Morgunblaðið - Sunnudagur - 04.08.2019, Blaðsíða 4

INNLENT
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4.8. 2019
SKRIFSTOFUHÚSGÖGN
Síðumúli 35 | 108 Reykjavík | S. 568 2828 | www.holmris.is
Bjóðum uppá húsgögn
eftir marga fræga
húsgagnahönnuði.
Mörg vörumerki.
Um miðjan júlí var blaðamönn-um boðið í skoðunarferð umbrunarústirnar í Notre
Dame í París. Þá voru þrír mánuðir
liðnir frá því að kirkjan brann. Þó var
enn brak í kirkjuskipinu og bruna-
lykt í lofti og var kirkjan í lýsingum
þeirra sögð undarlega tómleg, enda
hefði hún átt að vera full af tilbiðj-
endum og ferðamönnum hefði allt
verið með felldu. Þess í stað voru þar
nokkrir sérfræðingar í hvítum hlífð-
argöllum með hjálma að vinna við að
tryggja öryggi í kirkjunni.
Þeir voru einnig með grímur fyrir
vitum sér vegna blýmengunar, sem
fylgdi brunanum og er slík að enn
veldur áhyggjum. Talið er að mörg
hundruð tonn af blýi úr þaki kirkj-
unnar hafi losnað við brunann og
valdið mengun. Hefur meðal annars
tveimur skólum í nágrenni kirkj-
unnar verið lokað og umhverfis-
verndarsamtök höfðað mál gegn
yfirvöldum fyrir að bregðast ekki
nógu hratt við til að koma í veg fyrir
skaða af völdum blýmengunarinnar.
Heimsóknin átti sér stað daginn
eftir að franska þingið afgreiddi lög
um endurbyggingu kirkjunnar, sem
Emmanuel Macron, forseti Frakk-
lands, lýsti strax eftir brunann yfir
að yrði lokið á næstu fimm árum. Það
mun meðal annars þurfa að endur-
nýja þak kirkjunnar, sem eyðilagðist
í eldinum, og endurgera spíruna,
sem féll til jarðar.
Gæti enn hrunið
Þegar eru hafnar miklar umræður
um hvernig skuli staðið að uppbygg-
ingu Notre Dame og sýnist sitt
hverjum. Nokkuð er þó í að hægt
verði að hefjast handa við að gera
kirkjuna upp. Nú snýst vinnan um að
tryggja öryggi í kirkjunni.
Í úttekt, sem dagblaðið The New
York Times birti fyrir nokkrum dög-
um, kemur fram að engu hefði mátt
muna að kirkjan hryndi til grunna og
það hefði aðeins verið fyrir snarræði
slökkviliðsmanna, sem hættu lífi sínu
þegar mest lá við, að það skyldi ekki
gerast.
Enn er talið að hætta sé á að hluti
kirkjunnar geti hrunið og á
ákveðnum svæðum er aðeins unnið
með þjörkum eða vélmennum. Gulir
þjarkarnir tína upp brak úr kirkj-
unni, viðarsperrur og bita, hluta úr
þakinu og hleðslusteina úr turnspír-
unni, sem féll í eldinum. Hver einasti
hlutur er lagður á bretti og síðan
flokkaður, hreinsaður og greint
hvaðan hann kom úr kirkjunni.
Steinarnir verða rannsakaðir og
þeir, sem ekki eru of skaddaðir,
verða notaðir við endurreisn kirkj-
unnar.
Komið hefur fram að þetta sé með
bestu tækifærum, sem gefist hafa til
að rannsaka og greina byggingar-
efni, sem notað var á 12. og 13. öld.
„Harmleikur átti sér stað, en hann
mun færa okkur mikla nýja vitn-
eskju,“ sagði Philippe Villeneuve,
yfirarkitekt við Notre Dame, við
fréttaveituna AFP.
Taka muni marga mánuði að
tryggja öryggi kirkjunnar og því
verði sennilega ekki lokið fyrr en um
mitt næsta ár.
Breytt ásýnd eða óbreytt?
Þá tekur við gríðarleg vinna og tíma-
pressan verður mikil vegna yfirlýs-
ingar Macrons um að henni eigi að
vera lokið innan fimm ára. Macron
sagði einnig að nútímaarkitektúr
myndi koma við sögu við endurreisn
kirkjunnar og hefur það vakið miklar
umræður um framtíð hennar.
Augnablikið þegar turninn féll í
eldinum festist í minni flestra, sem
fylgdust um allan heim með brun-
anum 15. apríl. Þetta táknræna
augnablik var síðan mikið notað í
fréttum og frásögnum af brunanum.
Notre Dame var reist á árunum
1163 til 1345 í gotneskum stíl. Mark-
miðið var að vítt yrði til lofts og
veggja. Kirkjuskipið er 130 metrar á
lengd og þar geta allt að 10 þúsund
manns komið saman. Turnspíruna
reisti arkitektinn Eugene Viollet-de-
Duc síðan árið 1859.
