Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.11.2019, Blaðsíða 24

Eitt af því sem stendur í sátt-mála Sameinuðu þjóðannaum réttindi barnsins er að
ríkisstjórnir eigi að gera allt sem í
valdi þeirra stendur til að virða lögin
og felur það meðal annars í sér að
leyfa börnum að tjá sig, hafa skoð-
anir og að rödd þeirra verði tekin al-
varlega. Þá er ekki einungis átt við
rétt einstaklingsins heldur einnig
rétt þeirra til að hafa áhrif á lög og
stefnu ríkisstjórnarinnar. Ég er sér-
fræðingur í þessum málum og hef
búið til líkan til að fara eftir sem ég
kalla Lundy-módel,“ segir Lundy og
hyggst hún kynna þetta líkan fyrir
íslenskum ráðamönnum.
„Ég hef verið ráðgjafi fyrir ríkis-
stjórnir í þessum málum og sums
staðar hefur verið búin til stefnu-
mörkun um samvinnu við börn og
ungmenni. Íslensk stjórnvöld eru að
íhuga að setja í gang slíka stefnu. Ég
er því hingað komin til að ræða við
stjórnmálamenn, fulltrúa sveitar-
félaga og fleiri um hvernig sú stefna
gæti litið út og hvað það þýði í raun
fyrir ríkisstjórnina og skólana.“
Ísland er tilbúið
Heldur þú að heimurinn sé tilbúinn
til að hlusta á raddir barna?
„Ég held að margar ríkisstjórnir
heims séu alls ekki tilbúnar. Við-
brögð sumra fullorðinna við Gretu
Thunberg sýna það. En ég held að
Ísland sé algjörlega tilbúið. Hægt er
að líta til nokkurra landa og nota
sem fyrirmyndir, eins og til Írlands,
en þar er fimm ára reynsla af sam-
vinnu ríkisstjórnar við börn og ung-
menni. Hér er áhugi stjórnmála-
manna og hér er sterkur
umboðsmaður barna. Auk þess er
landið lítið og fjöldi ungmenna ekki
mikill þannig að það er mjög mikil-
vægt að þau fái að taka þátt í stefnu-
mótun um málefni framtíðarinnar,“
segir hún.
„Ég held að barnaþingið hérlendis
gæti orðið frábært fordæmi fyrir
önnur lönd. Og það merkilega við
þetta þing er að hér voru börn valin
af handahófi úr þjóðskrá.“
Af hverju telurðu mikilvægt að
raddir barna heyrist?
„Í fyrsta lagi er það þeirra laga-
legi réttur,“ segir Lundy, en í
Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna
er kveðið á um að börn séu fullgildir
einstaklingar með sjálfstæð réttindi,
óháð réttindum fullorðinna.
„Í öðru lagi þá verndar það börn.
Við vitum að börn hafa oft komið og
sagt fullorðnum frá einhverju sem
kom fyrir þau en þeim er ekki trúað.
Í þriðja lagi stuðlar það að afkasta-
meiri þjónustu. Við höldum oft að
þjónustan sé nógu góð fyrir börn í
skólum eða í heilbrigðisþjónustu, en
þar til við hlustum á börn vitum við
ekki hvort þjónustan er í raun nógu
góð. Það verður að ræða þessi mál
við börnin,“ segir Lundy.
„Ég hef heimsótt í ferð minni
Barnahús en það frábær fyrirmynd
fyrir önnur lönd. Ég var heilluð af
starfinu þar og þeirra stefna kallast
á við mitt Lundy-líkan. Ísland er
þarna brautryðjandi og hafa barna-
hús verið opnuð, eða er verið að
opna, víða um heim.“
Loftslagsmál og einelti
Hvaða málefni brenna helst á börn-
um heimsins?
„Almennt í vestrænum sam-
félögum hafa ungmenni áhyggjur af
því að enginn hlusti á þau. Þau hafa
áhyggjur af loftslagsmálum en einn-
ig af aðgengi að stöðum þar sem þau
geta stundað sínar tómstundir. Ég
veit ekki hvernig málum er háttað
hérlendis en í mörgum löndum hafa
ungmenni ekki frelsi til að fara út
eftir skóla. Sum hafa áhyggjur af
námi sínu. Einelti er mikið áhyggju-
efni,“ segir hún.
„Það er ekki nóg að raddir barna
heyrist. Ég gagnrýni einmitt það í
mínu líkani. Það þarf að leita eftir
þeirra viðhorfum; leyfa þeim að tjá
sig á þann hátt sem þau velja, ekki á
þann hátt sem þú vilt að þau tjái sig.
