Fréttablaðið - 15.10.2015, Blaðsíða 26

Við hófum merkilega lýðræðis-tilraun með breytingaferli á stjórnarskrá með þátttöku
þjóðarinnar á síðasta kjörtímabili.
Þessi tilraun hefur vakið athygli um
allan heim og er enn grunnur hug-
mynda um breytingar. Í umræðu und-
anfarið hefur borið á því að aðstæðum
í lok síðasta kjörtímabils sé lýst þann-
ig að þáverandi stjórnarflokkar hafi
haft í hendi sinni að samþykkja full-
búna stjórnarskrá. Svo var ekki.
Ég kom að stjórnarskrármálinu
sem nýr formaður Samfylkingarinnar
undir lok síðasta kjörtímabils þegar
nokkrar vikur voru eftir af þingi.
Málið var þá ennþá í meðferð í þing-
nefnd en framundan var að freista
þess að koma því heilu í höfn.
Þingstuðning skorti
Strax var ljóst að sjálfstæðismenn og
framsóknarmenn voru ekki tilbúnir
til samninga um afgreiðslu málsins
í heild og höfðu til þess sterka stöðu
vegna þess hversu stutt var í þinglok
og kosningar. Sjálfstæðismenn voru
tilbúnir til að tala málið í kaf og töldu
það vænlegt til vinsælda í aðdraganda
kosninga. Það flækti málið enn frekar,
enda þarf ný stjórnarskrá samþykki
tveggja þinga og þeir flokkar sem voru
að mælast með meirihlutafylgi voru
harðir á móti málinu.
Í byrjun mars 2013 var endanlega
ljóst, eftir samtöl við þingmenn Sam-
fylkingar, Vinstri grænna og fleiri, að
ekki væri fær leið til afgreiðslu máls-
ins í heild. Málið var þá fyrst að koma
fullbúið frá þingnefnd til 2. umræðu
og þá voru sjö þingfundadagar eftir
samkvæmt starfsáætlun þingsins.
Eina leiðin sem var fræðilega fær til að
afgreiða málið var að beita því ákvæði
þingskapa sem sviptir minnihlutann
á Alþingi málfrelsi og bindur enda á
umræðu. Forsenda beitingar þess er
að umræða hafi dregist úr hófi, en 2.
umræða um málið var sem fyrr segir
rétt að hefjast. Jafnvel þótt skilyrðin
hefðu verið uppfyllt, var ekki meiri-
hluti þingmanna fyrir beitingu þessa
ákvæðis til að koma stjórnarskránni í
heild í gegn. Við margreyndum síðar
að ná meirihluta til að koma í gegn
með hörðu afmarkaðri breytingum,
en það tókst ekki heldur. Það var því
engin leið fær.
Skot í fótinn?
Þegar ég tjáði mig um það að ekki
ynnist tími til að ljúka málinu í heild
var ég ekki að segja neinar fréttir,
heldur einfaldlega að greina frá aug-
ljósri staðreynd. Var ég að skjóta mig
í fótinn og gera mér samninga um
framhald málsins erfiðari? Nei, því
stjórnarandstaðan var fullkomlega
meðvituð um það hvað tímanum
leið og um þá óeiningu sem var innan
stjórnarmeirihlutans um afgreiðslu
málsins. Klukkan gekk á okkur, ekki
þá.
Eftir á að hyggja voru það mistök
af mér að greina frá þessari staðreynd
opinberlega að félögum mínum óvið-
búnum og kalla þannig svikabrigsl
yfir mig og Samfylkinguna. En miðað
við stöðuna blasti ekkert annað við en
að málið myndi tapast í þingsal. Það
var gríðarlega mikilvægt að halda
málinu á lífi og grafskrift þess mátti
ekki verða málþóf á þingi, án nokk-
urs fyrirheits um framhald á nýju
kjörtímabili. Hvernig svo sem þessi
staða varð til leit ég svo á að formaður
Samfylkingarinnar bæri ábyrgð á að
koma málinu í farveg. Ég tók alvarlega
umboðið úr þjóðaratkvæðagreiðsl-
unni 20. október 2012 um að þjóðin
vildi að lagt yrði fyrir Alþingi frum-
varp byggt á tillögum stjórnlagaráðs
og taldi mig skuldbundinn að virða
þann vilja, óháð örlögum málsins í
þessu tímahraki. Ef við hefðum haldið
áfram að þrjóskast við hefði tækifærið
til að byggja málinu framtíð á nýju
kjörtímabili farið forgörðum.
