Skessuhorn - 02.09.2015, Blaðsíða 28

MIÐVIKUDAGUR 2. SEPTEMBER 201528
Vörur og þjónusta
Hönnun prentgripa
& alhliða prentþjónusta
Drei bréf - Boðsbréf
Ritgerðir - Skýrslur
Reikningar - Eyðublöð
Umslög - Bréfsefni
Fjölritunar- og
útgáfuþjónustan
Getum við
aðstoðað þig?
sími: 437 2360
olgeirhelgi@islandia.is
TRÉSMIÐJAN AKUR EHF.
Trésmiðjan Akur ehf. • Smiðjuvöllum 9
300 Akranesi
Sími 430 6600 • akur@akur.is • www.akur.is
ÖLL ALMENN TRÉSMÍÐAÞJÓNUSTA
Endurbætur og nýsmíði
Þök – Klæðningar – Gluggar – Útihurðir – Sólpallar
LAUSNIN HÖFÐASELI
Opnunartími er frá kl. 8:00-16:00
alla virka daga

R E S T A U R A N T
Upplýsingar í síma: 430 6767
R E S T A U R A N T
Upplýsingar í síma: 430 6767
Sprautu- og bifreiðaverkstæði
Sólbakka 5, Borgarnesi • 437-1580 • sbb@simnet.is
Tjónaskoðun – Bílamálun – Réttingar – Bílrúðuskipti
Tjónaskoðum fyrir öll tryggingafélög
Borgarness
Bíldahöfða 12 • Reykjavík • 587 6688 • www.fanntofell.is
fanntofell@fanntofell.is • facebook.com/fanntófell-ehf
BORÐPLÖTUR - SÓLBEKKIR
Framleiðum eftir óskum hvers og eins
Mikið úrval efna, áferða og lita
SK
ES
SU
H
O
R
N
2
01
4
Vélaviðgerðir • Gírupptektir • Þrif á kælum
Rennismíði • Viðgerðarvinna
Vélaverkstæði Hillarí
Nesvegi 9
340 Stykkishólmi
Símar:
Sigurður 894-6023
Rúnar 694-9323
Smíðum úr stáli, járni og áli
PARKETLIST
PARKETSLÍPUN
OG LÖKKUN
Sigurbjörn Grétarsson
GSM 699 7566
parketlist@simnet.isparketlist@parketlist.is
Bifreiðaþjónusta Harðar ehf.
Smur og dekkjaþjónusta
Sala á dekkjum og olíuvörum

