Skessuhorn - 24.02.2016, Blaðsíða 16

MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 201616
Ólafur Þór Hauksson var skipað-
ur í embætti héraðssaksóknara um
síðastliðin áramót. Áður hafði hann
gegnt embætti sérstaks saksókn-
ara um nokkurra ára skeið, eða frá
því embættið var stofnað í ársbyrj-
un 2009 í kjölfar efnahagshruns-
ins á Íslandi. Embættið var fyrst um
sinn sett á laggirnar til tveggja ára en
því var framlengt um tæp fimm ár.
Ólafur segir að það hafi verið orð-
inn samhljómur um að embætti sér-
staks saksóknara tæki enda um síð-
ustu áramót enda hafi loks séð fyrir
endann á verkefnunum sem fylgdu
því starfi. Við breytinguna tók hér-
aðssaksóknari meðal annars við öll-
um verkefnum sérstaks saksóknara,
bæði saksókn og rannsóknum efna-
hags- og skattalagabrota. Það var þó
ekki sjálfgefið að Ólafur Þór myndi
gegna embættinu.
„Starfið var ekki merkt nein-
um fyrirfram, ég sótti bara um það
í sumar þegar það var auglýst laust
til umsóknar,“ segir Ólafur í samtali
við Skessuhorn. Ólafur er búsett-
ur á Akranesi ásamt fjölskyldu sinni
og var sýslumaður á Akranesi þeg-
ar hann var skipaður í embætti sér-
staks saksóknara. Það starf var aug-
lýst laust til umsóknar í tvígang og
sótti Ólafur um í seinna skiptið. „Ég
hafði ekki starfað á sviði efnahags-
brota eða neitt slíkt sem sýslumað-
ur. Starfið var því kannski ekki á því
sviði sem ég hafði verið að vinna
á áður og ég taldi að aðrir hefðu
meiri þekkingu og sterkari skoðan-
ir á þessu. Svo fór ég á fund í ráðu-
neytinu og þá var ég spurður að því
hvort ég gæti ekki hugsað mér að
sækja um þetta starf,“ rifjar Ólaf-
ur upp. Hann var fluttur tímabund-
ið til í starfi og var settur í leyfi frá
embætti sýslumanns. „Mér var bent
á að ég gæti gengið að gamla starf-
inu vísu á Akranesi þegar ég kæmi
til baka. En svo lokuðu þeir sjopp-
unni,“ segir hann hlæjandi og vís-
ar til nýlegra breytinga hjá sýslu-
mannsembættinu sem leiddi til
sameiningar allra sýslumannsemb-
ættanna á Vesturlandi.
Mikið í burtu
Ólafur segir það ekki hafa komið til
greina að sækja um sem sýslumað-
ur eða lögreglustjóri á Vesturlandi
þegar störfin voru auglýst 2014,
enda var hann á þeim tíma sérstak-
ur saksóknari. „Það var mat mitt þá
að það væri vandkvæðum bundið að
vera á sama tíma að sækja um önn-
ur störf. Það hefðu verið slæm skila-
boð að senda og viðbúið að eitthvað
hefði setið á hakanum, annað hvort
hjá nýja embættinu eða hjá sérstök-
um. Þetta bara passaði ekki alveg
saman, maður var á kafi í verkefnum
hér sem hefði þýtt að ég hefði þurft
að hverfa frá þeim í miðju kafi fengi
ég annað embætti og það hefði ekki
haft góðar afleiðingar.“ Ólafur hef-
ur sannarlega verið á kafi í verkefn-
um undanfarin ár. Mikið álag fylgdi
starfi sérstaks saksóknara sem ekki
var sérlega fjölskylduvænt. „Þetta
er rosalega krefjandi starf sem tekur
mikið frá manni, bæði kraft og tíma
frá fjölskyldunni. Maður er mikið
í burtu og það er ekki gott.“ Hann
segir þó koma á móti að starfið sé
einstakt og hann hafi öðlast mikla
reynslu, á kostnað annars. „Það er
kannski helst fjölskyldan sem hefur
fundið fyrir því. Ég var mikið í burtu
og átti erfitt með að slíta tengslin
við starfið þegar ég var heima. Svo
ég tali nú ekki um öll þau tilefni þar
sem ég þurfti að afboða mig vegna
vinnu. Ég held að ég hafi illu heilli
komið mér út úr öllum veiðiklúbb-
um vegna þess að ég þurfti að af-
boða mig svo oft. Þetta tekur svolít-
ið frá manni,“ segir Ólafur.