Framhald gert mögulegt
Með samþykkt nýs tímabundins
breytingaákvæðis við stjórnarskrána,
sem við formenn Samfylkingar,
Vinstri grænna og Bjartrar framtíðar
gerðum tillögu um, tókst að gefa fyrir-
heit um frekari vinnu við stjórnar-
skrárbreytingar á grundvelli tillagna
stjórnlagaráðs. Í krafti þess ákvæðis
var eftir kosningar samið við nýjan
stjórnarmeirihluta um áframhald
vinnu við stjórnarskrárbreytingar og
nú hillir mögulega undir samkomu-
lag fulltrúa allra flokka um ákvæði
um þjóðareign á auðlindum, þjóðar-
atkvæðagreiðslur, fullveldi og nátt-
úruvernd. Þessi vinna hefði aldrei átt
sér stað á miðju kjörtímabili, ef ekki
hefði verið vegna þess að okkur tókst
að búa til þrýsting með samþykkt nýs
breytingaákvæðis undir lok síðasta
kjörtímabils.
Það hefur verið nefnt sem mistök af
minni hálfu að halda málinu ekki til
streitu og láta reyna á vilja meirihluta
þings til að binda enda á umræðu,
taka málfrelsið af minnihlutanum
og ganga til atkvæða um málið. Ég er
ósammála því. Slík atburðarás hefði
leitt okkur til ósigurs, því við höfðum
ekki nægan stuðning til að tryggja
framgang slíkrar tillögu. Stjórnar-
meirihlutinn hefði þá farið tvístraður
til kosninga, með ósigur í þessu stóra
máli ríkisstjórnarinnar í farteskinu og
án þess að nokkur önnur mál fengjust
afgreidd. Stjórnarsamstarfið við VG
hefði verið í uppnámi. Það er skrýtinn
liðsforingi sem teflir liði sínu í öruggan
ósigur og hetjudauða í stærsta málinu
nokkrum vikum fyrir kosningar, í stað
þess að leita eftir áfangasigri.
Má beita öllum meðölum?
Til að taka af allan vafa hafði ég rót-
gróna og djúpstæða andstöðu gagn-
vart því að svipta minnihlutann
málfrelsi í jafn stóru máli og hér um
ræðir. Ákvæði þingskapa um að taka
málfrelsið af minnihlutanum hefur
ekki verið beitt nema í undantekn-
ingartilvikum og aldrei á síðustu ára-
tugum. Sjálfstæðisflokkur og Fram-
sóknarflokkur hafa setið í ríkisstjórn
drýgstan hluta lýðveldistímans og
vinstrihreyfingin á Íslandi hefur reitt
sig á aðgang að ræðustól Alþingis til að
hafa áhrif á framgöngu meirihlutans.
Þannig töfðum við fjölmiðlalögin og
þannig komum við í veg fyrir að vatnið
væri einkavætt á sínum tíma. Ég hef
alla tíð gagnrýnt harkalega það hráa
meirihlutaræði sem hefur einkennt
íslensk stjórnmál og talað fyrir aukn-
um áhrifum minnihlutans og meðal
annars rétti hans til að vísa málum
í þjóðaratkvæði. Á meðan að ég var
í meirihluta gagnrýndi ég oft félaga
mína í meirihlutanum fyrir að ganga of
hart fram gagnvart minnihlutanum og
aflaði mér ekki alltaf vinsælda með því.
Prófsteinninn á lýðræðisviljann
er hins vegar ekki hvernig manni
líður þegar maður er sjálfur borinn
atkvæðum, heldur hvað maður gerir
þegar maður er í aðstöðu til að bera
aðra atkvæðum. Það er freistandi að
sannfæra sjálfan sig um að í lagi sé
að ganga hart fram í þetta eina skipti,
því maður viti sjálfur að maður hefur
rétt fyrir sér. En nákvæmlega þannig
verður yfirgangurinn samtalinu yfir-
sterkari. Ég er lýðræðisjafnaðarmaður
af hugsjón og hef aldrei getað samrýmt
það þeirri hugsjón að taka grundvall-
arrétt af minnihlutanum, sama hversu
sannfærður ég er um að ég hafi rétt
fyrir mér. Markmið lýðræðisjafnaðar-
manna á að vera að auka rétt minni-
hlutans, ekki að grafa undan honum.
Ekki bara stundum heldur alltaf.
