Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.11.2019, Blaðsíða 15

17.11. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
Floti austurevrópskra bíla nýkominn til landsins í ársbyrjun 1960. Ekki fylgir sögunni hvort „ölvaðir
unglingar“ stálu einhverjum þeirra. Reykjavíkurdeild Bindindisfélags ökumanna stóð ekki á sama.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
„Úr því minnzt var á
hreint land, langar mig
rétt að minna á, að
sumir virðast misskilja
dálítið hvatningu um að
henda ekki rusli úti í
náttúrunni. Þeir vefja
ruslinu snyrtilega í
plastpoka, sem þeir
stinga undir
stein eða í
holu, þar sem
þeir standa út
undan eða
þvælast. En í þessum
plastpokum nær rusl,
sem annars hefði rotn-
að yfir veturinn, ekki
að rotna á mörgum
árum. Það er því síður en
svo bót í því að henda drasli í plastpoka,
jafnvel þó hann líti snyrtilegar út meðan
safnað er í hann í bílnum. Plastumbúðir,
svo hreinlegar sem þær geta verið, eru
satt að segja líka mestu vandræðagripir
vegna þess hve erfitt er að eyða þeim.“
Eru Íslendingar skrælingjar?
Íslendingum hefur löngum verið annt
um ímynd lands og þjóðar, eins og
glögglega kom fram í bréfi sem Haraldur Blön-
dal sendi Velvakanda sumarið 1975. Þá var
dálkurinn af einhverjum ástæðum kominn aftar
í blaðið.
„Á dögum Arngríms lærða var það útbreidd
skoðun meðal Evrópubúa, að Íslendingar væru
skrælingjar eða eskimóar. Vinsælar bækur
fluttu mönnum þessi fræði og varð Blefken
einna frægastur blekiðnaðarmaðurinn. Þá sett-
ist Arngrímur lærði niður og skrifaði hvert
verkið á fætur öðru til þess að hrekja þessi
ósannindi og sýna hvaða fólk byggi hér,“ skrif-
aði Haraldur. „Þrátt fyrir þessi skrif Arngríms
og þrátt fyrir mun vinsamlegri skrif annarra út-
lendinga en Blefkens, er það furðu útbreitt enn,
að Íslendingar séu eskimóar. Er illt að una því,
enda uppruni Íslendinga allur annar. Þó held
ég, að upp á síðkastið hafi þeir verið orðnir anzi
fáir, sem enn héldu að eskimóar byggðu Ísland.
En sannleikurinn fékk ekki lengi að vera í friði.
Í vetur er leið, finna nokkrir Íslendingar upp á
því að velta sér upp úr vandamálum eskimóa í
stað þess að leysa sín eigin. Samið er leikrit eða
eitthvað slíkt, sem sýna á eskimóa, og rokið með
þetta út í lönd. Vitanlega verða allir yfir sig
hrifnir: En hvað villimennirnir eru sætir og líkir
venjulegum mönnum, – ég sem hélt að eskimó-
arnir væru eins og Kínverjar í framan. Og þar
með er nærri fjögur hundruð ára barátta runnin
út í sandinn vegna þessara íslenzku Blefkena.“
Kulnaður eldur menningar
Árið 1982 var hægt að hringja í Velvakanda og
það nýtti 7167-6625 sér til hins ýtrasta enda
ekki lítið í húfi:
„Þúsundir manna spyrja sig undrandi hvað sé
að gerast í tónlistarflutningi ríkisútvarpsins,“
sagði nafnnúmerið. „Ekki er annað sýnna en
kulnaður sé sá eldur menningar sem þeirri
stofnun var í öndverðu ætlað að kynda. Þar
tröllríður úr öllu hófi svokallað popp, rokk og
nýbylgjurokk, bárujárns- og gaddavírspopp og
hver fj ... allt þetta heitir. Þetta er ömurlegt.
Sami síbyljutakturinn, sömu öskrin og óhljóðin,
tröllslæti sem misþyrma öllu skynsamlegu viti.
Fjármögnuð múgsefjun auvirðilegs pen-
ingavalds sem einskis svífst að trekkja fé frá lítt
þroskuðum unglingum. Þarna er ekki hógværð-
inni fyrir að fara, ekki siðmenntaðri gleði, allt
höfðar þetta til ofstækis, múgsefjunar, tryllings
og ærandi heyrnarskemmdahávaða.