Það þarf að sjá til þess að réttir að-
ilar heyri í þeim, að einhver með völd
heyri í þeim. Það er því ekki nóg að
hlusta heldur þarf að gefa því gaum
og taka þau alvarlega. Ég er hér á
landi til að miðla því til ykkar hvað
þetta þýðir í raun og hvernig hægt
er að framkvæma. Það er ekki nóg
að hlusta á skoðanir barnanna og
gera svo það sem við hefðum gert
hvort sem er.“
Hvað með rétt barna til einkalífs,
til dæmis hvað varðar myndbirt-
ingar á netinu?
„Þetta er stórt mál og börn vilja
oft ekki að foreldrar birti myndir af
þeim á samfélagsmiðlum. Í Frakk-
landi er það bannað með lögum; for-
eldrar mega ekki setja myndir af
börnum sínum inn á netið. Auðvitað
ef barnið er orðið nógu gamalt til að
samþykkja myndbirtinguna finnst
mér að það ætti að vera í lagi. En ef
við horfum á stærstu góðgerðar-
samtök heims þá birta þau oftar en
ekki myndir af börnum og mér finnst
það vafasamt. Þessi börn hafa alls
ekki veitt sitt samþykki og mynd-
irnar eru notaðar til þess að afla fjár.
Við spyrjum ekki, og það er vanda-
málið. Við myndum alltaf spyrja full-
orðna. Við þurfum að sýna börnum
sömu virðingu og fullorðnum en það
gerum við ekki í dag,“ segir hún.
„Það hefur margt áunnist en það
er alltaf hægt að gera betur.“
Morgunblaðið/Ásdís
Ekki nóg að
hlusta á börn
Laura Lundy er prófessor á Norður-Írlandi og rekur
miðstöð í Belfast sem sérhæfir sig í þátttöku barna.
Hún kom nýlega til Íslands til að ræða kenningar
sínar, einkum Lundy-módelið. Í Hörpu í næstu viku
verður skapaður vettvangur fyrir samráð við börn.
’Við spyrjum ekki, ogþað er vandamálið.Við myndum alltaf spyrjafullorðna. Við þurfum að
sýna börnum sömu virð-
ingu og fullorðnum en
það gerum við ekki í dag.
Hér má sjá Laura Lundy-módelið um þátttöku barna.
Laura Lundy er prófessor sem
sérhæfir sig í málefnum barna.
24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.11. 2019
LÍFSSTÍLL
Fyrir hrein eyru
Einföld og áhrifarík leið til að mýkja og fjarlægja
eyrnamerg á náttúrulegan háttmeð ólífuolíu
fæst í öllum helstu apótekum
Sváfnir, sem er ellefu og hálfs árs,segist spenntur fyrir þinginu.Hann segist vera búinn að íhuga
hvað hann vilji ræða um á því.
„Það er rosa mikilvægt að stjórnvöld
hlusti á börn. Stundum hafa börn eitt-
hvað mikilvægt að segja.“
Hverju myndir þú vilja breyta til
batnaðar?
„Ég myndi vilja sjá rafmagnsbíla sem
nota ekki kopar í batteríin sín,“ segir
Sváfnir og segist hugsa mikið um um-
hverfismál.
„Á mínu heimili flokkum við plast,
pappa, batterí, gler og ál.“
Hvað fleira myndir þú vilja ræða?
„Mér finnst vera mikið af auðu svæði
á Íslandi sem mætti nota. Eitt af því
sem við gerum hér, og það heitir vist-
heimtuverkefni, er að endurheimta auða
meli sem ekki er hægt að gróðursetja á.
Við reynum að hjálpa svo hægt sé að
gróðursetja og reynum að finna góðar
lausnir,“ segir hann.
„Svo er eitt sem við gerum hér í skól-
anum sem ég veit ekki hvort aðrir skól-
ar gera. Mig langar að hvetja aðra skóla
til að hafa moltutunnu. Maturinn verður
að mold og hægt er svo að nota mold-
ina.“
Heldur þú að stjórnvöld hlusti og að
það verði einhverju breytt jafnvel?
„Já, það er mjög líklegt myndi ég
segja. Þetta er mikilvægt skref. Ég er
líka að vonast til að önnur lönd taki eftir
þessu og haldi sín eigin barnaþing.“
Hvernig sérðu framtíðina?
„Ef við gerum ekkert er hún frekar
grimm verð ég bara að segja.“
„Þetta er mikilvægt skref“
Sváfnir vonast til að Ísland verði fyrirmynd annarra landa.
Ljósmynd/Aðsend
Sváfnir Ragnarsson býr á Laugum í Þingeyjarsveit. Hann hefur áhyggjur
af framtíðinni ef ekkert verður gert í umhverfismálum.