Skelfilegt fordæmi
Ef við hefðum farið áfram með
stjórnarskrármálið, með einhvers
konar hótun um afnám málfrelsis
minnihlutans í farteskinu, hefðum
við alltaf lent á vegg því stuðningur-
inn var ekki fyrir hendi. En það sem
verra er: Við hefðum skapað fordæmi
sem ekki hefði verið aftur tekið og
veikt stöðu íslenskrar vinstri hreyf-
ingar næstu áratugina. Við hefðum
glatað þeim neyðarhemli sem
stjórnarandstaðan hefur ítrekað nýtt
á þessu kjörtímabili. Ný ríkisstjórn
hefði getað komið að málum með
öðrum hætti og getað keyrt öll mál
í gegn. Það væri þá að öllum líkind-
um búið að samþykkja lög um nýtt
fiskveiðistjórnunarkerfi sem hefði
tryggt einkaeignarrétt að fiskveiði-
heimildum, búið að lækka varanlega
auðlindagjöld langt umfram það sem
þegar hefur verið gert, búið að gefa
völdum útgerðum makrílkvótann,
búið að afturkalla aðildarumsókn
Íslands að Evrópusambandinu með
bindandi hætti og búið að rústa
rammaáætlun og leggja af stað í allar
átta virkjanirnar sem Jón Gunnars-
son hefur reynt að þjösna í gegnum
þingið. Við hefðum þá greitt hátt
verð fyrir engan árangur.
Lýðræðistilraunin heldur áfram
Samfylkingin getur verið stolt af
málafylgju sinni þegar kemur að
stjórnarskrárbreytingum. Við hófum
merkilega lýðræðistilraun með þjóð-
fundum, skipan stjórnlaganefndar og
með beinni kosningu til stjórnlaga-
þings, síðar stjórnlagaráðs og lögðum
mikið afl í að koma þeirri vinnu
áfram til afgreiðslu á Alþingi. Það
tókst ekki að ljúka málinu í heild. Það
var vegna andstöðu annarra, ekki
vegna uppgjafar okkar. Þvert á móti
höfum við haldið allri þessari vinnu
og öllum þessum hugmyndum til
haga í þeirri vinnu að stjórnarskrár-
breytingum sem síðan hefur átt sér
stað. Þannig virðum við umboðið
úr þjóðaratkvæðagreiðslunni frá 20.
október 2012 og berjumst áfram fyrir
stjórnarskrárbreytingum með þátt-
töku þjóðarinnar.
Áfangasigur eða hetjudauði
– um valkosti í stjórnarskrármálinu í mars 2013
Áhugi ungs fólks á klassískri söngmenntun á Íslandi er mikill og er það ákaflega
ánægjulegt. Íslendingar eru söng-
elskir og fjöldi íslenskra óperu-
söngvara á glæstan feril hér heima
og erlendis.
Nú er staðan þannig að öllum
söngkennurum við Söngskóla
Sigurðar Demetz hefur verið sagt
upp. Ástæðan er sú að skólinn sér
ekki fram á að geta starfað áfram
eftir áramót án þess að steypa sér
í miklar skuldir. Vandi skólans og
annarra tónlistarskóla í Reykjavík
á rætur sínar að rekja til deilna ríkis-
ins og Reykjavíkurborgar um hver
eigi að borga nám á mið- og fram-
haldsstigi í söng.
Án þess að vita hvort fjárveiting
fæst frá Reykjavíkurborg og/eða
ríkinu geta skólar eins og Söngskóli
Sigurðar Demetz ekki haldið starf-
seminni áfram.
Ég er ákaflega þakklát mínum
söngkennurum í gegnum tíðina
og þau hafa öll haft mikil áhrif á
mig. Eftir að ég fór sjálf að kenna,
hef ég notið þess að deila þekkingu
minni með nemendum og sjá þau
þroskast og eflast sem listamenn.
Það góða starf sem fer fram í Söng-
skóla Sigurðar Demetz hefur skilað
mörgum góðum söngvurum út í
söngheiminn og ég er stolt af því að
vinna með þeim listamönnum sem
þar eru.
Það væri mikill skaði fyrir söng-
list á Íslandi ef skólinn getur ekki
haldið starfi sínu áfram.
Ég skora á þá sem með málið fara
að standa vörð um söngnám hér á
landi og leysa þennan vanda sem
við blasir fljótt og farsællega.
Stöndum vörð
um söngnám
Var ég að
skjóta mig í
fótinn og gera
mér samninga um framhald
málsins erfiðari? Nei, því
stjórnarandstaðan var full-
komlega meðvituð um það
hvað tímanum leið og um
þá óeiningu sem var innan
stjórnarmeirihlutans um
afgreiðslu málsins. Klukkan
gekk á okkur, ekki þá.
