Morgunblaðið - 19.11.2019, Síða 17

UMRÆÐAN 17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. NÓVEMBER 2019
ER BROTIÐ Á ÞÉR?
Slys valda heilsutjóni og þjáningum. En það er ekki síður sárt þegar starfsorkan
skerðist og áætlanir um framtíðina bregðast. Því fylgir óvissa og áhyggjur.
Ef þú hefur orðið fyrir slysi þá skaltu hafa samband við Bótarétt sem fyrst.
Það kostar ekkert að kanna málið. Við metum stöðu þína og skoðum síðan málin
ofan í kjölinn. Þú getur látið þér batna á meðan við sækjum rétt þinn.
HRINGDU Í BÓTARÉTT Í SÍMA 520 5100 OG ÞÚ FÆRÐ ÞITT.
botarettur.is
Crohn’s og Colitis
Ulcerosa-samtökin
(CCU-samtökin) voru
stofnuð 1995 og eru
hagsmunasamtök ein-
staklinga með Crohn’s-
sjúkdóm (svæðis-
garnabólga) og Colitis
Ulcerosa (sáraris-
tilbólga) en þeir eru
langvarandi bólgu-
sjúkdómar í melting-
arvegi. Helstu markmið samtakanna
eru að styðja við nýgreinda einstak-
linga, stuðla að útgáfu fræðsluefnis og
auka almenna þekkingu á hvað sam-
tökin standa fyrir og hvað sjúkdóm-
arnir geta haft mikil áhrif á daglegt líf
einstaklinga sem með þá
greinast. Þó að skilning-
ur manna sé sífellt að
aukast á mikilvægi heil-
brigðrar þarmaflóru og
áhrifum hennar á líf og
heilsu fólks er ekki enn
vitað hvað veldur því að
fólk veikist og helstu
meðferðir í dag miðast
við að halda sjúkdóms-
einkennum niðri með
lyfjagjöfum og skurðað-
gerðum. Eitt af mörgum
einkennum sjúkdóm-
anna sem sumir glíma við er bráð og
stundun fyrirvaralaus þörf á að nota
salerni. Að hafa aðgang að salerni er
ein af þeim grunnþörfum sem talin er
til nauðsynja í nútímasamfélagi og
hægt að fullyrða að flestir vilji hafa
þau hrein og aðlaðandi þegar nýta
þarf aðstöðuna. En eins og allir vita
eru almenningssalerni mjög mismun-
andi og oft á tíðum hvorugt af þessu
þegar nauðsyn krefur ef þau eru yfir
höfuð til staðar. Fyrir stuttu átti að
bjóða út skipti á sex hefðbundnum al-
menningssalernum í Reykjavík fyrir
sjálfhreinsandi salerni og fagnaði
stjórn CCU-samtakanna því innilega.
Það er löngu kominn tími á að bæta
aðstöðuna í þessum málum en rétt
fyrir opnun tilboða var útboðið því
miður dregið til baka. Ekki síður mik-
ilvægt verkefni fyrir Reykjavík-
urborg og sveitarfélög um land allt,
væri að fjölga almenningssalernum
og/eða gera þjónustusamning við að-
ila sem reka salerni og opna þar með
á aðgang fyrir almenna vegfarendur.
Góðar merkingar á staðsetningu eru
nauðsynlegar og aðgengi þarf að vera
fyrir alla. Afar mikilvægt er fyrir okk-
ar félagsmenn að hafa greiðan aðgang
að salernum í neyðartilvikum og sjálf-
hreinsandi salerni eru mjög góður
kostur. En góður aðgangur skiptir
ekki bara máli fyrir þennan eina hóp
einstaklinga, hann skiptir máli fyrir
alla; stómaþega, ónæmisbælda ein-
staklinga, sjúka, heilbrigða, aldraða,
foreldra og börn. Hver vill ekki hafa
góðan aðgang að hreinu og vel lykt-
andi almenningssalerni? Biðtími á
milli salernisferða getur einnig skipt
máli, þ.e. hve langan tíma tekur að
hreinsa salernið milli notenda. Best er
að hafa hann sem stystan, held að allir
geti verið sammála um það, hvort sem
sjúkdómar séu fyrir hendi eða ekki.
Ferðamannastraumur eykst sífellt og
góð almenningssalerni fyrir alla um
allt land eru nauðsynleg uppbygging
á grunnþjónustu sem þarf að veita í
nútímasamfélagi.
