Skessuhorn - 01.07.2015, Side 32

MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ 201532
Bæjarlistamaður Akraness var út-
nefndur við hátíðlega athöfn 17.
júní síðastliðinn. Líkt og fram kom
í síðasta tölublaði Skessuhorns var
það Gyða L Jónsdóttir Wells sem
hlaut titilinn fyrir árið 2015. Gyða
er fædd undir Eyjafjöllum en flutt-
ist þriggja ára gömul á Skagann
og ólst þar upp. Eftir gagnfræði-
próf fluttist hún til Reykjavíkur og
lærði við Handíða- og myndlist-
arskólann. Þaðan fór hún til Suð-
ur Karólínu í Bandaríkjunum þar
sem hún lærði auglýsingateiknun.
Gyða segist hafa verið síteiknandi
sem barn og að hún hafi ung áttað
sig á því hvað hún vildi verða þeg-
ar hún yrði stór. „Það var einhvern
tíma í barnaskóla sem ég ákvað
mig. Þá kom alls konar fólk og setti
upp bása þar sem við gátum feng-
ið ráðleggingar um hvað við vild-
um starfa við. Ég skoðaði bara einn
bás, þurfti ekki að skoða fleiri,“ seg-
ir Gyða og brosir. Það kemur ekki á
óvart að básinn sem Gyða heillaðist
af var tileinkaður list.
Ætlaði að verða besti
málari Íslands
Gyða segist aðeins hafa starfað
við auglýsingateiknun en fljótlega
fundið að það væri ekki fyrir hana.
„Ég gerði eitthvað af myndum fyr-
ir bækur og svona. En þetta hent-
aði mér ekki. Ef maður starfar við
auglýsingateiknun þarf maður að
teikna það sem aðrir segja manni
að teikna, það var ekki fyrir mig.“
24 ára gömul færði Gyða sig aft-
ur um set og settist á skólabekk í
London. „Ég ætlaði að verða besti
málari Íslands. En þegar ég mætti í
tíma sá ég að það myndi aldrei ger-
ast,“ segir hún og hlær. Hún skráði
sig í kvöldskóla þar sem hún lærði
höggmyndalist. „Um leið og ég
setti puttana í leirinn í fyrsta sinn,
þá vissi ég hvar ég átti heima,“ seg-
ir Gyða sem í dag er fyrst og fremst
myndhöggvari. Áður en Gyða fór
til London hafði hún kynnst ensk-
um manni í stofunni á Kirkjuhvoli.
Sá maður var David Wells og starf-
aði sem bankastjóri hjá Americ-
an Express á Keflavíkurflugvelli og
varð síðar eiginmaður Gyðu. „Ég
var búin að ákveða að fara út að
læra þegar ég kynntist honum og
fór því út á undan honum. Ég hafði
val um að fara annað hvort til Eng-
lands eða Ítalíu en ég valdi Eng-
land. Bæði út af honum og tungu-
málinu. Við giftum okkur svo löngu
seinna.“
Keypti verksmiðju
Eftir brúðkaupið 1970 tók Gyða
sér hlé frá námi. Það var svo fjór-
um árum seinna sem hjónin fluttu
til Danmerkur og þá sótti hún um
og fékk inngöngu í Konunglegu
listaakademíuna í Kaupmanna-
höfn. „Þar var ég til ársins 1977 en
þá tók vinna mannsins míns okkur
aftur til Englands. En í Englandi
hafði ég enga aðstöðu til að vinna
í leirnum. Þá fór ég að mála á flís-
ar og keypti mér lítinn ofn. Þetta
gerði ég í eldhúsinu heima,“ út-
skýrir Gyða. Umfang flísavinnsl-
unnar jókst jafnt og þétt og á end-
anum fékk Gyða sér vinnustofu
og annan ofn. Enn stækkaði fram-
leiðslan og vatt upp á sig. „Á end-
anum keypti ég verksmiðju og réði
fólk í vinnu. Þetta óx og dafnaði og
þegar mest var voru sautján starfs-
menn hjá mér. Ég keypti stærri og
stærri ofna og gat brennt tvö þús-
und flísar á dag,“ segir Gyða. Verk-
smiðjuna rak Gyða í tæpa tvo ára-
tugi, frá 1980 - 1997. Þar fram-
leiddi hún veggflísar sem hún hafði
skreytt og gerði Gyða meðal annars
flísar fyrir hótel, veitingahús, sund-
laugar og auðugt fólk. Einn af þeim
var einn ríkasti maður heims, Sol-
dáninn af Brunei.