Mánudagskvöldið 12. októ-ber hélt ísraelskur blaða-maður og rithöfundur,
Ben-Dror Yemini að nafni, fyrir-
lestur undir ofangreindri fyrirsögn
við húsfylli á Grand Hóteli. Fyrirlest-
urinn var þrútinn af kunnuglegum
rökum málsvara Ísraelsstjórnar um
vonsku palestínsku forystunnar,
mildi og mannúð ísraelska hersins
og hræðilegar fyrirætlanir araba-
leiðtoga fyrr og síðar. Síðast en ekki
síst staðhæfði hann að það nánast
einhliða blóðbað, sem Ísraelsmenn
hafa staðið fyrir síðustu ár, sé smá-
munir einir miðað við illvirki ann-
arra stríðsherra.
Grunnmórallinn var í raun hin
þekkta mantra, sem forystumönn-
um Ísraelsríkis er svo tamt að þylja,
að ef þeir skyldu reynast vera fantar
og skepnur þá séu allir hinir enn þá
meiri fantar og skepnur.
Eins og við var að búast gerði
ræðumaður sér mikinn mat úr
hinum furðulegu sinnaskiptum
höfundar Goldstone-skýrslunnar
og að sjálfsögðu velti hann okkur
Reykvíkingum upp úr samþykktum
okkar seinheppnu borgarstjórnar.
Einnig reyndist hann vel upplýstur
um innanhópserjur meðal íslenskra
múslíma og gerði sitt besta til að
hræða fundarmenn með sinni
túlkun á þeim.
Óleikur og bjarnargreiði
Hann hélt því blákalt fram að
stuðningur við baráttu Palestínu-
þjóðarinnar gegn ofureflinu væri
hinn mesti óleikur og bjarnargreiði.
Þeir sem legðu þessari baráttu lið
væru að vísu ekki endilega illa inn-
rættir heldur væru þeir nytsamir
sakleysingjar. Í gegnum allan sinn
langa fyrirlestur hamraði Yemini á
þeirri nýstárlegu hugmynd að Ísra-
elsríki þurfi nú að berjast við enda-
lausar tilraunir hinna virðulegustu
fjölmiðla til að afflytja málstað þess,
blekkja og jafnvel falsa fréttir. Þetta
má heita að hafi verið rauður þráður
í máli hans.
Kvartanir Yeminis undan vonsku
vestrænna fjölmiðla eru að mínu
mati vitahaldlausar og varpa engu
ljósi á þá erfiðu stöðu, sem Ísraels-
ríki er komið í gagnvart almenn-
ingi á Vesturlöndum. Í sögulegu
ljósi held ég að óhætt sé að fullyrða
að almenningsálitið hafi löngum
verið hliðhollt Ísraelsríki, sem fólki
var gjarnt að skoða í anda frásagnar
Fyrri Samúelsbókar um viðureign
Davíðs og Golíats. Síðustu tíu árin
eða svo hefur sá skilningur farið
vaxandi að þeir Davíð og Golíat
hafi skipt um hlutverk. Þessa þróun
mála geta ísraelsk stjórnvöld kennt
sjálfum sér um og engum öðrum.
Eftir fyrirlesturinn fékk Yemini
nokkrar fyrirspurnir og þar á meðal
eina um mat hans á stöðu Ísraels-
ríkis eftir tíu ár. Hann svaraði á
þá leið að Ísraelsmönnum liði nú
betur en oft áður og mundi líða enn
betur eftir tíu ár. Hins vegar kviði
hann framtíðinni frekar fyrir hönd
Palestínumanna. Þetta var hraust-
lega mælt í ljósi þess að allur fyrir-
lesturinn var ein samfelld kvörtun
undan versnandi viðmóti umheims-
ins gagnvart þjóð hans og forystu-
mönnum hennar.
Iðnaður lyganna
Vandi skólans
og annarra
tónlistarskóla
í Reykjavík á rætur sínar að
rekja til deilna ríkisins og
Reykjavíkurborgar um hver
eigi að borga nám á mið- og
framhaldsstigi í söng.
Hanna Dóra
Sturludóttir
óperusöngkona
og söngkennari
Þorbjörn
Broddason
prófessor Árni Páll
Árnason
formaður Sam-
fylkingarinnar
Kvartanir
Yeminis undan
vonsku vest-
rænna fjölmiðla eru að mínu
mati vitahaldlausar og varpa
engu ljósi á þá erfiðu stöðu,
sem Ísraelsríki er komið
í gagnvart almenningi á
Vesturlöndum.
1 5 . o k t ó b e r 2 0 1 5 F I M M t U D A G U r26 s k o ð U n ∙ F r É t t A b L A ð I ð