Sjálfhreinsandi og aðlaðandi al-
menningssalerni um allt Ísland eru
þjóðþrifamál!
Eftir Eddu
Svavarsdóttur
Edda Svavarsdóttir
» Alþjóðlegi salernis-
dagurinn er 19. nóv-
ember. Góð almennings-
salerni fyrir alla
um allt land eru
nauðsynleg uppbygging
á grunnþjónustu.
Höfundur er formaður CCU-
samtakanna. es@verkis.is
Hrein og ilmandi almenningssalerni fyrir alla
Hvalfjarðargöngin,
sem bíleigendur borg-
uðu með veggjöldum og
ríkið lagði svo undir sig
án þess að borga hinum
raunverulegu eigendum
krónu fyrir, eru nú orð-
in einn varasamasti
kafli vegakerfisins, að
minnsta kosti hér á
Suður- og Suðvestur-
landi. Þarna er ekkert
eftirlit lengur og menn æða áfram og
stunda glannalegan framúrakstur á
þeim hraða sem hverjum og einum
finnst sér henta. Þarna eru að vísu
myndavélar á ákveðnum stöðum sem
klókir ökumenn hafa lært inn á og
fara stundum yfir á mótakreinina til
að forðast geislann. Þótt svindlarar
séu klókir eru mynda-
vélar ekki gagnslausar
því þær ýta við þeim
heiðarlegu sem misstíga
sig á bremsum og inn-
gjöf og safna því aurum
í hálftóman ríkiskass-
ann. Hann er það að
minnsta kosti alltaf þeg-
ar hækka þarf ellilífeyri.
Eitt atriði er þó nauð-
synlegt að skoða í sam-
bandi við myndavélarn-
ar, það er að geislinn frá
myndavélinni fari ekki
beint í augun á ökumanni, það getur
valdið slysi því geislinn er það sterkur
að bílstjórinn verður steinblindur í
nokkrar sekúndur og á meðan æðir
bíllinn áfram með blindan bílstjóra.
Snögg hemlun getur einnig valdið
ákeyrslu. Þetta atriði ætti að vera
auðvelt að laga. Þarna er ég að tala
sérstaklega um myndavélina í norð-
anverðum göngunum í brattasta kafl-
anum þegar ekið er í suðurátt.
Ég hef alltaf verið þeirrar skoð-
unar að betri leið hefði verið að
byggja brú yfir Hvalfjörð en göng
svona djúpt undir fjörðinn. Það virð-
ist ekki vera vandamál erlendis að
byggja brú yfir sjó. Mengunin er
einnig afar mikil eins og bent hefur
verið á. Borgarstjórinn vill ólmur
fjölga mikið þessum mengunar-
svæðum í borginni.
Samgönguráðherra virðist telja sig
vera með átak í því að fjármagna
hundraða milljarða vegafram-
kvæmdir og jarðgöng á þjóðvegakerf-
inu með veggjöldum. Ég hef að vísu
skrifað um veggjöld áður en tel fulla
ástæðu til að gera það aftur. Veggjöld
eru greidd af útborguðum fram-
færslulaunum. Framfærslulaun eru
séreign þess sem launin fær útborg-
uð, þess vegna hefur ráðherra enga
heimild til að ákveða að ákveðinn hóp-
ur greiði milljarða til vegafram-
kvæmda með veggjöldum. Þar að
auki er þjóðvegurinn þjóðareign.
Þetta skerðir ekki bara framfærslu-
laun launþega heldur er ekki síður
verulegur gjaldaliður fyrirtækja.
Þjóðvegurinn er eign þjóðarinnar og
á að vera fjármagnaður í gegnum
skattkerfið en ekki launaumslag ein-
staklinga. Þess vegna er veggjaldið
óheiðarlegur skattur framhjá skatt-
kerfinu til að fela ofursköttun. Þar
sem þessi skattur hefur einnig áhrif á
fyrirtækin munu þau hækka vöruverð
vegna þessa álags. Þarna kemur því
fram mismunur á greiðendum því
launþegar fá ekki neinn viðbótarlíf-
eyri út á þennan vegaskatt en fá í
staðinn skatt fyrirtækjanna í vöru-
verði. Skatturinn mun heldur ekki
vera gildur í kjarasamningi þegar
hann er greiddur með þessum hætti.
Einnig er rétt að benda á að þarna er
verið að sérskatta ákveðinn hóp þjóð-
félagsins með ofursköttun.