Ekki öll kurl
komin til grafar
Ólafur sér ekki eftir því að hafa sótt
um umdeilt starf sérstaks saksókn-
ara, þrátt fyrir álagið sem fylgt hefur
starfinu. Hann segist ekki hafa hugs-
að um efnahagsbrot að neinu ráði
áður en hann hóf störf sem sérstak-
ur saksóknari og því hafi þarna opn-
ast ný vídd fyrir honum sem honum
hafi þótt spennandi. Málin hafi sum
hver verið gríðarlega flókin og að
samhentur hópur samstarfsmanna
hafi mikið hjálpað til við bæði rann-
sókn og saksókn mála. „Svo kemur
að því að þegar farið er yfir málið
þá kemur í ljós hvort er um að ræða
brot eða ekki, það er ekkert alltaf.
En það er líka niðurstaða að kom-
ast að því að fella eigi mál niður, þá
er engu að síður búið að leiða það til
lykta með þeirri niðurstöðu,“ segir
Ólafur. Hann segir þessa spurningu
vera áleitna þar sem ekki hefur verið
ráðist í sambærilega rannsóknir er-
lendis eins og á Íslandi. „Voru brot
eða ekki brot? Það stendur svolítið
þróuninni fyrir dyrum annars stað-
ar. Það sem er gert hér fær því mikla
athygli enda hefur einna mest ver-
ið gert hérlendis í þessum málum.“
Og Ólafur er sáttur við árangurinn.
„Við höfum náð nokkuð háu sak-
fellingarhlutfalli í þeim málum sem
lokið er fyrir Hæstarétti. Við höfum
því sennilega tekið réttar ákvarðan-
ir í þessum málum, það sýnir sak-
fellingarhlutfallið. Það eru reynd-
ar einhver áfrýjunarmál enn í gangi
og því ekki öll kurl komin til grafar.
En niðurstöðurnar hafa verið í sam-
ræmi við það sem við töldum til og
við vorum því á réttri leið.“
Ólafur segir starfsfólk embættis-
ins vissulega hafa verið útsett fyrir
gagnrýni. „Og það sem verra er að
við höfum mjög takmarkaða mögu-
leika fyrir að svara þeirri gagnrýni.
Við erum á kafi ofan í málunum og
getum ekki rætt þau opinskátt með
sama hætti og aðrir á síðum fjöl-
miðla enda bundin þagnarskyldu.
Vissulega var maður stundum hugsi
yfir þessu en þegar maður hef-
ur áður starfað í umhverfi þar sem
maður fær til baka slík viðbrögð, þá
lærir maður að díla við það og láta
slíkt ekki hafa áhrif á sig.“
Mikið í fjölmiðlum
Mikið hefur verið fjallað um emb-
ætti sérstaks saksóknara og störf
þess í fjölmiðlum á undanförn-
um árum. Ólafur segir miklu máli
skipta að vera í góðum samskiptum
við fjölmiðla og að þeir eigi greiðan
aðgang að honum. „Ég fæ oft sím-
töl á kvöldin og það eru samskipti
um helgar. Hugmyndin hefur alltaf
verið sú að halda góðu sambandi við
fjölmiðla,“ segir hann. Ólafur segir
umfjöllunina hafa verið mjög mikla
á tímabili. Það sást þegar embættið
keypti skýrslu sem sýndi að á fjög-
urra og hálfs árs tímabili hafði ver-
ið fjallað sex þúsund sinnum um
embættið í fjölmiðlum. „Bara á fjöl-
miðlaárinu 2015, sem var fremur
venjulegt ár, var fjallað 1290 sinnum
um embættið í heildina hérlendis,“
segir hann. Ólafur viðurkennir að
honum hafi ekki alltaf þótt flutn-
ingur fjölmiðla sanngjarn. „Það er
svolítið verið að keppast um að hafa
áhrif á almenningsálitið. En ég held
að maður þurfi bara að virða það
að það hafa ekki allir sömu skoðun
og maður sjálfur. Við höfum ekki
alltaf verið sammála því sem fjöl-
miðlar hafa sagt en við getum ekk-
ert verið að ritstýra því,“ segir hann
og bætir því við að honum finn-
ist almenningur í landinu orðinn
gagnrýnni en áður. „Almenningur
er meira á tánum sjálfur og hlust-
ar af meiri gagnrýni en fyrr. Ég tel
það skipta miklu máli að gagnrýnin
hugsun nái að ryðja sér til rúms hér
á landi og að það sé þróun af hinu
góða. Fólk á að velta hlutunum svo-
lítið fyrir sér, spyrja meira og ekki
láta segja sér hvernig hlutirnir séu
eða ættu að vera.“ Ólafur bætir því
við að mestu máli skipti í samskipt-
um við fjölmiðla sé að viðurkenna
hlutverk þeirra. „Ég vil frekar að
fólk nái í mig áður en að fréttir fara í
loftið sem þarf svo að vinda ofan af.