Hannaði fyrir
London Transport
„Svo var hringt í mig. Manneskjan
í símanum sagðist vera arkitekt fyr-
ir London Transport, neðanjarð-
arlestakerfið í London. Ég hér um
bil svaraði því að ég væri Englands-
drottning! Ég hélt að þetta væri eitt-
hvað grín en svo var ekki. Mér var
boðið að gera tilboð í King‘s Cross
stöðina, stórt verk með hundrað
þúsund flísum.“ Gyða sagði arki-
tektinum að það yrði ekkert mál.
Því næst keypti hún sér flónels-
dragt og bindi og fór á fund með tíu
manns. „Ég sagði alltaf við þau að
þetta yrði ekkert mál. En innst inni
vissi ég ekkert hvernig ég átti að
fara að þessu,“ segir Gyða og hlær.
Hún ákvað þó að láta slag standa og
útbjó tilboðið en var ekki vongóð.
Svo kom símtalið örlagaríka. Henni
var tilkynnt um að pallettur af flís-
um væru væntanlegar til hennar.
„Ég sagði þá við manninn minn að
ég héldi að við hefðum fengið verk-
efnið. Við keyptum hálfa kampa-
vínsflösku til að halda upp á þetta,
en hún var aldrei opnuð. Við feng-
um þetta nefnilega aldrei skriflegt,“
segir hún. Þetta gríðarstóra verk-
efni varð viðbót við daglega fram-
leiðslu í verksmiðjunni. Ekki kom
annað til greina en að halda þeirri
framleiðslu gangandi. „Ég var að
hanna flísar fyrir heildsölumark-
að. Það var hægt að fá flísar frá Ít-
alíu og Spáni en myndirnar á þeim
hentuðu ekki smekk Englendinga.
Ég teiknaði því á flísar og setti inn
liti sem hentuðu enskum baðher-
bergjum. Ég fór svo með prufur
í búðirnar og þeir pöntuðu svo af
okkur.“
Karl og Díana opnuðu
sýninguna
Verkefnið stóra tók þrjú ár í vinnslu.
Að endingu var farið með hluta af
því til Vínarborgar á listsýninguna
„Best of Brittain“. „Þar var sýnt allt
það besta í list og hönnun í Bret-
landi. Karl Bretaprins og Díana
prinsessa opnuðu sýninguna sem
stóð í tíu daga.“ Gyða hreppti fleiri
stór verkefni fyrir London Tran-
sport, þar sem hún hannaði flís-
ar fyrir Mansion House, Elep-
hant og Castle stöðvarnar. Verkið
sem Gyðu þykir vænst um er und-
ir Blackfriars brú, sem liggur yfir
ána Thames. Göngin eru flísalögð
og sýna flísarnar svart-hvítar æting-
ar af svæðinu eins og það leit út á
18. og 19. öld. Uppsetningin þyk-
ir bæði skemmtileg og óvenjuleg og
er hönnuð og unnin af Gyðu. Eft-
ir 17 ár í flísunum ákvað Gyða að
hætta. Hún hefur ekki brennt flísar
í mörg ár og segir það liðna tíð. „Ég
var orðin þreytt. Það var kreppa og
ég hafði ekki tíma fyrir neitt ann-
að en vinnuna. Ég þreif húsið eina
helgina og tók garðinn þá næstu.
