Litli Bergþór - jul 2018, Qupperneq 43

Litli-Bergþór 43
reynslu sem verkstjóri og þótti bæði kappsamur
og vandvirkur, auk þess sem hann þekkti vel
til dragferjunnar á Héraðsvötnum. Valdi hann
ferjustæðið í samráði við heimamenn.
Dragferjan var þannig gerð, að snúinn stál-
strengur var strengdur yfir ána og festur með
járnboltum í klapparnefin beggja megin. Báturinn
sem notaður var sem dragferja var allbreiður með
flötum botni með útvíðum borðstokki. Hlerar voru
í hvorum enda og á hjörum. Eftir hlerunum voru
hestarnir teymdir. Ekki mátti hlaða ferjuna meira
en svo að hlerarnir væru fyrir ofan vatnsborð.
Stafnar voru á báðum endum, en við beygjumót
hvors enda voru þverbitar og í annan enda þeirra
fest hjól það er vírinn var undinn á. Allþungt
var að snúa vegna straumþungans. Báturinn
var sterkbyggður, klæddur fimm sm þykkum
plönkum utan og innan nema á stöfnum. Þar var
hafður farangur, en hestar stóðu í miðju.
Þessi dragferja hefði sennilega skilað hlutverki
sínu með sóma ef ekki hefði komið fyrir gráglettni
örlaganna, því sama sumar og ferjan hafði verið
sett upp gerði mikla þurrka, norðan átt var oftast
og kalt til fjalla. Tók þá að bóla á grynningum á
leið ferjunnar. Þessar grynningar hurfu ekki með
haustinu er vatnsrennsli óx í ánni aftur, líkt og
vonast hafði verið til, heldur hlóðst meiri sandur
að grynningunum.
Þetta fannst mér mjög sérstakt því að í
dag ber ekkert á þessum grynningum á milli
klapparnefjanna og sjálfur man ég ekki til þess
að nokkurn tíma hafi verið grynningar á þessum
slóðum þótt ég hafi alist upp í Laugarási og
töluvert beri nú á sandflæmum ofan og neðan
við brúarstæðið. Það sýndi sig því hve minni
ungmenna á borð við mig er óáreiðanlegt þegar
ég komst í lýsingar síðasta ferjumannsins á Iðu,
Ingólfs Jóhannssonar, af ferjustarfinu sem lesa má
í desemberblaði Litla-Bergþórs 1995. Ingólfur
benti á að áður fyrr var meira í ánni en nú er og
flóð voru tíðari. Eitt haustið mældi hann 11 feta
dýpi undir brúnni, en um vorið var það orðið 33
fet. Stafaði þetta af því að sandur safnaðist í gjána
á milli klappanna á sumrin, en hreinsaðist fram í
flóðum, sem oftast voru seinnipart vetrar.
Vegna grynninganna sumarið 1903 var ákveðið
að færa stálstrenginn þangað sem dýpra væri áður
en haustlestirnar byrjuðu fyrir alvöru. Tóku menn
því til við að flytja strenginn föstudagsmorguninn
18. september. Ætla má að sömu menn hafi
unnið verkið allan daginn, en um miðjan dag
er þess getið að þeir Guðmundur Ófeigsson
(1865-1943) bóndi í Laugarási (1902-1907),
Runólfur Bjarnason bóndi á Iðu, Bjarni Jónsson
faðir Runólfs og sem bjó með honum á Iðu, og
Dagbjartur Egilsson, húsmaður á Iðu, hafi verið
þar við störf. Veðuraðstæður voru góðar, logn og
sólskin, þótt nokkur vöxtur væri kominn á ána
vegna rigninga undanfarna daga.
Ekki var hægt að festa ferjustrenginn í klöpp á
nýja staðnum því þar var sandeyri með ánni. Var
því grafinn niður stór timburkláfur og hann fylltur
með grjóti. Stóð til að festa strenginn í kláfinn og
lá þá leið dragferjunnar yfir um ána fyrir neðan
grynningarnar. Var fráganginum við kláfinn lokið
um kl. 14 og tóku þeir sér þá matarhlé og reru
yfir ána yfir á Iðuhamar á gamla ferjubátnum. Um
nónbil tóku mennirnir aftur til starfa við að flytja
strenginn.
Í þann mund sem þeir lögðu af stað kom lest
frá Austurhlíð í Biskupstungum undir stjórn
Baldvins Jónassonar (1873-1952), sem ku hafa
verið bóndi í Hrauntúni, og svo vildi til að um leið
komu bæði Hannes Þorsteinsson (1860-1935) og
sr. Ólafur Ólafsson (1855-1937) að sunnan á leið
sinni að Skálholti til þess að halda þar leiðarþing.
Hannes var þingmaður Árnesinga árin 1900 til
1911, ritstjóri Þjóðólfs 1892 til 1909, og síðar
þjóðskjalavörður. Sr. Ólafur var sem fyrr segir
einnig alþingismaður Árnesinga en þó skemur en
Hannes, eða árin 1903 til 1908.
Ólafur var prestur Fríkirkjunnar árin 1903 til 1922
auk þess að vera ritstjóri Fjallkonunnar 1902-1904.
Fjórði maður mun hafa komið um þetta leyti að
ferjustæðinu, sennilega með Austurhlíðarlestinni,
en nafn hans er nú glatað.
Sr. Ólafur sem varð hér vitni að slysinu lýsti því
með þessum hætti í Fjallkonunni:
Ferjumennirnir fjórir
„stukku, er þeir komu að heiman, þegar í bátinn
og ætluðu upp yfir. En til allrar ógæfu höfðu
þeir farið fram yfir fyrir ofan stálstrenginn og
ætluðu sömu leið til baka. En er skamt kom
Sr. Ólafur Ólafsson
(1855-1937)
þingmaður varð vitni að
slysinu og lýsti því í blaði
sínu Fjallkonunni..