Aðeins nokkrum dögum eftir
brunann lagði franski arkitektinn
Jean-Michel Wilmotte til að þakið
yrði reist með nútímalegu málm-
burðarvirki. Yfir það yrði lagt títan-
lag og gamli turninn endurreistur úr
gleri. Vildi Wilmotte með því sýna að
menn létu ekki bugast.
Ítalski arkitektinn Massimiliano
Fuksas hefur gert teikningar þar
sem turninn er úr kristal, sem verði
upplýstur að neðan og ljóminn sjáist
um alla París. Á kristallinn að vera til
marks um hvað sagan er brothætt.
Breski arkitektinn Norman Fost-
er, sem meðal annars teiknaði gler-
þakið á þinginu í Berlín, segir að í
aldanna rás hafi dómkirkjur aldrei
verið gerðar upp í upprunalegri
mynd þegar þær hafa eyðilagst.
Hann sér fyrir sér að nýtt þak verði
létt, eldhelt og gagnsætt.
Franska arkitektastofan NAB vill
að gróðurhús verði undir þakinu og
býflugnabú í nýrri útgáfu turnsins til
að leggja áherslu á fjölbreytni nátt-
úrunnar.
Einnig hafa heyrst raddir um að
sleppa turninum þegar kirkjan verði
endurreist vegna þess að hann hafi
verið seinni tíma viðbót.
Ekki eru heldur allir á eitt sáttir
um að nútímaarkitektúr eigi heima í
Notre Dame endurgerðri. Spurt er
hvort það hljóti að teljast nútímalegt
að eitthvað nýtt leysi af hólmi það,
sem fyrir var. Franski arkitektinn
Jean Nouvel, sem þekktari er fyrir
framúrstefnu en íhaldssemi, telur að
svo sé ekki og er á móti því að þakið
og spíran fái nýjan svip umhugs-
unarlaust.
Minnisvarði
um skammhlaup?
Þessi deila er einnig orðin pólitísk.
Edouard Philippe forsætisráðherra
hafði ekki fyrr borið fram tillögu um
alþjóðlega samkeppni arkitekta um
endurgerð kirkjunnar en Marine Le
Pen, leiðtogi Þjóðfylkingarinnar,
setti fram myllumerkið
„#touchepasnotredame“ eða „snert-
ið ekki Notre Dame“. Hennar krafa
er að kirkjan verði endurgerð í einu
og öllu eins og hún var fyrir brunann.
Le Pen er ekki ein um viðhorf af
þessu tagi. Alexandre Gady, prófess-
or í listasögu við Sorbonne, átti
frumkvæði að því að vara við því að
blanda pólitík í endurreisn kirkj-
unnar og að setja fimm ára frestinn.
Yfir þúsund sérfræðingar um allan
heim undirrituðu bréf, þar sem Gady
spyr hvers vegna eigi að ganga þvert
á Feneyjasáttmálann frá 1964 um
minjavernd með því að breyta kirkj-
unni. Sáttmálinn kveði á um vernd
sögulegs útlits. „Gildir hann ekki um
forseta, en einkaaðilar þurfa að
fylgja honum?“ spurði Gady.
Prófessorinn segir að ekkert sé að
því að nota nýtt efni í þakið sem
brann og endurreisn turnsins, en
ekki sé ástæða til að breyta útlitinu.
Hann leggur áherslu á að turninn sé
ekki pólitískt tákn.
„Við áttum ekki í stríði, þetta var
ekki íslamskt tilræði. Sennilega mun
á endanum koma í ljós að skamm-
hlaup hafi valdið eldinum. Viljum við
virkilega reisa minnisvarða um
skammhlaup?“ spyr hann.
Gady bætir við að glerþakið á
þinginu í Berlín hafi haft tilgang. Það
hafi verið táknrænt fyrir nýtt Þýska-
land, endalok kommúnismans og
nýtt gagnsætt lýðræði og spyr hvað
glerturn á Notre Dame muni segja
okkur. Hér sé þörf á auðmýkt, og
svarið sé einfalt; smíða eigi nýtt þak
og endurreisa turninn eftir Violet-
de-Duc til að fá arkitektónískt jafn-
vægi.
Macron sér ugglaust fyrir sér að
með endurreisn Notre Dame muni
hann reisa sér bautastein líkt og
George Pompidou gerði þegar lista-
safnið, sem ber nafn hans, var reist í
París á sínum tíma eða Francois Mit-
terrand þegar glerpíramídar I.M.
Peis risu við Louvre. Ljóst er hins
vegar að umræðan um hvernig eigi
að endurreisa Notre Dame er rétt að
byrja.
Hart deilt um
Notre Dame
Enn er unnið í rústum Notre Dame og verður ekki
hafist handa við endurbyggingu kirkjunnar fyrr
en á miðju næsta ári. Hart er hins vegar deilt um
hvernig að endurreisninni skuli staðið.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Vélmenni eru notuð til að safna saman braki úr þaki Notre Dame vegna þess að enn er talin hætta á að kirkjan hrynji.
AFP
Turnspíran í þaki Notre Dame hrynur í eldinum 15. apríl. Nú er deilt um
hvernig og hvort eigi að endurgera spíruna, sem er mun yngri en kirkjan.