Þess á milli vann ég. Ég tók á end-
anum þá ákvörðun að loka verk-
smiðjunni, ég gat þetta ekki leng-
ur.“
Steypti Harald
í bílskúrnum
Verkið sem Gyða er hvað þekktust
fyrir á Akranesi er styttan af hjón-
unum Haraldi Sturlaugssyni og
Ingunni Sveinsdóttur sem stendur
fyrir framan Haraldarhús við Vest-
urgötu. „Þá styttu gerði ég úti. Hún
var steypt í gifs í bílskúrnum okkar
og svo flutt til Íslands.“ Gyða gerði
einnig tvær aðrar höggmyndir af
Akurnesingum, af Pétri Ottesen
og Halldóri Sveinssyni og eru þær
geymdar í Byggðasafninu. Gyða
segir að enn þyki henni skemmti-
legast að móta í leir en hún hefur
einnig gaman af því að vinna með
vatnsliti. „Ég hafði nú aldrei prófað
það. Það var svo fyrir einhverjum
árum sem ég var með sýnikennslu í
Gallerí Fold á Menningarnótt sem
ég gerði skyssur sem ég ákvað að
mála með vatnslitum. Þær urðu svo
vinsælar að ég fór bara að mála,“
útskýrir Gyða sem málar eingöngu
myndir af konum.
Erfiðast að móta Jesú
Árið 1999 fluttist Gyða heim til
Íslands í fyrsta sinn í langan tíma.
Þá hafði hún lengi vel ekki mótað
neitt í leir. „Ég mótaði sjö styttur
og fór til Sossu systurdóttur minn-
ar og spurði hana álits. Henni leist
vel á og bauð mér að vera með sér
á sýningu í Kirkjuhvoli í apríl 2000.
Yfirskrift sýningarinnar var „Síð-
asta kvöldmáltíðin“ og ég gerði alla
postulana í kjólum og hún málaði
alla sína líka í kjólum.“ Gyða segir
að erfiðast hafi henni þótt að móta
Jesú Krist. „Ég gat eiginlega ekki
hugsað mér það. Ég er náttúrulega
alin upp á prestsheimili. Ég ætlaði
fyrst að hafa stallinn bara tóman,
eins og hann væri ókominn eða far-
inn,“ segir hún og hlær. Hún gerði
þó tvær styttur af Kristi og valdi
aðra þeirra til að hafa á stallinum.
Sýningin gekk vel og hafði Gyða
gaman af því að sýna á sínu gamla
bernskuheimili, en faðir hennar
var séra Jón M. Guðjónsson sem
lengi var sóknarprestur á Akranesi.
Gyða opnaði vinnustofu og gallerí
í Brautarholti í Reykjavík og starf-
aði sem verkefnastjóri hjá Útflutn-
ingsráði.
En hugurinn og hjartað voru
enn úti í Englandi, þar sem sonur
Gyðu bjó. Hún flutti því aftur út og
keypti sér lítið hús. Þar var hún í
viðskiptasambandi við ýmis lítil fyr-
irtæki frá Íslandi, sem hún hjálpaði
á enskum markaði. Gyða minnist
tímans í Englandi með hlýju. Hún
segir lífið hafa verið yndislegt og
hún eignaðist litla sonardóttur. Það
var svo eftir sviplegt fráfall sonar
hennar sem hún flutti aftur til Ís-
lands. Henni þykir þó enn vænt um
Listin heillaði strax á barnsaldri
- spjallað við Gyðu L Jónsdóttur Wells bæjarlistamann Akraness
Gyða L Jónsdóttir Wells er bæjarlistamaður Akraness 2015.
Verkið sem Gyða er hvað þekktust fyrir á Akranesi er þessi höggmynd, af hjón-
unum Haraldi Sturlaugssyni og Ingunni Sveinsdóttur. Styttan stendur fyrir framan
Haraldarhús við Vesturgötu á Akranesi.
Þetta flísaverk eftir Gyðu má finna í neðanjarðarlestarstöð í Lundúnum.