt á meðal allra
hinna litríku karaktera í eigin safni. Hið
sama á við um Davíð Oddsson en fáein „ein-
tök“ af honum eru til í söfnum hér heima.
Urban þekkir fleiri dæmi. Þannig eignaðist
Nixon eintak af sér á sínum tíma þegar einn
af hans nánustu samverkamönnum rak nefið
inn í verslun Urbans. Raunar gekk það mál
svo langt að aðstoðarmenn Nixons pöntuðu á
annan tug eintaka af „karlinum“ í kjölfarið
og voru eintökin síðan send á helstu stuðn-
ingsmenn forsetans vítt og breitt um Banda-
ríkin.
„Svo er sennilegt að Churchill hafi átt ein-
tak af sér en það var fyrir mína tíð. Það hefur
pabbi skorið út. Það atvikaðist þannig að þeg-
ar Churchill voru veitt bókmenntaverðlaun
Nóbels 1953, tveimur árum á undan Laxness
sem ég hef reyndar einnig skorið nokkrum
sinnum út, þá gat hann ekki sótt hátíðina hér
í Stokkhólmi og kona hans, Clementine, og
Randolf sonur þeirra tóku við verðlaununum í
hans stað. Hann keypti eintak og hefur ef-
laust komið því til föður síns.“
Erfiðara að skera út konur
Þegar skyggnst er yfir höfundarverk Urbans
vekur fljótlega eftirtekt að karlar eru í mikl-
um meirihluta þeirra sem hann hefur skorið
út. Má velta upp þeirri spurningu hvort hann
hafi meira gaman af því að skera þá út en
konurnar en hann segir þá skýringu ekki
halda vatni.
„Fyrir þessu eru nokkrar ástæður. Auðvit-
að hafa fleiri karlar verið áberandi á hinu
opinbera sviði í gegnum aldirnar en svo er
það líka þannig að það er erfiðara að ná kon-
unum vel, mér finnst ég bara ekki eins góður í
að skila þeim af mér svo sómi sé að. Það kann
að skýrast af því að fígúrurnar eru nokkuð
grófar og draga með nokkuð ýktum hætti
fram andlitsdrætti og þvíumlíkt. Það getur
verið vandaverk að beita þeirri aðferð þegar
Jackie Kennedy er annars vegar,“ segir Ur-
ban kíminn. Þar sem hann hefur látið til sín
taka við útskurð kvenpersóna hefur hann þó
staðið vel að verki og hann er orðinn þraut-
þjálfaður í að skera út Silvíu drottningu Sví-
þjóðar, sem lengi hefur verið ofarlega á vin-
sældalista þeirra sem safna styttum af hendi
hans.
Systirin setur punktinn yfir i-ið
Urban stendur ekki einn að listasmiðjunni við
Drottningargötu. Fígúrurnar yrðu mun svip-
minni en ella ef málningunni væri sleppt. Um
þann hluta verksins sér Gisela, systir Urbans,
sem kemur alla jafna vikulega á staðinn og
gæðir stytturnar lífi.
Urban er ríflega sjötugur að aldri og það er
ekki úr vegi að spyrja hversu lengi hann
hyggist halda starfinu gangandi.
„Ég hef ekkert ákveðið í þeim efnum en ég
er ekki að yngjast og leigan hefur hækkað
mikið hérna. En það er mikill áhugi á þessu
og ekki hefur hann minnkað frá Íslandi síð-
ustu árin. Gunnlaugur hefur þar held ég haft
talsverð áhrif.“
Á verkstæðinu kennir ýmissa grasa. Maó er vinsælt viðfangsefni, Jóhannes Páll II, Donald Trump.
Öðru hvoru er Urban beðinn um að skera Ronald Reagan út. Enginn slær þó Churchill út.
Morgunblaðið/Stefán Einar Stefánsson
Í áratugi hefur Urban leitað leiða til að færa heimsþekkta andlitsdrætti í rétt form og honum fellur
vel að styðjast við ljósmyndir og jafnvel fyrri túlkanir listamanna á viðfangsefnum sínum.
Morgunblaðið/Stefán Einar Stefánsson
Í ágúst 2004 komu hjónin Bill og Hillary Clinton til Íslands í opinberum erindagjörð-
um. Þau hafa lengi verið góðir vinir Davíðs Oddssonar og Ástríðar Thorarensen. Í
heimsókninni litu Clinton-hjónin inn á heimili þeirra og áðu drjúga stund. Davíð
þekkti vel til mikils áhuga forsetans fyrrverandi á forvera hans í embætti, John F.
Kennedy. Þá kom sér vel að á áttunda áratug síðustu aldar hafði Davíð fest kaup á
nokkrum „körlum“ hjá Urban í Stokkhólmi. Í þeim hópi var Kennedy og færði Davíð
Bill styttuna í safnið. Og mun Clinton hafa látið vel af gjöfinni. Í tilefni af sjötugsafmæli
Davíðs 2018 færði gamall stuðningsmaður honum eftirmynd af honum sem Urban
hafði gert nokkru áður. Síðar sama ár bar fundum þeirra saman og sagði Davíð hon-
um þá söguna af heimsókn Clinton-hjónanna og þeirri staðreynd að nú væri í fórum
Bills eintak af Kennedy. Nokkrum mánuðum síðar barst Davíð lítill böggull frá Stokk-
hólmi. Þar var komið nýtt „eintak“ af forsetanum sem hlaut svo svipleg örlög nóv-
emberdaginn í Dallas, 1963.
KENNEDY KOMINN TVISVAR Í HÚS
Clinton á einn frá Urban
Það urðu fagnaðarfundir þegar Urban og Davíð hittust. Sá fyrrnefndi var nokkuð ánægður með
hvernig hann hafði „náð“ fyrirmyndinni. Urban hefur aldrei gert af sér sjálfsmynd svo vitað sé.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Ólafur
Thors