Borgarbraut 55 - 310 Borgarnesi
437 1192 / 847 8698 - midgardur@vesturland.is
SK
ES
SU
H
O
R
N
2
01
4
Pennagrein
Árið 1918 hóf Brynjólfur Bjarnason
búskap í Króki í Norðurárdal. Hann
mun hafa verið skynsamur mað-
ur og búskapur hans einkenndist af
hófsemi og snyrtimennsku eftir því
sem mér hefur verið sagt. Brynjólf-
ur keypti Ísafold og Vörð. Blað sem
víða kom á sveitaheimili. Ritstjóri
þess Valtýr Stefánsson var áhuga-
samur um skógrækt. Hann átti það
til að senda skilvísum kaupendum
blaðsins birkifræ.
Einn þeirra var Brynjólfur.
Á þessum árum var engin brú á
Norðurá við Krók. Höfðinn sem
þarna er á árbakkanum bæjarmeg-
in árinnar er aðskilinn frá túninu
af langri dæld. Þar heitir Húsadal-
ur (sjá uppdrátt). Á þessum árum var
höfðinn innan túns og engin brú á
ánni. Þar dreifði Brynjólfur fræjum
ritstjórans. Þegar tímar liðu spratt
þar upp snotur birkilundur. Á sjö-
unda áratug síðustu aldar var Norð-
urá brúuð við Krók. Vegur var lagð-
ur að brúnni þannig að höfðinn var
á aðra hönd en Húsadalurinn á hina.
Nú urðu þarna ýmsar breytingar.
Birkikjarrið varð að víkja fyrir fram-
kvæmdunum og túngirðingin var
lögð eftir Húsadalnum endilöngum.
Fólkið í Króki reyndi að bjarga því,
sem bjargað varð. Trjáplöntur voru
færðar heim að bænum og jafnvel á
aðra bæi í sveitinni.
Það var auðvitað sárt að sjá þetta
ræktunarstarf brotið niður en á
hinn bóginn voru samgöngubæt-
urnar mikils verðar. Af einhverj-
um ástæðum urðu tvö birkitré eftir
þarna í vegarkantinum. Þau standa
þar enn sem eins konar minnisvarði
um áhuga ritstjórans og bónd-
ans skilvísa á því að bæta landið og
rétta hlut þess eftir beitarálag lið-
inna alda.
Og tíminn leið. Árið 1992 hófu
núverandi ábúendur í Króki skóg-
rækt á jörðinni. Eitt fyrsta verk
þeirra var að endurreisa túngirð-
inguna og þar með girðinguna eft-
ir Húsadalnum endilöngum. Nú
voru hríslurnar tvær utan hennar.
Annars vegar var höfðinn og hluti
Húsadalsins óvarinn en drjúgur
hluti hans innan hennar. Nokkru
eftir að þetta starf var hafið komu
í heimsókn gamlir vinir. Hjón úr
Reykjavík. Konan kenndi mér að
búa til gönguhlið að skoskri fyrir-
mynd, sem þarna má sjá á girðing-
unni. Því get ég þessa hér að ég tel
að hlið eins og þetta séu mun betri
lausn en þær prýlur sem víða sjást
þar sem fólk þarf að komast yfir
girðingar. Maður hennar benti mér
aftur á móti á merkilegt fyrirbrigði
sem er upphaf þessa máls. Eftir
morgungöngu á þessu svæði spurði
hann mig: Hefurðu tekið eftir sálf-
sánu birkiplöntunum þarna í Húsa-
dalnum? Ég fór að huga að þessum
plöntum og hef fylgst með þeim síð-
an enda er þarna um að ræða skóla-
bókardæmi um skógrækt og sam-
býli hennar við sauðfjárrækt. Hrísl-
urnar tvær bera fræ árlega og vind-
urinn feykir þeim á báða vegu yfir
girðinguna niður í Húsadalinn og á
höfðann utan hennar. Þegar nánar
var að gáð sáust þessar litlu plöntur
einnig á höfðanum utan girðingar-
innar. Við skýldum sumum þeirra
með steinum, sem raðað var í hring
um þær. Þarna gróðursettum við
einnig nokkrar birkiskógarplöntur,
aspir og eina eða tvær greniplöntur.
Plöntunum skýldum við sumum
með tilskornum stærri gosflöskum.
Síðan fylgdumst við spennt með.
Þarna hagar svo til að fé úr næstu
byggðarlögum leitar upp með ánni
til afréttarins. Þangað hefur því ver-
ið opnuð leið milli árinnar og þjóð-
vegarins. Við höfum reynt að halda
landinu okkar megin brúarinnar
sauðlausu en á ýmsu hefur gengið
þrátt fyrir reglubundna smölun og
ýmsar tilraunir til þess að hlífa þess-
um kærkomna nýgræðingi. Það
varð ekki komist hjá þessu sambýli
við sauðfjárbúskapinn þó ekki væri
nú beinlínis eftir því sótt. Hver er
svo árangurinn eftir nær aldarfjórð-
ungs sambýli rollunnar og plönt-
unnar á þessum stað. Utan girðing-
ar finnast enn margar plöntur en
engin þeirra nær að vaxa upp til þess
að verða tré. Ræturnar lifa, stofn-
inn gildnar og á hverju vori teygja
þær árssprotann í átt til ljóssins og
lengra lífs en
jafn oft kem-
ur þessi óboðni
gestur og klipp-
ir af þenn-
an boðbera nýrra skóga. Vafalaust
verður fallþunginn meiri að hausti
því gestunum er heldur ekki öllum
ætlað langlífi.
Innan girðingar er hins veg-
ar annar heimur lífs og grósku. Þar
standa nú tré vaxin af þessum sjálfs-
ánu plöntum sem sprottið hafa upp
af þeim fræjum sem vindurinn feykir
í öruggara skjól fyrir þessu sambýli.
Það er löng og sársaukafull reynsla
okkar að sauðfjárrækt og ræktun
skóga fari ekki saman. Hérna hafa
þúsundir af birkiplöntum, græð-
lingum, öspum og víðiplöntum orð-
ið sjálfteknu beitarálagi að bráð. Þar
er engu eirt. Að vorinu er hættan
mest og þá leggst féð jafnvel einn-
ig á lerkið og grenið. Það er kannske
mögulegt að beita fé í fullþroskaðan
laufskóg þar sem ekki er óskað eft-
ir nýliðun. Sú beitarstjórn þarf svo
sannarlega að vera nákvæm og vel
ígrunduð. Þýðingarmeira er þó að
sauðfjárbændur og þeir sem skóginn
rækta virði tilverurétt hvers annars.
Stærsta skrefið í þá átt væri að af-
nema það miðaldafyrirkomulag sem
kallað er lausaganga búfjár. Það
verður þó naumast gert nema sam-
félagið komi á myndarlegan hátt til
móts við sauðfjárbændur og aðstoði
þá við að aðlagast þeirri tilveru sem
siðaðar þjóðir hafa tamið sér í þess-
um efnum.
Gunnar Jónsson, Króki.
Beit og skógur
Planta utan girðingar.
Skema sem sýnir staðhætti við Krók. Birkihrísla sem bitið er ofan af á
hverju ári.