Öryrkjar munu kvarta og hafa hátt,
en forysta ellilífeyrisþega hefur hljótt
um sig eins og vanalega. Þeir dorma
bara. Þingmenn sem eru fylgjandi
þessari sérsköttun eru ekki að gæta
hagsmuna allra í þjóðfélaginu eins og
þeir eiga að gera.
Eiga ekki allir þjóðveginn?
Eftir Guðvarð
Jónsson » Þjóðvegurinn er eign
þjóðarinnar og á að
vera fjármagnaður í
gegnum skattkerfið en
ekki launaumslag ein-
staklinga.
Guðvarður Jónsson
Höfundur er eldri borgari.
Öll erum við lífrænt
ræktuð og flest eigum
við það sameiginlegt að
vilja njóta ávaxta sköp-
unarinnar. Sólarinnar,
tunglsins, stjarnanna,
regnbogans, norður-
ljósanna, gróðursins,
fjallanna, sjávarins,
náttúrunnar, umhverf-
isins, hreins lofts og
hvers annars.
Og eins þráum við flest að fá að
njóta ávaxta lífsins anda sem eru:
Kærleikur og ást, friður og frelsi,
gleði og góðvild, gæska
og gjafmildi, langlyndi
og trúmennska, hóg-
værð, áreiðanleiki,
skilningur og æðruleysi.
Að á okkur sé hlustað
og mið tekið af þörfum
okkar.
Gleymum ekki
kjarnanum
En allt of oft virðist
það gerast að okkur
hætti til að gleyma
kjarnanum. Við viljum
vel en virðumst einhvern veginn
halda að þetta sé bara sjálfsagt og
liggi bara einhvern veginn í loftinu
og komi sjálkrafa til okkar án fyrir-
hafnar og án þess að við leggjum
eitthvað af mörkum sjálf.
Ég hallast nefnilega að því að með
því að gleyma kjarnanum eða hrein-
lega henda honum þá þynnist ávext-
irnir. Kærleikurinn tekur að skilyrð-
ast og tekur að spyrja um þröngar
þarfir sérhagsmuna út frá eigingirni.
Friðurinn frýs og frelsið fyrnist.
Gleðin fölnar og glatast. Góðvildin
umhverfist, langlyndið styttist og
hógværðin verður að hroka.
Ég held að svo ávextirnir þynnist
ekki og fjari ekki smám saman út
þurfum við að neyta kjarnans. Taka
mið af uppsprettunni og taka aftur
að spyrja um gömlu göturnar og til-
ganginn með þessu öllu saman án
þess að hverfa til einhverrar fortíðar.
Við þurfum að neyta kjarnans svo
lífið og vistkerfið allt beri þann ávöxt
sem því var ætlað að gera. Ávöxt sem
varir svo við getum áfram notið og
fegrað umhverfið og samskipti okkar
með þeim. Þar sem við tökum mið af
þörfum náttúrunnar og náungans og
þar með okkar sjálfra svo við fáum
lifað saman í sátt og samlyndi. Því
þurfum við að huga að kjarnanum.
Tilgangi lífsins. Við þurfum að standa
vörð um okkur sjálf.
Njótum lífsins og tilverunnar og
ávaxta lífsins anda á því stutta ferða-
lagi sem ævigangan er og gleymum
ekki kjarnanum. Uppsprettunni.
Lykillinn að lífinu
Lykillinn að lífinu er ljósið sem
forðum var blásið á en lifnaði aftur
og logar nú blítt.
Það lýsir okkur veginn. Er ljós leið
okkar á. Lampi sem yljar og vermir.
Hönd sem styður og leiðir, líknar og
blessar. Faðmur sem gott er að hvíla
í. Hjarta sem færir frið og lætur okk-
ur sem þiggja viljum líða svo ljóm-
andi vel. Þrátt fyrir alla skuggana og
vonbrigðin. Og jafnvel þegar við virð-
umst vera að því komin að tapa von-
inni.
Með einlægri kærleiks- og friðar-
kveðju.
– Lifi ljósið og lifi lífið!
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Sigurbjörn Þorkelsson
» Við þurfum að neyta
kjarnans svo lífið og
vistkerfið allt beri þann
ávöxt sem því var ætlað.
Annars frýs friðurinn,
frelsið fyrnist og gleðin
fölnar.
Höfundur er ljóðskáld og rithöfundur
og aðdáandi lífsins.
Útþynntir ávextir