Morgunblaðið - 07.10.2019, Síða 11

VIÐTAL
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
„Ég get ekki talað fyrir hönd dönsku
ríkisstjórnarinnar en ég held að við
höfum flest orðið mjög hissa þegar
kauptilboð Donalds Trumps Banda-
ríkjaforseta [í Grænland] kom,“ seg-
ir dr. Rasmus Dahlberg, sérfræð-
ingur við Háskóla danska hersins,
en hann flutti erindi á vegum Varð-
bergs á fimmtudaginn um stefnu
danskra stjórnvalda á norðurslóðum
og Norður-Atlantshafi, með sér-
stakri áherslu á öryggismál Græn-
lands.
Dahlberg segir að þótt óvissa hafi
verið um hvort tilboðið væri hugsað
af einhverri alvöru eða hvort það
hefði verið „síðnæturtíst“ af hálfu
forsetans hefði engu að síður þurft
að taka það alvarlega. Það hefði hins
vegar vakið athygli hvað viðbrögð
danskra stjórnmálamanna hefðu
verið samstillt um að boðinu bæri að
hafna. „Og mörg okkar voru glöð
yfir því að tilboðið opnaði ekki á al-
varlega umræðu um það hvort það
ætti að selja Grænland,“ segir Dahl-
berg, en hann telur að slíkt hefði
getað orðið vatn á myllu þeirra
Grænlendinga sem helst sækjast
eftir sjálfstæði landsins.
Í erindi Dahlbergs kom fram að
hann liti svo á að Grænland væri
ekki reiðubúið til þess að vera sjálf-
stætt ríki, og nefndi sem dæmi að
88% af þjóðartekjum Grænlands
kæmu frá fiskveiðum, á sama tíma
og Danir stæðu straum af allri vernd
grænlenskra fiskimiða. Nefndi
Dahlberg sem dæmi um þau vand-
kvæði sem gætu fylgt að það hefði
tekið þrjá áratugi fyrir Íslendinga
að tryggja landhelgi sína eftir að
þeir fengu fullt sjálfstæði frá Dön-
um.
„Eins og ég nefndi í erindinu mun
Grænland þurfa að reiða sig á ein-
hvern annan til að sjá um öryggi sitt
og auðvitað gætu Bandaríkjamenn
gert það.“ Sagði Dahlberg að í raun
skipti litlu máli hvaða þjóðfáni væri
yfir þeim varðskipum sem sinntu
grænlenskri efnahagslögsögu. „En
að sjálfsögðu berum við Danir mikla
ábyrgðartilfinningu gagnvart Græn-
landi auk þess sem menningartengsl
landanna tveggja ná langt aftur.“
Dahlberg bætir við að það sýni ef
til vill best hversu mjög mikilvægi
Grænlands hefur aukist í augum
Bandaríkjamanna að bandarískir ut-
anríkisráðherrar hafi heimsótt
Grænland oftar en Danmörku á und-
anförnum árum. „Grænland hefur
ekki hreyfst mikið á síðustu árum en
þungamiðja alþjóðastjórnmála hefur
gert það og er nú að færast aftur yfir
á norðurslóðir.“
Tími á nýja yfirlýsingu?
Dahlberg segir í því samhengi, að
ljóst sé að samkeppni stórveldanna
um áhrif og ítök á norðurslóðum sé
að aukast, þar sem Bandaríkjamenn,
Rússar og Kínverjar séu að seilast
norður á bóginn. Í erindi sínu sagði
hann mikilvægt að líta á norður-
slóðir sem eitt áhrifasvæði og að
samkeppnin þar yrði áfram á frið-
samlegum nótum.
En hver er vonin til þess? „Það er
of mikið af óþekktum stærðum til
þess að fullyrða að norðurslóðir
haldist friðsamar en við getum í
staðinn séð hvað getum við gert, höf-
um við einhverjar fyrirmyndir?“
Dahlberg segir að Danir séu vanir
því að hafa gagnsæjar stofnanir til
þess að halda umræðu gangandi.
„Kannski er kominn tími á nýja Ilul-
issat-yfirlýsingu eins og árið 2008,
fáum þjóðirnar í kringum borðið
eins og við gerum í norðurskauts-
ráðinu.“ Hann bætir við að Danir
séu í lykilstöðu til þess að miðla mál-
um á milli stórveldanna. Hann legg-
ur þó áherslu á að slík yfirlýsing eða
samkomulag gæti eingöngu náð til
þeirra ríkja sem raunverulega eru
norðurslóðaríki. Vísar hann þar til
þess að ekki bara Kínverjar, heldur
einnig Frakkar, séu að gera sig gild-
andi á norðurslóðum. Þá sé ekki
öruggt að slíkt samkomulag næðist.
„En að minnsta kosti höfum við þá
reynt.“
Þungamiðjan að
færast aftur norður
 Gott að sjá einhug um að selja ekki Grænland
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Norður Dr. Rasmus Dahlberg flutti erindi um stefnu Dana á norðurslóðum.
FRÉTTIR 11Innlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. OKTÓBER 2019
Suðurlandsbraut 6, 108 Rvk | S. 419 9000 | info@handafl.is | handafl.is
VANTAR ÞIG STARFSFÓLK?