Alltaf virðast vera til nægir peningar til að
kaupa frá útlöndum hverja afskræmisöskur-
sveitina á fætur annarri, þá vantar ekki gjald-
eyrinn. En hverjum þykist ríkisútvarpið vera að
þjóna? Varla menningunni – eða er hún virki-
lega komin niður á þetta stig? Þeir segja: Fólkið
vill þetta, fjöldinn vill þetta. Er ekki nokkuð
þungur dómur að stimpla þær tugþúsundir full-
þroska miðaldra og eldra fólks, sem hefur
skömm á þessum tröllslátum sem áhangendur
þessara fíflaláta. Vitanlega á sá hópur sem á
skömmu aldursskeiði dýrkar þessi firn sinn af-
markaða rétt – en hann á engan rétt til að mis-
þyrma og ofbjóða öðr-
um hlustendum langt
umfram allt hóf og
sanngirni.“
Frábær þjónusta
Skýrt skal tekið fram að
nöldrið hefur ekki
verið sérvalið fyr-
ir þessa grein;
það er bara ein-
faldlega
fyrirferð-
armeira á
vettvangi
Velvak-
anda gegn-
um tíðina.
Eins og gengur.
Hleypum þó einni
uppbyggilegri að en
vorið 1989 sló Rang-
hildur nokkur á þráðinn
til Velvakanda. Það er
að líkindum rangnefni.
Eða hvað?
„Mig langar að koma
á framfæri þakklæti til
Jóns og hans manna í
Álfaborg í Reykjavík
fyrir frábæra þjónustu. Ég bý á Akureyri og á
því langt að sækja en starfsliðið í Álfaborg hefur
hvorki sparað fé né fyrirhöfn til að leysa sem
best úr mínum málum. Fyrir slíka þjónustu ber
að þakka, hún er mikils virði og ekki síst fyrir
okkur sem búum utan Reykjavíkur.“
Bjarni Valdimarsson var ekki eins hress í
sama blaði enda í basli: „Mér sýndist fljúga fiðr-
ildi í norðanveðrinu um daginn. Póstbílstjóri
vakti athygli mína á ófrímerktu bréfi frá mér.
Óviðunandi er lélegt lím íslenskra frímerkja.
Fái skapmikla elskan mín miða um að hún eigi
vanborgað bréf á pósthúsinu getur hún orðið æf
og sagt mér upp. Er það þá allt Pósti og síma að
kenna.“
Breytt hlutverk
Snemma á tíunda áratugnum breyttist hlutverk
Velvakanda í Morgunblaðinu. Nýr þáttur „Bréf
til blaðsins“ fór að taka við lengri umvöndunum,
kvörtunum og öðrum afgerandi sjónarmiðum
en undir hatt Velvakanda féllu smærri tilkynn-
ingar og athugasemdir. Á þeim árum var til
dæmis mikið lýst eftir týndum köttum, hjólhest-
um og fatnaði í dálkinum. Ekki var þó alveg
skrúfað fyrir tilmæli, svo sem sjá má á þessum
texta sem birtist vorið 1994. Þarna voru kenni-
tölur komnar til sögunnar og 201242-2669 var í
símanum: „Hringt var til Velvakanda og hann
beðinn að koma þeirri ábendingu til borgaryf-
irvalda að nú væri tími til kominn að taka til
hendinni og gera borgina hreina. Það er ekki
nóg að senda unglinga út um bæinn á sumrin og
hreinsa götur. Það þarf að efla hreinsun borg-
arinnar, hún er mjög óhrein, svo og fjörur og
sveitir í kring. Hreinsunin þarf að vera skilvirk-
ari og þurfa borgaryfirvöld að taka sig mjög á í
þessum málum.“
Ógæfa íslensku þjóðarinnar
Aldamótaárið 2000 rataði svo hápólitísk ádrepa
inn í dálkinn. Þar var á ferð 030929-4899:
„Ég vil þakka Aðalheiði Jónsdóttur fyrir
grein hennar í Morgunblaðinu 18. október sl.
Þar koma staðreyndir fram, því það er stað-
reynd að framsóknarbatteríið er ógæfa íslensku
þjóðarinnar. Við látum ekki valta yfir okkur
lengur. Aftengjum úldna batteríið. Ódaunninn
frá því finnst á hverju einasta byggða bóli á
landinu. Stöndum gegn því að verða enn meira
bananalýðveldi en núna er, með gjörspillt
stjórnmálabatterí. Svo þarf að standa vörð gegn
því að spilliefni komist í ástkæra móður jörð.
Verst hvað það er langt í næstu kosningar. Læt
ég fylgja lýsandi ljóð eftir Indriða Aðalsteinsson
frá Skjaldfönn á Ísafirði:
Framsóknar er lítið lán
landsmenn gerir blanka
að eiga þessa eymdarsmán
upp í Seðlabanka.“
Látum þetta gott heita í bili, kæru lesendur.
Mögulega tökum við upp þráðinn síðar. Af
nægu er að taka.
Lesandi lenti í vandræðum með óviðunandi lélegt lím íslenskra frímerkja árið 1989 – svo lá við
sambandsslitum hjá karlanganum. „Er það þá allt Pósti og síma að kenna?“ spurði hann í bréfi sínu.
Morgunblaðið/Jim Smart
Strax árið 1969 varaði Velvakandi lesendur Morgunblaðsins við því að henda rusli í plastpoka.