Vinnumarkaður - 15.12.2002, Side 205

Greinargerð um aðferðir og hugtök
203
spurningablöð. Frá 1996 hafa spyrlarflokkað atvinnugreinar
í viðtalinu með aðstoð spumingaforritsins.
Skekkjur geta slæðst inn vegna flokkunar einstakra
„opinna” spurninga þar sem svörin eru flokkuð eftir að
viðtali lýkur. Hér ber einkum að nefna flokkun á starfs-
stéttum, atvinnugreinum og menntunarstigi. Slíkar skekkjur
geta stafað af ófullnægjandi upplýsingum í frumgögnum,
óljósum leiðbeiningum í flokkunarkerfum og mistökum
flokkunarfólks.
Sniðskekkjur. Ófullnægjandi skipulagning og hönnun
rannsóknar getur leitt til niðurstaðna sem eru ekki í samræmi
við raunveruleikann. Orðalag spurninga getur valdið
misskilningi, mismunandi röð spurninga getur leitt til ólíkra
svara og reynsla svarenda af fyrri könnunum getur haft
áhrif á svör þeirra. Sé könnun ekki framkvæmd á sama hátt
í hvert skipti er hætta á að samanburður milli ára verði
ónákvæmari en ella. Hér verða nefnd þrjú dæmi um snið-
skekkjur, orðalag spurninga, mat á ársmeðaltölum og
aðferðir við endurnýjun úrtaksins.
Orðalag spurninga. Til og með vinnumarkaðskönnun í
aprfl 1994 var „ólaunað skyldulið” aðgreint í spurningum
um atvinnustétt með valkostinum „Vinnur við fyrirtæki
fjölskyldunnar/með maka, foreldum eða börnum“. Þetta
olli því að sjálfstætt starfandi einstaklingar voru gjarnan
flokkaðir með ólaunuðu skylduliði, einkum ef þeir litu svo
á að rekstur þeirra væri sameiginlegt verkefni fjölskyldunnar.
Frá nóvember 1994 var orðalagi valkostsins breytt þannig:
„Vinnur við fyrirtæki fjölskyldunnar án launa“. Auk þess
voru spyrlum gefnar sérstakar leiðbeiningar um hvernig
greina ætti milli sjálfstætt starfandi og ólaunaðs skylduliðs.
Þessi breyting hafði það í för með sér að ólaunuðu skylduliði
„fækkaði" úr u.þ.b. 2,6% í innan við 1% af öllum starfandi
einstaklingum.
Tíðni kannana og ársmeðaltöl. Vinnumarkaðsrannsókn
Hagstofunnar er aðeins gerð tvisvar á ári. Það getur leitt til
ónákvæmni við mat á stærðum sem eru háðar árstíða-
bundnum sveiflum. Mat á meðalatvinnuleysi á ári er dæmi
um slíka stærð þar sem atvinnuleysi einnar viku í aprfl og
einnar viku í nóvember er notað til að meta meðalfjölda
atvinnulausra allt árið. Ef sveiflur í skráðu atvinnuleysi
undanfarinna tuttugu ára eru skoðaðar virðist þó sem
meðaltal mánaðanna apríl og nóvember gefi allgóða mynd
af meðalatvinnuleysi hvers árs (sjá mynd 10.1). Á þessu
tuttugu ára tímabili var munurinn á meðaltali þessara mánaða
og meðaltali alls ársins mest 316 einstaklingar. Yfirleitt var
meðalatvinnuleysi í aprfl og nóvember nokkru lægra en
ársmeðaltalið, einkum fram til ársins 1988.
Hingað til hefur ekki verið hægt að meta tölur um fjölda
starfandi fólks með sama hætti. Frá og með desember 2001
hefur Hagstofan hins vegar birt fréttatilkynningar um
áætlaðan fjölda starfandi eftir ársfjórðungum. Þær tölur eru
byggðar á staðgreiðsluskrám ríkisskattstjóra. Þessar
upplýsingar má nota með sama hætti og skráð atvinnuleysi
til að meta hversu vel kannanir í aprfl og nóvember mæla
meðalfjölda starfandi á árinu. Á árunum 1998-2002 lá
meðaltal aprfl og nóvembermánaða samkvæmt staðgreiðslu-
gögnum 0,4-2,4% undir ársmeðaltali áranna (sjá mynd
10.2).
to be recorded on questionnaire sheets. Since 1996,
interviewers have classified economic activity during the
interview, assisted by the interviewing programme.
The classification of certain “open” questions after the
interview is finished can also lead to errors, in which
connection the categorisation of occupation, economic
activity and educational level should especially be
mentioned. These errors can result from insufficient
information in the original documentation, unclear
instructions in the classification systems, and mistakes by
those classifying.
Design errors. Unsatisfactory organisation and design of
the survey can lead to results which do not correspond to
reality. The phrasing of questions can cause
misunderstandings, a different ordering of the questions
can result in dissimilar answers, and the experience of the
respondents from former surveys can influence their
answers. If the survey is not performed in the same manner
every time, there is a risk of the comparison between years
becoming less accurate than otherwise. Three examples
will be mentioned here on design errors: question phrasing,
the estimation of annual averages and schemes for renewing
the sample.
Question phrasing. Through the LFS in April 1994,
“unpaid family worker” was distinguished in the
questionnaire about employment status by the choice “works
at a family business/with spouse, parents or children”. This
led to the self-employed often being classified with unpaid
family workers, particularly if they viewed their operations
as a common task of the family. Since November 1994 this
choice has been rephrased to “works at a family business
without pay”, besides the interviewers being given special
instructions on how they should differentiate the self-
employed from unpaid family workers. This modification
resulted in a “drop” in the number of unpaid family workers
from approximately 2.6% to less than 1% of all working
individuals.
Frequency ofthe survey and annual estimates. The fact
that the Statistics Iceland labour force survey is only
conducted twice each year can lead to inaccuracy in
estimating the numbers which depend on seasonal variations.
The estimation of average unemployment each year
exemplifies such a number, since the unemployment of one
week in April and one week in November is used to estimate
the average number of unemployed during the whole year.
If fluctuations in registered unemployment in the past
twenty years are examined, however, it appears that the
average of the months April and November gives a quite
good picture of the average unemployment for each year
(see Figure 10.1) In this twenty-year period the greatest
difference in the average of these months and the average
for the entire year was 316 individuals. Normally the
average unemployment in April and November was
somewhat lower than the yearly average, especially till
1988.
Until now, it has not been possible to estimate the number
of employed persons in the same manner. Nevertheless,
since December 2001 Statistics Iceland has published news
releases on the estimated number of the employed by
quarters, basing the figures on the monthly pay-as-you-