Við útvegum hæfa starfskrafta
í flestar greinar atvinnulífsins
Traust og fagleg starfsmannaveita
sem þjónað hefur íslenskum fyrirtækjum í áraraðir
Viðreisn hefur lagt fram frumvarp
á Alþingi um breytingar á lögum
um erfðafjárskatt sem gerir ráð
fyrir því að erfðafjárskattur verði
miðaður við arf hvers einstaklings
en ekki tekinn af dánarbúi eins og
nú er. „Það þýðir þá að það getur
farið eftir fjölda erfingja hver verð-
ur skatturinn sem rennur til rík-
isins,“ segir Jón Steindór Valdi-
marsson, þingmaður Viðreisnar og
einn af flutningsmönnum frum-
varpsins.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir
þremur skattþrepum, 10%, 20% og
30%, og sömuleiðis því að enginn
erfðafjárskattur verði af arfi upp á
allt að 6,5 milljónir hjá hverjum erf-
ingja.
Samkvæmt frumvarpinu ætti að
greiða 10% erfðafjárskatt af fyrstu
15 milljónum króna arfs hvers erf-
ingja, af næstu 15 milljónum ætti að
greiða 15% erfðafjárskatt og af
þeim hluta arfs sem er umfram 30
milljónir króna ætti að greiða 20%
erfðafjárskatt.
Í núverandi kerfi er einungis eitt
skattþrep, sem er 10%. Fjármála-
ráðherra setti nýverið fram frum-
varp um breytingar á sömu lögum.
Þar er gert ráð fyrir lækkun erfða-
fjárskatts, að hann verði 5% á fjár-
hæð að 75 milljónum króna en 10%
á arf sem er hærri en það.
Jón segir að frumvarp Viðreisnar
sé hugsað sem jöfnunartól.
„Með breytingunum sem tiltekn-
ar eru í frumvarpinu væri skatt-
byrði létt af mörgum. Hún yrði
svipuð hjá öðrum en hærri hjá þeim
sem mest fá í arf svo það er meiri
jöfnun í þessu en í núverandi kerfi
og í því kerfi sem fjármálaráðherra
hefur boðað.“ ragnhildur@mbl.is
Leggja til þrjú
skattþrep fyrir arf
 Skattur reiknaður
á hvern erfingja  6,5
milljónir skattfrjálsar
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Frumvarp „Við teljum að þetta sé
sanngjarnara kerfi,“ segir Jón.
Rósa Margrét Tryggvadóttir
rosa@mbl.is
Færst hefur í vöxt að börn í kringum
eins árs séu óvön því að borða ómauk-
aðan mat og kunni jafnvel ekki að
tyggja ef marka má umræðu dagfor-
eldra í Hafnarfirði á starfsfundi
þeirra sl. föstudag. Ásdís Jóhann-
esdóttir, formaður samtaka dagfor-
eldra í Hafnarfirði, sem sótti fundinn,
staðfestir að margir dagforeldrar hafi
áhyggjur af þessari þróun sem talin
er tengjast vinsældum svokallaðra
„skvísa“, þ.e. ungbarnamatar í pok-
um sem börn geta sogið. Segir hún að
sum börn venjist því að fá nánast ein-
göngu mat úr skvísum og kunni þar
af leiðandi ekki að borða mat í bitum
og tyggja hann.
Þetta sé skvísukynslóðin
„Ég hef stundum sagt meira í gríni
en eitthvað annað að þetta sé svona
skvísukynslóðin,“ segir Ásdís.
„Auðvitað er þægilegt að nota
þetta. Í ferðalögum er frábært að
geta gripið í þetta. Þetta er ekkert
slæmt einstaka sinnum. En ef þau fá
eingöngu svona læra börnin ekki að
tyggja og kyngja,“ segir hún.
Steinþóra Þorsteinsdóttir, dagfor-
eldri í Hafnarfirði, sem einnig sótti
fundinn, segist hafa miklar áhyggjur
af þróuninni. Ekki síst segist hún
hafa áhyggjur af því að börn fái ekki
næga næringu úr skvísunum, en inni-
haldið sé oft á tíðum næringarlítið og
framleitt úr unninni matvöru.
„Ég var ekki ein um að tala um
hvað það er orðið algengt að börn um
eins árs vilji ekki mat en séu alltaf til í
skvísuna,“ segir hún.
Sjálf hefur Steinþóra verið dagfor-
eldri í átta ár og segir matarvenjur
barna hafa breyst mikið frá því hún
byrjaði í starfinu. Segist hún fyrst
hafa tekið eftir því að börn vildu frek-
ar skvísur en mat fyrir þremur til
fjórum árum.
Skvísan auðveld lausn
Steinþóra segir algengt að for-
eldrar gefi börnum skvísur vegna
þess hve auðvelt það er.
„Þetta er auðveldasta lausnin til að
grípa í ef barnið vill ekki borða. En ef
barnið fær ekki skvísu endar það með
því að það borðar því að það sveltir
sig ekki. Þetta er bara svona, að tak-
ast á við þetta,“ segir Steinþóra.
Hún segir þó að sem betur fer venji
ekki allir foreldrar börn sín við að
borða úr skvísum.
„En við [dagmæður] erum alltaf að
lenda í einu og einu barni. Meira en
áður. Við erum allar að glíma við hvað
þetta er orðið algengt,“ segir hún.
Ljósmynd/Wikipeda
Þægilegt „Skvísur“ hafa notið mikilla vinsælda síðastliðin ár. Samhliða
virðast æ fleiri börn sem koma til dagforeldra ekki kunna að tyggja mat.
Kunna ekki
að tyggja mat
 Færst hefur í vöxt að börn venjist
því að sjúga mat úr „skvísum“