En auðvitað þarf fyrst og fremst að
virða að þessar stofnanir hafa hlut-
verk í samfélaginu.“
Fleiri málaflokkar og
meiri breidd
Nýtt embætti héraðssaksóknar tók
við öllum áðurnefndum verkefn-
um sérstaks saksóknara. Einnig
færðist yfir á embættið ákæruvald
í þeim málum sem ríkissaksóknari
hafði til meðferðar fram að breyt-
ingunum. Í þeim málaflokki má
nefna kynferðisbrot, stærri fíkni-
efnamál, alvarlegar líkamsmeið-
ingar og manndrápsmál. Þá hefur
embættið líka verkefni sem snúa
að rannsókn og saksókn í brot-
um gegn valdstjórninni og brot-
um lögreglumanna í starfi. „Svo
erum við með rekstur á svokallaðri
peningaþvættisskrifstofu og ein-
ingu sem stuðlar að endurheimtu
ólöglegs ávinnings af brotum,“ út-
skýrir Ólafur sem stýrir öllu batt-
eríinu. Embættið telur 50 starfs-
menn, jafn marga og fyrir breyt-
inguna. Hann segir muninn á milli
starfs héraðssaksóknara og sérstaks
ekki svo ýkja mikinn. „Fyrir utan
að það eru miklu fleiri málaflokkar
undir og mun meiri breidd. Starfið
er þó ekki jafn tímafrekt og áður,
enda hefur dregið svolítið saman
í stóru hrunmálunum. Hin mál-
in eru styttri og snarpari. Það er
ágætt að hafa þetta svona í bland.“
Hann segir hefðbundinn vinnu-
dag einkennast af því að stýra ann-
ars vegar einingu sem hefur rann-
sóknir á hendi og hins vegar ein-
ingu sem er með saksókn og tekur
ákvörðun um hvort mál gangi til
dóms eða ekki. „Þetta þarf að sam-
hæfa og minn tími fer því í stjórnun
og að reka þetta áfram. Auk þess
er ég sjálfur með nokkur mál fyrir
dómi, bæði hefðbundin ákærumál
og efnahagsbrota megin. Svo er
mikill lestur og samskipti í tölvu-
pósti, bæði við borgara, stofnanir,
stjórnarráðið og fjölmiðla.“
Unnið á kvöldin
og um helgar
Ólafur er því feginn að vinnuálagið
hefur minnkað og segir að auðveld-
ara sé að skipuleggja tímann betur
í nýja embættinu. „Þetta var mikil
törn hjá sérstökum og ég á von á því
að það verði meira jafnvægi í þessu
núna. Ég var orðinn alveg slitupp-
gefin stundum,“ segir hann. Á þeim
tíma sem álagið var mest hrökk Ólaf-
ur stundum upp um miðjar nætur til
að skrifa niður eitthvað sem varð að
komast á blað. „Það lærist að búa
með þessu. Konan spyr mig reyndar
stundum að því hvort ég ætli ekki að
fara að stimpla mig út,“ segir hann
og skellir upp úr.
„Fyrstu tvö árin voru bara örfá-
ir dagar sem maður fór í sumarfrí.
Ef maður fór til útlanda var það til
að fara á fund eða til að taka þátt í
lögregluaðgerðum. Þegar þú ert í
málaflutningi í svona stórum mál-
um, þá er unnið fram á kvöld og all-
ar helgar. Hátíðisdagar geta alveg
dottið inn í það.“ Hann segir álagið
þó ekki hafa verið á honum einum,
heldur hafi það dreifst á milli þeirra
fjögurra saksóknara sem tóku að sér
stærstu málin í saksókn. „Það verður
að segjast að í sumum tilvikum voru
ansi langar setur.“ Hann segir að allt-
af séu einhver mál sem höggva nær
fólki en önnur. „Það er sama hvort
maður er sýslumaður, saksóknari eða
lögreglustjóri. Það er engin forskrift
að því hvernig mál snerta mann, það
er bara eitthvað sem kom við þig
og festist. Fólk reynir bara að koma
sér upp kerfi til að vinna úr starfinu
þannig að það verði sjálft sæmilega
heilt á eftir.“ Hann segir starfsfólk-
ið hjá embætti sérstaks saksóknara
hafa unnið mikla vinnu og stundum
gengið mjög nærri sér þegar álagið
var sem mest. „Ég hef horft á eftir
fjórum starfsmönnum inn í sjúkra-
bíl. Þá er fólk búið að ganga það
hart nærri sér,“ segir Ólafur alvar-
legur í bragði.
Líður vel á Akranesi
Ólafur er fæddur og uppalinn í
Reykjavík. Hann hefur búið á Akra-
„Var orðinn slituppgefinn á stundum“
- segir Ólafur Þór Hauksson sem nýverið tók við nýju starfi héraðssaksóknara
Ólafur á skrifstofu sinni. Á bakvið hann glittir í hluta þeirra pappíra sem finna má á skrifborði hans.