Félags- og heilbrigðismál - 01.07.2003, Blaðsíða 25

íbúar og lífskjör
23
sem eru jafn háar eða hærri en á íslandi. Þar kemur fram,
eins og við er að búast að heimili eru fjölmennust í þeim
löndum þar sem frjósemi er mest. Island er ofarlega í
röðinni með löndum Suður-Evrópu og Irlandi.
Skipting heimila eftir samsetningu þeirra í löndum
Evrópska efnahagssvæðisins árið 1998, samkvæmt niður-
stöðum vinnumarkaðsrannsókna, kemur fram í töflu 2.3.8.
Þar er beitt sömu skilgreiningum og í töflum 2.3.3. - 2.3.6.
hér að framan. Því miður vantar upplýsingar frá hinum
Norðurlöndunum. I töflu 2.3.8. skera sömu lönd sig nokkuð
úr og gerðu í töflu 2.3.7. þ.e. löndin þar sem frjósemi er eða
hefur verið mest og heimili eru stærst. Þannig eru eins
manns heimili hlutfallslega færri á Spáni, Italíu, Irlandi og
í Grikklandi og Portúgal en að meðaltali í löndunum.
Einnig eru heimili hjóna og sambúðarfólks með börn og
önnur heimili hlutfallslega fleiri í þessum löndum en öðrum
eða á bilinu frá 52 til 63% allra heimila. Athyglisvert er að
hlutfallsleg skipting heimila hjóna með böm og hjóna án
bama og í minna mæli eins manns heimila á Islandi Iíkist
skiptingu í þessum löndum. En hlutfall heimila einstæðra
foreldra er mun hærra á Islandi en í þessum löndum eða það
næst hæsta á eftir Bretlandi.
2.4.1. Atvinnuþátttaka og menntun
Menntunarstig þjóðarinnar hefur hækkað á undanfömum
ámm með vaxandi sókn í hvers kyns sérskóla- og háskólanám
ekki síst meðal kvenna. Spurt hefur verið um menntun í
vinnumarkaðsrannsóknum Hagstofunnar frá árinu 1991.
Arið 1999 voru gerðar breytingar á flokkun menntunar í
þeim og eldra efni endurskoðað aftur eins langt og gögnin
leyfðu eða til ársins 1996.1 ljósi þess er ekki hægt að gera
samanburð á menntunarstöðu fyrir allt tímabilið 1991-
2000. Því verður hér brugðið upp mynd af menntunarstöðu
mannfjöldans árið 2000 eftir kyni og aldri. Hún sýnir að
54% fólks 16-74 ára eru með einhverja framhaldsmenntun
tæp 59% karla og tæp 49% kvenna. Er hlutfallið rúm 65%
hjá 25^44 ára en 47% hjá 55-74 ára. Fram kemur að 13,4%
mannfjöldans eru háskólamenntaður. Er hlutfallið 20,6%
hjá 25^44 ára, 17,1 % hjá 45-54 ára en fer niður í 8% hjá 55-
74 ára sem sýnir að menntunarstig mannfjöldans fer
hækkandi.
Menntunarstig er mismunandi eftir kynjum. Stærri hópur
kvenna en karla í öllum aldurshópum nema 16-24 ára eru
með grunnmenntun eingöngu. Er jafnræði með kynjum
einna mest í framhaldsskólamenntun og á það við alla
aldurshópa og í háskólamenntun hjá þeim yngri. Sérskóla-
menntun er hins vegar mun algengari hjá körlum en konum.
Atvinnuþátttaka hefur verið um 81,0-83,5% af mann-
fjölda 16-74áraárin 1991-2000 (tafla 2.4.2). Með atvinnu-
þátttöku er átt við fólk á vinnumarkaði, þ.e. starfandi fólk og
þá sem eru atvinnulausir. Meðal karla hefur atvinnuþátttaka
verið nokkuð stöðug á bilinu 86-88% á þessu tímabili, en
meðal kvenna hefur hún verið vaxandi frá tæpum 75%-
79%. Atvinnuþátttakan almennt óx árið 1995 en lækkaði
aftur eftir það, þar til árið 1998 að vöxtur hófst á nýjan leik.
Atvinnuþátttaka 16-24árafórvaxandiátímabilinu 1991-
2000 eða úr rúmum 66% af mannfjölda 19911 tæp 80% árið
2000 (tafla 2.4.4.). Meðal karla á þessum aldri óx atvinnu-
þátttakan úr 67% 1991 í 77,5% árið 2000, en meðal kvenna
var vöxturinn enn meiri eða úr 66% árið 1991 181% árið
2000. Island hefur skorið sig úr frá grannlöndum með hátt
hlutfall atvinnuþátttöku aldraðra. Atvinnuþátttaka 65-74
ára lækkaði á tímabilinu 1991-2000. Þannig var hún tæp
50% árin 1991-1993 en komin undir 40% árið 1999. Hjá
konum áþessum aldri var atvinnuþátttaka árið 1991 35% en
árið 2000 var hún 22%. Árið 1991 var atvinnuþátttaka elsta
aldurshóps karla 63% en tíu árum síðar var hún 48%.
2.4.2. Atvinnuþátttaka og menntun, samanburður
við lönd á Evrópska efnahagssvæðinu
Á Islandi er hlutfall mannfjöldans 25-64 ára sem eingöngu
hafa lokið grunnmenntun og/eða starfsnámskeiðum 37%.
Það er hærra hlutfall en á hinum Norðurlöndunum, en
nánast það sama og meðaltal OECD landa (tafla 2.4.5.).
Hlutfall þeirra sem hafa háskólapróf er 18% hér á landi, sem
er meira en fjórðungi hærra en meðaltal OECD landa og það
næst hæsta á Norðurlöndum.
Hlutfall kvenna 25-64 ára sem lokið hefur menntun á
framhaldsskólastigi er lægra á Islandi, en meðaltal OECD
landanna 49% á móti 58%. Sama gildir ekki um karla á
þessum aldri, því hlutfall þeirra sem lokið hafa menntun á
framhaldskólastigi er jafnt og meðaltal OECD landa eða
63% (tafla 2.4.6.). Kynjamunur er minni meðal þeirra sem
lokið hafa námi á háskólastigi en á framhaldsskólastigi
bæði á íslandi og að meðaltali 1 OECD löndunum. Þetta
hlutfall kvenna hér á landi er 23% en hlutfall karla 22%.
Árið 2000 er hlutfall atvinnuþátttöku íbúa 15 ára og eldri
hæst á Islandi meðal landa á Evrópska efnahagssvæðinu
(tafla 2.4.7.). Það á jafnt við um atvinnuþátttöku karla og
kvenna. Næst Islandi 1 röðinni er Noregur. Athyglisvert er
hve hlutfall atvinnuþátttöku fólks 65 ára og eldra á Islandi
er miklu hærra en í öðrum löndum Evrópska efnahags-
svæðisins.